Αμφισβητεί τη Συνθήκη της Λωζάννης ακόμη και με τα όπλα – Οσα διαδραματίζονται απαιτούν προετοιμασία και αναζήτηση πολιτικών προωτοβουλιών τόσο στη χώρα όσο και σε συνεργασία με τις προοδευτικές δυνάμεις της γείτονος χώρας
Του Σπύρου Παναγιώτου.
Οι εξελίξεις με κυρίαρχο στοιχείο την προκλητικά επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας προς κάθε κατεύθυνση είναι ραγδαίες. Δεν περνά μέρα που η γειτονική χώρα με δηλώσεις αλλά και κινήσεις στα πεδία των μαχών, δεν αποσαφηνίζει τις προθέσεις και τις προετοιμασίες της για μια ριζική ανατροπή των δεδομένων στα ανατολικά, νότια και δυτικά σύνορά της. Ο κίνδυνος για μεγαλύτερη ανάφλεξη σε μια ήδη ταραγμένη περιοχή, παραμένει ισχυρός και οι συνέπειες ίσως αποδειχθούν ολέθριες για την ειρήνη, σε ολόκληρη την περιοχή. Με αυτήν την έννοια τα όσα συμβαίνουν και δρομολογούνται στην Τουρκία δεν αποτελούν θέματα μιας θεωρητικής συζήτησης, αλλά απαιτούν την προετοιμασία και την αναζήτηση των αναγκαίων όρων για την ανάληψη των πολιτικών πρωτοβουλιών, τόσο στη χώρα, όσο και σε συνεργασία με τις αριστερές και προοδευτικές δυνάμεις στην Τουρκία.
Στρατιωτική επέμβαση σε Συρία και Ιράκ
Πολλοί υποστηρίζουν ότι οι ακραίες δηλώσεις του Ερντογάν και των κυβερνητικών στελεχών γίνονται για «εσωτερικούς λόγους», καθώς η κύρια μέριμνά του είναι η σταθεροποίηση του καθεστώτος, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου, και ο σφαγιασμός των αγωνιζόμενων Κούρδων που ζουν στη Τουρκία. Ακόμα και αν είναι έτσι, δεν μπορεί να διαφεύγει της προσοχής ότι η ρητορική Ερντογάν μετατρέπεται σε μια στρατιωτική, βίαιη προσπάθεια ανατροπής της Συνθήκης της Λωζάννης σε όλα τα μέτωπα. Έτσι στη Συρία η παράνομη στρατιωτική εισβολή έχει μετατραπεί σε κατοχή, καθώς οι τουρκικές δυνάμεις έχουν δημιουργήσει μια μεγάλη ζώνη ελέγχου στα σύνορά τους, στηρίζοντας δυνάμεις της επιρροής τους και περιορίζοντας την επέκταση των Κούρδων μαχητών ανατολικά του Ευφράτη που ήταν και ο στρατηγικός τους στόχος.
Παρά τις απειλές του καθεστώτος Άσαντ, καθώς η Τουρκία έχει εισβάλλει χωρίς πρόσκληση στη χώρα, ο Ερντογάν εκμεταλλεύεται την ανοχή της Ρωσίας και σχεδιάζει, σύμφωνα με τα λεγόμενα αξιωματούχων της, να κατασκευάσει καταυλισμούς στα συριακά εδάφη, για να μεταφέρει εκεί τους Σύριους πρόσφυγες του πολέμου, ακόμα και αεροδρόμιο για τις επιθέσεις της στο συριακό έδαφος. Ταυτόχρονα παζαρεύει με τις ΗΠΑ ρόλο στην απελευθέρωση της Ράκκα, θέλοντας έτσι να υπογραμμίσει ότι η παρουσία της στην περιοχή δεν είναι προσωρινή. Άλλωστε είναι γνωστό ότι θεωρεί το Χαλέπι δική της περιοχή, ανεξάρτητα αν οι «καλές σχέσεις» με τη Ρωσία επιβάλλουν, προς στιγμή, πιο χαμηλούς τόνους.
Εκεί που η Τουρκία έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο είναι η μάχη της Μοσούλης στο γειτονικό Ιράκ. Παρά τις επιτυχίες της ιρακινής κυβέρνησης και τη μερική ανακατάληψη της πόλης από τις δυνάμεις του ISIS, η Τουρκία συγκεντρώνει ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις στα σύνορα και δηλώνει την πρόθεσή της να εισβάλλει στο Ιράκ. Η ιρακινή κυβέρνηση δηλώνει την κατηγορηματική της άρνηση σε αυτό το ενδεχόμενο και προειδοποιεί για στρατιωτική εμπλοκή αν πραγματοποιηθεί. Οι δηλώσεις του Ιρακινού πρωθυπουργού είναι χαρακτηριστικές: «Δεν επιθυμούμε πόλεμο με την Τουρκία και δεν επιθυμούμε σύγκρουση με την Τουρκία. Αλλά αν συμβεί μια σύγκρουση, εμείς είμαστε έτοιμοι. Θα θεωρήσουμε την Τουρκία εχθρό και θα την αντιμετωπίσουμε ως εχθρό», συμπλήρωσε, για να καταλήξει ότι «… το Ιράκ δεν είναι Κύπρος».
Σε απάντησή του, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μ. Τσαβούσογλου ήταν απροκάλυπτα επιθετικός: «… Μας απειλείς αλλά εάν διαθέτεις ισχύ, γιατί παρέδωσες τη Μοσούλη σε τρομοκρατικές οργανώσεις; Αν είσαι τόσο ισχυρή χώρα γιατί το ΡΚΚ κατέχει τόσα χρόνια τα εδάφη σου; Αδυνατείς να αντιμετωπίσεις μια τρομοκρατική οργάνωση, είσαι αδύναμη και επιχειρείς να πουλήσεις νταϊλίκι. Αυτά για εμάς είναι άνευ περιεχομένου. Έχουμε δηλώσει και στο παρελθόν ότι θα λάβουμε τα δικά μας μέτρα. Και τώρα τα παίρνουμε».
Μέσα σε αυτό το κλίμα, και ενώ η σιωπή ΗΠΑ, Ρωσίας και Ιράν, (το τελευταίο είναι γνωστό ότι ασκεί επιρροή στη σιίτικη ιρακινή κυβέρνηση) είναι εκκωφαντική, αναμένονται τα επόμενα, καθόλου εφησυχαστικά βήματα, καθώς είναι άγνωστο πού θα μπορούσε να οδηγήσει μια τουρκο-ιρακινή σύγκρουση στο σημερινό τοπίο της Μ. Ανατολής και ποια στάση θα κρατήσουν, σε αυτό το ενδεχόμενο, ΗΠΑ και Ρωσία.
Το βέβαιο είναι ότι η Τουρκία αντιλαμβάνεται πως στην πράξη έχει καταστρατηγηθεί η Συνθήκη της Λωζάννης και διεκδικεί δυναμικά μερίδιο. Το αν θα πάρει και πιο, δεν είναι δυνατό να προβλεφθεί. Οι παρακαταθήκες που ανοίγει όμως στα ανατολικά και νότια σύνορά της μπορεί να εξαργυρωθούν με παραχωρήσεις σε Αιγαίο, Θράκη και Κύπρο. Και αυτή η διάσταση δεν φαίνεται να απασχολεί κανέναν και ιδιαίτερα την ελληνική κυβέρνηση.
Κλιμάκωση της επιθετικότητας στο Αιγαίο
Οι δηλώσεις Ερντογάν για τα «σύνορα της καρδιάς του» και οι συνεχείς δημοσιεύσεις χαρτών της Τουρκίας πριν από το 1920, που περιλαμβάνουν τη Θράκη ώς τη Θεσσαλονίκη, δεν μπορούν να υποτιμούνται, όταν υπάρχουν τα δείγματα γραφής σε Συρία και Ιράκ. Ούτε μπορεί να απαντώνται με την υπενθύμιση των συνόρων της Ελλάδας του Μ. Αλεξάνδρου. Οι σχετικές δηλώσεις Κοτζιά, όταν μάλιστα στην Ελλάδα βρισκόταν ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σ. Λαβρόφ, από τον οποίο δεν δημοσιοποιήθηκε κάτι σχετικά, δεν ζητήθηκε να σχολιάσει τις τουρκικές δηλώσεις για κατάργηση της Συνθήκης της Λωζάννης, μαρτυρούν τουλάχιστον αμηχανία. Πολύ περισσότερο όταν η τουρκική πλευρά δεν μένει μόνο στο λόγια.
Οι συνεχείς παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου, ή έντονη δραστηριότητα υποβρυχίων και οι προκλητικές υπερπτήσεις πάνω από κατοικημένα νησιά του Αιγαίου, αποτελούν καθημερινότητα και είναι η ορατή πλευρά του παγόβουνου. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι η μονομερής και παράνομη δέσμευση, εκ μέρους της Τουρκίας, εκτεταμένων περιοχών του Αιγαίου για δίμηνες στρατιωτικές ασκήσεις. Συγκεκριμένα η Τουρκία έχει προχωρήσει σε ανακοίνωση ότι θα δεσμεύσει ολόκληρο το Αιγαίο, ανατολικά του 25ου μεσημβρινού, από τη Λήμνο μέχρι την Κρήτη και όλα τα διεθνή ύδατα από την Κρήτη μέχρι το Καστελόριζο, για ασκήσεις με πυρά από την 1η Νοεμβρίου έως τις 31 Δεκεμβρίου. Με την ίδια απόφαση έχει δεσμεύσει επίσης αρκετές θαλάσσιες περιοχές δυτικά του 25ου μεσημβρινού στην μέση του Αιγαίου, προκαλώντας «ασφυξία» σε νησιά όπως η Σκύρος, η Άνδρος και άλλες περιοχές στις Κυκλάδες. Είναι η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο από το 1974, δημιουργώντας πέρα από την κατάφωρη παραβίαση των συνόρων και των διεθνών συμφωνιών για τους ελέγχους ασφαλείας της εναέριας και θαλάσσιας συγκοινωνίας, σοβαρούς κινδύνους στη ναυσιπλοΐα και αεροπλοΐα στην περιοχή, καθώς οι ασκήσεις προβλέπεται να γίνουν με πραγματικά πυρά.
Η ελληνική κυβέρνηση απάντησε με την ανακοίνωση ναυτικών ασκήσεων από την ελληνική πλευρά και διαμαρτυρήθηκε για δεσμεύσεις περιοχών που εμπίπτουν, είτε σε ελληνικό εναέριο χώρο, είτε στο FIR Αθηνών. Στις προθέσεις αυτές της Ελλάδας η τουρκική πλευρά ανταπαντά ότι οι περιοχές που δεσμεύει «δεν είναι ελληνικής κυριαρχίας, ούτε στην ευθύνη της Ελλάδας ο έλεγχος τους», θυμίζει την υποχρέωση της ελληνικής πλευράς για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του ανατολικού Αιγαίου και καταλήγει ότι «η Τουρκία θα λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για την ασφάλεια της εναέριας κυκλοφορίας, όπως έκανε στο παρελθόν και είναι έτοιμη για συνεργασία σε αυτήν την πρόθεσή της».
Όλα αυτά μαρτυρούν ότι μπαίνουμε σε ένα θερμό δίμηνο στο Αιγαίο χωρίς να μπορεί να αποκλεισθεί ακόμα και ένα θερμό επεισόδιο
