Του Γιώργου Μανιάτη *
Πάγια τακτική των κυρίαρχων ιδεολογικών μηχανισμών, σ’ όλες τις φάσεις της ανθρώπινης ιστορίας, υπήρξε και είναι η συγκάλυψη πίσω από γενικόλογες αφηρημένες διακηρύξεις τής κάθε φορά εκδήλωσης των πιο ωμών ταξικών συμφερόντων. Η δεσμευτικότητα των συνταγματικών κανόνων και ο κανονιστικός χαρακτήρας των θεσμών, στο πλαίσιο του Αστικού Διαφωτισμού, όχι μόνο δεν αποκλείουν, αλλά αντιθέτως με κατηγορηματικό τρόπο επιβάλλουν την κριτική τους. Η ουσιαστική κριτική δεν έχει όρια, είναι πάντοτε ανοιχτή σε νέες πραγματικότητες, νέες ανάγκες, νέα κοινωνικά περιεχόμενα, νέες συνθήκες ζωής. Είναι τόσο ανοιχτή όσο και ο λόγος, οι έλλογες διαδικασίες στις οποίες εδράζεται. Ας σκεφτούμε τον λόγο περιορισμένο, καθορισμένο, οριακό. Τότε είναι ένας λόγος αφυδατωμένος, τυποποιημένος, ανίσχυρος, νομιμοποιητικός χωρίς κριτήρια νομιμότητας.
Σήμερα ζούμε τον διπλό περιορισμό της αστικής δημοκρατίας. Εκείνον που την περιορίζει με όρους ταξικούς και επομένως την περιορίζει, εν τέλει, στα ταξικά συμφέροντα που εκφράζει σε διάφορα επίπεδα αφαίρεσης, και σ’ αυτόν που απορρέει από την παραβίασή της από το ίδιο το σύστημα κυριαρχίας της. Αν η εργατική τάξη ορθά αναδεικνύει τον ταξικό χαρακτήρα της αστικής δημοκρατίας, η κυρίαρχη οικονομικοπολιτική ελίτ την παραβιάζει στην πράξη, ενώ συνεχώς την επικαλείται στα λόγια.
Η ένταση και το βάθος της σημερινής κρίσης συγκροτούν ένα τοπίο, όπου αυτές οι παραβιάσεις είναι ωμές και απροκάλυπτες. Δεν είναι παραβίαση η φαλκίδευση της αρχής της αντιπροσώπευσης και της δημοσιότητας -των βασικών συστατικών της αστικής, και όχι μόνον, δημοκρατίας- όταν εκβιάζεται ο βουλευτής, ο εντολοδόχος της λαϊκής βούλησης, στο όνομα της κομματικής-αρχηγικής πειθαρχίας; Όταν εκφράζοντας τη διαφωνία του δημόσια, κάτι που αποτελεί ηθική του υποχρέωση, τιμωρείται με διαγραφή; Δεν είναι συνταγματική παραβίαση η εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας σε μηχανισμούς -γεγονός κομβικής σημασίας για τη δημοκρατική αντοχή- χωρίς την προσφυγή σε δημοψήφισμα; Δεν αποτελεί συνταγματικό πραξικόπημα η άνευ εγκρίσεως της Βουλής εκχώρηση σε υπουργό, του δικαιώματος διεξαγωγής διαπραγματεύσεων και συμφωνιών; Δεν είναι παραβίαση, η πλέον κατάφωρη, της δημοκρατικής νομιμότητας η περιστολή κοινωνικών δικαιωμάτων, η συνεχής καλλιέργεια του φόβου και της ανασφάλειας για το παρόν και το μέλλον των εργαζομένων; Ο ενεχυριασμός των νέων στην εξαθλίωση, στο όνομα μιας ιδιότυπης συλλογικής ευθύνης;
Η χώρα, σήμερα, βρίσκεται στον κυκλώνα τής ίσως πιο βαθιάς, μέχρι σήμερα, κρίσης του καπιταλισμού. Βρίσκεται, όμως, ταυτόχρονα μπροστά σε μια κρίση δημοκρατικής νομιμοποίησης, σε μια κρίση πολιτική. Φαίνεται ότι το αστικό πολιτικό σύστημα εξάντλησε ποια την τράπουλα και έχει επιλέξει πιο επικίνδυνα παιχνίδια εξουσίας. Το αν θα κερδίσει ή θα χάσει τελικά, εξαρτάται από τη λαϊκή δυναμική, από την αντίσταση των εργαζομένων και την οργανωμένη συλλογική δράση τους. Εδώ η Αριστερά πρέπει να αναλάβει την ευθύνη της, μακριά από πάγιες χωριστικές λογικές που αντικειμενικά την καθιστούν ανίσχυρη. Η συγκροτημένη πολιτική πρόταση της Αριστεράς, σήμερα, αποτελεί βασικότατη προϋπόθεση, όχι μόνο για να γίνει σαφώς διακριτός ο άλλος δρόμος για την ελληνική κοινωνία, αλλά και για να οδηγήσει το νέο, συνεχώς διογκούμενο λαϊκό ρεύμα, από την αγανάκτηση στην αναζήτηση και πραγμάτωση του καινούργιου.
* Ο Γιώργος Μανιάτης διδάσκει Πολιτική και Ηθική Θεωρία
στο Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης
του Πανεπιστημίου Αθηνών.
