Τον προηγούμενο Σεπτέμβριο, στα πλαίσια του φεστιβάλ Resistance, έγινε μια συνέλευση με θέμα «Το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας». Σε αυτήν πήραν μέρος πάνω από 200 άνθρωποι, και εκεί φάνηκαν δύο πράγματα με μια καθαρότητα: Πρώτον, ότι ο τίτλος της συνέλευσης, η έκφραση «το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας», ακουμπούσε την καρδιά, τον νου και την ψυχή πολλών ανθρώπων με διαφορετικές διαδρομές, ανθρώπων που δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους, ανθρώπων που έχουν ζήσει και βιώσει όσα έγιναν στην χώρα μας από το 2010. Το δεύτερο που φάνηκε ανάγλυφα είναι πως υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι που σε όλη την Ελλάδα ζουν εν αγωνία και διερωτώνται που πηγαίνει ο Τόπος, άνθρωποι που αγωνίζονται με τον τρόπο τους, όπως μπορούν, σε διάφορα μικρά ή μεγάλα μέτωπα.
Στη συνέλευση ακούστηκε η πρόταση για την διεξαγωγή ενός Συνεδρίου με αυτό το θέμα, πρόταση που προκάλεσε ενδιαφέρον. Τους επόμενους μήνες η πρόταση αυτή άρχισε να «περπατάει» με συγκεκριμένο τρόπο. Σήμερα το Συνέδριο είναι ήδη μια πραγματικότητα, ακόμα και πριν τη διεξαγωγή του στις 18 και 19 Μαΐου στην Αθήνα, στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.
Ο διπλός χαρακτήρας του Συνεδρίου
Συνέδρια διεξάγονται πολλά, και είναι διαφορετικά ως προς τον χαρακτήρα τους, το περιεχόμενό τους, τις στοχεύσεις τους. Έτσι έχουμε συνέδρια κομματικά, ή συνέδρια που διοργανώνουν διάφοροι φορείς, όπως αυτό που πρόσφατα έγινε από την Καθημερινή για την αποτίμηση των 50 χρόνων της Μεταπολίτευσης. Έχουμε επίσης τα επιστημονικά συνέδρια που διεξάγουν επαγγελματικοί σύλλογοι, επιμελητήρια, και φυσικά πανεπιστημιακοί φορείς. Παράλληλα τα τελευταία χρόνια έχουν γίνονται διάφορες συναντήσεις από ιδρύματα ή φόρουμ (π.χ. Φόρουμ των Δελφών, Ίδρυμα Καραμανλή, Ινστιτούτο Πουλαντζάς, Κύκλος Ιδεών κ.λπ.): και σε αυτές συζητούνται διάφορα πολιτικά, κοινωνικά ή επιστημονικά θέματα.
Τα συνέδρια λοιπόν είναι χώροι επιστημονικών ανακοινώσεων και διερευνήσεων, χώροι αποφάσεων και κατευθύνσεων για πολιτικούς φορείς, αλλά και χώροι ζύμωσης ή αναζήτησης τρόπων για αντιμετώπιση προβλημάτων, ενώ ορισμένα θέλουν να λειτουργούν και ως think tanks (δεξαμενές σκέψεις). Με δυο λόγια, τα συνέδρια είναι μια πραγματικότητα, αλλά και μια ιδιαίτερη στιγμή στην ιδεολογική – πολιτική – πολιτιστική ζωή της χώρας. Η σύνθεση του κόσμου που παίρνει μέρος σε αυτά ποικίλλει, όπως είναι διαφορετική και η σύνθεση του κόσμου που τα παρακολουθεί ή που μαθαίνει γι’ αυτά.
Σήμερα είναι ανάγκη κάθε βήμα στην κατεύθυνση απάντησης του βασικού ζητήματος, δηλαδή του υπαρξιακού προβλήματος της χώρας, να πάρει σοβαρά υπόψη του την πραγματική κατάσταση πνευμάτων και συνείδησης, και να προχωρήσει με τρόπο που να συνιστά ένα εγχείρημα κι όχι μια οποιαδήποτε πρωτοβουλία ή κομματική πρόταση
Το συγκεκριμένο Συνέδριο «Το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας στην τροχιά του 21ου αιώνα» ορίζει τον εαυτό του ως «επιστημονικό και πολιτικό» συνέδριο – με την έννοια πως έχει μια ορισμένη οπτική για την πορεία της χώρας (ότι έχει ένα κρίσιμο, σοβαρό υπαρξιακό πρόβλημα) και επιδιώκει να το εξετάσει με μια σοβαρή τεκμηρίωση (επιστημονική). Το ζητούμενο, το σκοπούμενο μέσα από το συνέδριο είναι κι αυτό διττό: Πρώτον, να τεθεί στον δημόσιο χώρο με την έμφαση που απαιτείται το ζήτημα του «υπαρξιακού προβλήματος» της χώρας, και δεύτερον, να συμβάλλουμε –όσο και όπως μπορούμε– στην αντιμετώπισή του.
Επομένως πρόκειται για ένα Συνέδριο με μια ταυτότητα, έναν συγκεκριμένο χαρακτήρα και έναν σαφή στόχο. Η επιτυχία του θα εξαρτηθεί από το πόσο θα συμβάλλει στο να συνειδητοποιηθεί η κρισιμότητα του θέματος, αλλά και στο να συσπειρωθούν πνευματικές δυνάμεις με ευαισθησία για το πρόβλημα, όπως και απλοί άνθρωποι που αγωνιούν για την πορεία της χώρας ή που αγωνίζονται σε διάφορα επίπεδα – συνήθως ξεκομμένοι μεταξύ τους, και χωρίς «φωνή» ή έκφραση.
Και εδώ φθάνουμε σε ένα νευραλγικό σημείο του Συνεδρίου:
Το Συνέδριο ως εγχείρημα
Ξεκινάμε από μια θεμελιώδη διαπίστωση: Υπάρχει μια κοινή πείρα από όσα πέρασε και περνά ο τόπος, άρα και η κοινωνία, από το 2010 μέχρι σήμερα. Αυτή η κοινή πείρα έχει γεννήσει στοιχεία συνείδησης, γνώσης, θυμού, πίκρας, απογοητεύσεων, ματαιώσεων σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, που ακόμα είναι σε σκόρπια κατάσταση ή δεν έχουν συναρμολογηθεί γύρω από ένα κεντρικό πυρήνα, οδηγό, κόκκινο νήμα. Ένα νήμα που να νοηματοδοτεί και να δίνει υπόσταση λογική, πολιτική, συγκροτητική, διερευνητική σε αυτήν την κοινή πείρα. Παράλληλα, υπάρχει πλήθος από στοιχεία και τεκμήρια πως ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας είναι χωρίς φωνή, είναι «ακέφαλο», είναι χωρίς έκφραση και δεν αντιπροσωπεύεται σε πολιτικό και πνευματικό επίπεδο από κανέναν επίσημο φορέα, και ειδικά από το πολιτικό σύστημα και τους θεσμούς του. Αυτό καταγράφεται με επιμονή στις δημοσκοπήσεις, στην επίμονη και δηλωμένη αναξιοπιστία προς το πολιτικό σύστημα, τα ΜΜΕ, τη δικαστική εξουσία και το ρόλο της, και στη διπλή κατάσταση της μόνιμης κοροϊδίας των πολιτών (και μάλιστα κατάμουτρα) και του επίσημου παραγγέλματος «προσαρμοστείτε όπως μπορείτε διότι δεν υπάρχει εναλλακτική».
Αν έχουν έτσι τα πράγματα, σήμερα είναι ανάγκη κάθε βήμα στην κατεύθυνση απάντησης του βασικού ζητήματος, δηλαδή του υπαρξιακού προβλήματος της χώρας, να πάρει σοβαρά υπόψη του την πραγματική κατάσταση πνευμάτων και συνείδησης, και να προχωρήσει με τρόπο που να συνιστά ένα εγχείρημα κι όχι μια οποιαδήποτε πρωτοβουλία ή κομματική πρόταση. Ούτε η συμβολή στην αντιμετώπισή του είναι ζήτημα μιας ακόμα «πλατφόρμας» με προτάσεις ή θέσεις, και μάλιστα με αγνόηση των προϋποθέσεων που χρειάζονται για την προώθηση ή υλοποίηση αυτών των προτάσεων ή θέσεων.
Το «εγχείρημα» λοιπόν στις σημερινές συνθήκες αφορά μια διαδικασία, που έχει ανοικτότητα, δηλαδή δεν προχωρά με καταρχήν αποκλεισμούς (ιδεολογικούς, πολιτικούς, προέλευσης κ.λπ.), ούτε με μια αντίληψη ότι οι λύσεις προϋπάρχουν κι απλά δεν τις καταλαβαίνει ο κόσμος. Προχωρά με την ιδέα ότι το «υπαρξιακό πρόβλημα» είναι σύνθετο και δύσκολο, και ότι η πορεία αντιμετώπισής του προϋποθέτει στοιχεία συνείδησης και συσπείρωσης που σήμερα είναι αρκετά αδύναμα – ακριβώς επειδή είναι εντελώς σκόρπια, και σε ένα βαθμό αρκετά σαστισμένα από την ταχύτητα και τον ραγδαίο ρυθμό των εξελίξεων και την ατελείωτη, συνεχόμενη υποβάθμιση της ατομικής και συλλογικής ζωής σε όλα τα επίπεδα.
Άρα το εγχείρημα του Συνεδρίου πρέπει να έχει μια χωρητικότητα. Δηλαδή, ενώ θα εντοπίζει κεντρικά και μείζονα ζητήματα της υπόστασης μιας χώρας και μιας κοινωνίας στις σύγχρονες συνθήκες, δεν θα θεωρεί προκαταβολικά λυμένα όλα τα ζητήματα. Θα μπορεί να χωρέσει πολλές απόψεις και να συζητήσει πολλές προτάσεις – πάντα πάνω στο έδαφος της κατανόησης του γεγονότος ότι αντιμετωπίζουμε «υπαρξιακό πρόβλημα».
Με την ανοικτότητα και τη χωρητικότητα, το Συνέδριο ως εγχείρημα δηλώνει πως είναι ξένο προς μια δογματική προσέγγιση του προβλήματος. Ακόμα περισσότερο, θεωρούμε πως οι λύσεις εξαρτώνται κατά πολύ από τη συμμετοχή και τη γνώση που κουβαλούν όλοι οι άνθρωποι που ζουν εν αγωνία και νοιώθουν πως υπάρχει ένα «υπαρξιακό πρόβλημα» της χώρας. Αυτό το υπερπολύτιμο φορτίο, που δεν συνειδητοποιείται πολλές φορές ότι υπάρχει, είναι ίσως η βασική παρακαταθήκη για επόμενους βηματισμούς και για ενδιαφέροντα εγχειρήματα στον τόπο μας.
Με όλα όσα προαναφέραμε, το Συνέδριο μπορεί να λειτουργήσει πολυεπίπεδα: επιστημονικά, πολιτικά, προσανατολιστικά, κι ως στιγμή συσπείρωσης και συνάντησης ενός δυναμικού, ως εγχείρημα πιθανά με συνέχεια. Και ήδη υπάρχουν σκέψεις και προτάσεις για το «μετά», απόδειξη ότι όσα διαισθανόμασταν ως δυνατότητες αρχίζουν να παίρνουν μια ορισμένη υπόσταση.
Το «πριν» το Συνέδριο
Το Συνέδριο, όπως το περιγράψαμε ως εγχείρημα, δεν περιορίζεται στις δύο μέρες διεξαγωγής του. «Χτίζεται» ως προσπάθεια από την αρχή, οικοδομείται και προχωρά προς την υλοποίησή του, θέτοντας και ορισμένες βάσεις ή προϋποθέσεις για το «μετά» το συνέδριο. Τι έχει γίνει μέχρι τώρα; Ας τα απαριθμήσουμε:
- Συγκροτήθηκε μια ευρεία επιτροπή στήριξης του συνεδρίου, στην οποία παίρνουν μέρος επιστήμονες, πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, διανοούμενοι, δημοσιογράφοι, ακτιβιστές, πολιτικά πρόσωπα.
- Δημιουργήθηκε ένας ιστότοπος (site) με ηλεκτρονική διεύθυνση yparxiakoellada.gr στον οποίο βρίσκονται όλες οι πληροφορίες και αρκετά υλικά που σχετίζονται με τη διεξαγωγή και την πορεία του συνεδρίου. Στο site δημοσιεύονται ήδη άρθρα και εργασίες για διάφορα θέματα, και μπορεί να μετατραπεί σε ένα βήμα με ενδιαφέρον και χρήσιμο υλικό.
- Εγγράφονται ως σύνεδροι όσοι θέλουν να πάρουν μέρος και να παρακολουθήσουν τις εργασίες του συνέδριου (που θα μεταδοθούν και διαδικτυακά). Η εγγραφή γίνεται μέσω του site.
- Έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια κάλυψης όλων των εξόδων του συνεδρίου –αλλά και των πρακτικών που θα εκδοθούν στην συνέχεια– βάζοντας ένα μίνιμουμ στήριξης και συμμετοχής στα 10 ευρώ. Η οικονομική στήριξη γίνεται κι αυτή μέσω του site.
- Έχουν ξεκινήσει και θα συνεχιστούν διαδικτυακές εκπομπές γύρω από τον χαρακτήρα του συνεδρίου και τις θεματικές ενότητες, με συμμετοχή πολλών μελών της επιτροπής στήριξης και ανθρώπων που θα πάρουν μέρος στο συνέδριο. Ήδη έχουν πραγματοποιηθεί 4 εκπομπές (οι λόγοι που κάνουμε το Συνέδριο, γιατί υποστηρίζουμε ότι υπάρχει «υπαρξιακό πρόβλημα», για το πολιτικό σύστημα, για την εκπαίδευση). Θα ακολουθήσουν άλλες 3 μέχρι το συνέδριο (Ελλάδα ως χώρα κόμβος, πολιτιστική κατάσταση σήμερα, Ευρώπη και πορεία της). Τις πρώτες 4 τις παρακολούθησαν εκατοντάδες άνθρωποι, και υπάρχουν όλες στο site.
- Γίνονται ορισμένες συζητήσεις σε διάφορους χώρους (π.χ. άλλες πόλεις, γειτονιές της Αθήνας κ.λπ.) για το θέμα του συνεδρίου, και προγραμματίζονται διάφορες δραστηριότητες, όπως μια επίσκεψη στην Βόρεια Εύβοια σε πληγείσες περιοχές (φωτιές, ανεμογεννήτριες, ιχθυοκαλλιέργειες κ.λπ.) και επαφές με διάφορους φορείς.
- Καταρτίζεται το πρόγραμμα του διήμερου συνεδρίου, που θα περιλαμβάνει 7 συνεδρίες και θα ανακοινωθεί στις αρχές Απριλίου.
- Ερχόμαστε σε επαφή με ανθρώπους που δείχνουν ενδιαφέρουν και θέλουν να μάθουν περισσότερα πράγματα για το συνέδριο ή να συμβάλλουν σε αυτό.
Η διάνοιξη μονοπατιών και δρόμων δεν γίνεται ατομικά: η περπατησιά πρέπει να είναι συλλογική, ουσιαστική και πραγματική. Οι δυσκολίες είναι τεράστιες, αλλά δεν πρέπει να μας παραλύουν ή να παγώνουν τη σκέψη μας. Η ανάγκη για την ύπαρξη του Τόπου μπορεί να κυοφορήσει μια κίνηση πλούσια σε νοήματα, περιεχόμενο και σκοπό
Το «μετά» το Συνέδριο
Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστούμε ότι ήδη το «μετά» έχει αρχίσει να απασχολεί και να προβληματίζει. Αυτό αποτελεί ήδη μια επιτυχία του Συνεδρίου ως εγχειρήματος, επειδή αναγνωρίζεται η ανάγκη και για άλλα βήματα σε αυτήν την κατεύθυνση, δηλαδή στην κατεύθυνση της συνείδησης, της συνέχισης δραστηριοτήτων και της συσπείρωσης ενός υπαρκτού δυναμικού σε όλη τη χώρα.
Χωρίς να βάζουμε το κάρο μπροστά από το άλογο, προχωρώντας βήμα το βήμα, εξασφαλίζοντας προϋποθέσεις επιτυχίας κάθε βήματος, άρα πρώτα απ’ όλα του Συνεδρίου, είναι αναγκαίο από σήμερα να σκεφτούμε το «μετά». Αυτό σημαίνει πως προτάσεις, ιδέες ή και πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση αυτή είναι ευπρόσδεκτες και αναγκαίες. Στο κλείσιμο του Συνεδρίου προβλέπεται χρόνος για μια εκτίμηση των εργασιών του και της πορείας του, και φυσικά για το τι μπορεί να γίνει στο «μετά».
Επομένως η πρόσκλησή μας είναι:
Να δημιουργήσουμε ένα γεγονός με τη διεξαγωγή του Συνεδρίου, το οποίο να θέσει με έμφαση και εγκυρότητα το «υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας» ως συμβολή στην αντιμετώπισή του. Να δημιουργήσουμε έναν τόπο συνάντησης και επικοινωνίας ενός σημαντικού και σκόρπιου αλλά υπαρκτού δυναμικού. Να συμβάλλουμε στη συσπείρωσή του. Να δημιουργήσουμε ένα βήμα και έναν χώρο διαλόγου και δραστηριότητας. Να δώσουμε ζωή σε έναν «θεσμό» των εν αγωνία ανθρώπων και όσων αγαπούν τον Τόπο και νοιάζονται για την πορεία του.
Στις σημερινές συνθήκες, αν αυτά πραγματοποιηθούν και συγκεκριμενοποιηθούν με εφευρετικότητα, ανοικτότητα και χωρητικότητα, θα συνεισφέρουμε πολλαπλά και σε προσωπικό επίπεδο, στην καθεμία και στον καθένα που θα πάρει μέρος, αλλά και συλλογικά. Επειδή η διάνοιξη μονοπατιών και δρόμων δεν γίνεται ατομικά. Η περπατησιά πρέπει να είναι συλλογική, ουσιαστική και πραγματική. Οι δυσκολίες είναι τεράστιες, αλλά δεν πρέπει να μας παραλύουν ή να παγώνουν τη σκέψη μας. Η ανάγκη για μια άλλη πορεία, για την ύπαρξη του Τόπου και της χώρας, μπορεί να κυοφορήσει μια κίνηση πλούσια σε νοήματα, περιεχόμενο και σκοπό.
Η πρόσκλησή μας αφορά όλους και όλες!
