Του Κώστα Καραγιάννη*
«Πάρε από τους βωμούς του παρελθόντος τη φωτιά, όχι τις στάχτες»
Jean Jaures
Γιατί μας συγκινεί τόσο πολύ η Αμφίπολη; Τι προσδοκούμε να κρύβει στα σπλάχνα της; Γιατί αυτό το ενδιαφέρον που λίγο έλειψε να πάρει διαστάσεις παραληρήματος;
Μήπως κάποιοι προσπαθούν να αποσπάσουν την προσοχή μας; Μήπως προσπαθούν να μας αποπροσανατολίσουν από τα πολύ σοβαρά προβλήματα που μας ταλανίζουν; Ναι, όλα αυτά τα ταπεινά συνυπάρχουν, όμως υπάρχει κάτι πιο σοβαρό.
Σήμερα, εμείς οι Νεοέλληνες, μέσα στην απελπισία μας, ψάχνουμε απεγνωσμένα κάπου να ακουμπήσουμε. «Προσμένουμε, ίσως, κάποιο θάμα!».
Ποιο θα μπορούσε να ήταν αυτό;
Να βρεθεί στα έγκατα του τάφου ένας θησαυρός που θα επαρκούσε για να ξεπληρώσουμε όλο το χρέος; Απίθανο. Κανένας, πριν από 2.300 χρόνια, δεν θα ήταν τόσο γενναιόδωρος υπέρ ανίκανων κυβερνώντων μιας τόσο μακρινής εποχής.
Να βρεθούν, εκτός των άλλων, κάποια από τα χαμένα συγγράμματα π.χ. του Δημόκριτου ή του Αριστοτέλη, του Ευριπίδη, που επί σκηνής «πάντα φιλοσοφεί και κοινωνιολογεί», ή του Αισχύλου, με τη συνέχεια του Προμηθέα Δεσμώτη που επιδίωξε την ανατροπή της τότε υπάρχουσας τάξης πραγμάτων και που αμφισβήτησε την εξουσία του Δία; Θα αποτελούσε, μακράν πρώτη είδηση στα ΜΜΕ. Πανεπιστήμια, τμήματα καλών τεχνών, τμήματα θεάτρου ανά τον κόσμο θα εξέφραζαν τον ενθουσιασμό τους και το ενδιαφέρον τους. Δεν γνωρίζω όμως σε αρχαίο τάφο να έχει βρεθεί κάτι παρόμοιο.
Ας προσγειωθούμε λοιπόν. Το πιο πιθανό σενάριο είναι να βρεθεί μία λάρνακα ή κάτι παρόμοιο με τα οστά κάποιου επιφανούς και διάφορα αντικείμενα που χρησιμοποιούσε ο νεκρός στην εποχή του. Θα προστεθούν τότε στις συλλογές μας ορισμένα ακόμα πολύτιμα έργα τέχνης, θα γίνει πιο ελκυστική η περιοχή, αλλά δεν θα λύσουμε ούτε το πρόβλημα της χώρας, ούτε καν της περιοχής, όπως έγινε και με τη Βεργίνα.
Αυτά που βρέθηκαν ήδη, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, δεν είναι λίγα. Και τίποτε άλλο να μην βρεθεί -που θα βρεθεί- και χωρίς τίποτε καινούριο γενικά από την Αρχαία Ελλάδα, μόνον μ’ αυτά που είναι ήδη γνωστά, με το πώς εδώ εντοπίζονται οι απαρχές της σύγχρονης σκέψης, διαθέτουμε –και αυτό είναι το πιο σημαντικό– ένα μοναδικό πνευματικό θησαυρό για να μας φωτίζει και να μας εμπνέει.
Απλώς, το γεγονός της Αμφίπολης έρχεται να μας υπενθυμίσει με απτό τρόπο πως ο τόπος μας βρίθει έργων τέχνης. Πως η υψηλή τους αισθητική αναδύεται μέσα από μια εξαιρετική πνευματική καλλιέργεια, από ικανότητες που αποκτώνται μέσω συστηματικής εκπαίδευσης και μιας κοινωνικής οργάνωσης που απελευθερώνει τις πνευματικές δυνάμεις και τις ικανότητες του ανθρώπου.
Θα μπορούσαμε έστω ψηλαφώντας τα, να προκαλέσουμε το θαύμα στο οποίο ελπίζουμε, να το δομήσουμε, όχι από αντιδραστικά και μεταφυσικά υλικά αλλά από διαυγή προοδευτικά, αμεσοδημοκρατικά, φυσικά και επιστημονικά που θα απαντούν σε ερωτήματα του σήμερα.
Η δύναμή μας, σε ό,τι αφορά το παρελθόν μας, βρίσκεται, αλλά δεν το έχουμε επαρκώς συνειδητοποιήσει, στο πνεύμα των «μεγάλων στοχαστών». Εμείς οι Νεοέλληνες που έχουμε την τύχη έργα τους να τα έχουμε κοντά στα μαξιλάρια μας από τότε που γεννιόμαστε, να τα διδασκόμαστε -δυστυχώς, όχι με ελκυστικό και αποτελεσματικό τρόπο- ας τα αξιοποιήσουμε στην ώρα της ανάγκης, ας στηριχτούμε στη «δύναμη της επινόησης» και τη «δύναμη της κατασκευαστικής τέχνης» για να νικήσουμε.
* Ο Κώστας Καραγιάννης είναι Φυσικός
