ΜΕΡΟΣ Β’
«Έθνος», «ευρώ» και άλλες «δύσκολες» ερωτήσεις
Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου*
Ένας δεύτερος προβληματισμός πίσω από την ιδέα της διάσκεψης των Δελφών ήταν ότι χρειαζόμαστε, προκειμένου να αναπτύξουμε εναλλακτικές στρατηγικές, να αντιμετωπίσουμε σοβαρά κάποια πολύ δύσκολα ζητήματα, όπως ο εθνισμός, το έθνος και ο εθνικισμός, το πρόβλημα του για ποιo είδος ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης πρέπει να αγωνιστούμε, το ζήτημα του προστατευτισμού και της άρθρωσης μεταξύ των αναπτυγμένων σε εθνικό επίπεδο πολιτικών αγώνων και μιας ευρωπαϊκής εναλλακτικής λύσης. Το θέμα του ευρώ είναι πολύ σημαντικό και όχι ένα που μπορεί εύκολα να απαντηθεί.
Είναι σαφές, τουλάχιστον για κάποιους από τους συμμετέχοντες του συνεδρίου των Δελφών, ότι το ευρώ και η Συνθήκη του Μάαστριχτ δεν είναι απλά εργαλεία μιας νομισματικής ένωσης μεταξύ των κρατών ή για την επιβολή της νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής σε όλη την Ευρώπη ή ένας τρόπος για να μεταφερθούν μόνιμα πόροι από τη Νότια προς τη Βόρεια Ευρώπη. Είναι όλα αυτά, αλλά είναι και ακόμα κάτι άλλο, πιο θεμελιώδες.
Είναι ένας τρόπος για να φύγει η κυριαρχία από τα έθνη-κράτη και να μεταφερθεί στους εκπροσώπους της πολιτικά, αυτοκρατορικά συγκροτημένης πτέρυγας του διεθνούς χρηματιστικού κεφαλαίου, που ενεργεί μέσω των κανόνων που θεσπίζονται από το Μάαστριχτ, μέσω της κυριαρχίας των νεοφιλελεύθερων δογμάτων στην οικονομική πρακτική, αλλά και μέσω της τεράστιας, «στοχευμένης» ικανότητας επιρροής και στις «αγορές» και στην πολιτική. Η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτικών, πνευματικών ελίτ και των μέσων ενημέρωσης στην Ευρώπη ελέγχονται πλέον από το διεθνές (και όχι κατ’ ανάγκη ευρωπαϊκό) Χρήμα. Λένε ότι το ευρώ ήταν ένα λάθος, επειδή είναι ένα νόμισμα χωρίς κράτος. Αλλά υπάρχει ένα κράτος πίσω από αυτό, απλά είναι ένα «κράτος» με νέα μορφή, το κράτος, η εξουσία του «Χρήματος», κρυμμένο στη ρητορική της «ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης».
Το Μάαστριχτ είναι ο ακρογωνιαίος λίθος ενός γιγαντιαίου και βαθιού σχεδίου αλλαγής καθεστώτος από ένα σύστημα, που τουλάχιστον στη θεωρία, βασίζεται στην αρχή της λαϊκής και της εθνικής κυριαρχίας, που εγκαθιδρύθηκε στην Ευρώπη μετά την Αγγλική και Γαλλική Επανάσταση, προς ένα σύστημα που βασίζεται στην κυριαρχία του Χρήματος, κατοχυρώνεται από τις «αρχές» της μόνιμης αντιπληθωριστικής πολιτικής (που είναι επίσης ένας τρόπος για να προστατευθεί η αξία του χρηματιστικού κεφαλαίου), της «ανεξαρτησίας» της ΕΚΤ (το οποίο μεταφράζεται σε εξάρτησή της από την… Goldman Sachs και άλλες διεθνείς τράπεζες!) και στην αρχή της «μη διάσωσης», η οποία άνοιξε το δρόμο για την επίθεση εναντίον της Ελλάδας, την πρώτη προσπάθεια να ελεγχθεί πλήρως ένα ευρωπαϊκό έθνος κράτος, διατηρώντας ανέπαφη μόνο την μορφή των δημοκρατικών θεσμών του (και αυτών προς το παρόν).
Αν είναι έτσι, μια λύση φαίνεται αρκετά λογική. Φύγετε από το κλαμπ του ευρώ. Μια τέτοια επιλογή δεν θα πρέπει να αποκλειστεί, αλλά είναι μια μεγάλη έλλειψη υπευθυνότητας να πιστεύουμε ότι μια τέτοια έξοδος θα είναι ένα εύκολος περίπατος. Πολλά προβλήματα τίθενται στα οποία δεν είμαστε σε θέση να απαντήσουμε σωστά στον περιορισμένο χώρο που διαθέτουμε, αλλά τα οποία έγιναν επίσης εν μέρει σαφή, κατά τη διάρκεια της κυπριακής και της ελληνικής κρίσης.
Τα δύο πιο βασικά από αυτά είναι, πρώτον η αποδυνάμωση του έθνους-κράτους, τόσο αντικειμενικά, όσο και υποκειμενικά, κατά τη διάρκεια μιας μακράς χρονικής περιόδου, η οποία προηγήθηκε και κατέστησε δυνατές τις ανοικτές επιθέσεις εναντίον του, αρχής γενομένης με την Ελλάδα το 2010, και, δεύτερον, η δυσκολία να υπερασπιστεί κανείς αποτελεσματικά ένα δεδομένο έθνος (κάτι το οποίο είναι εντούτοις απαραίτητο) ενάντια στην τεράστια πίεση του παγκόσμιου χρήματος (των «αγορών», της «παγκοσμιοποίησης»), βασισμένος μόνο στις περιορισμένες ικανότητες και τις δυνατότητες του κάθε μεμονωμένου ευρωπαϊκού έθνους-κράτους.
Το θέμα του νομίσματος είναι σημαντικό μια και όποιος θέλει να αναπτύξει μια εναλλακτική λύση πρέπει να το αντιμετωπίσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Αυτό είναι ένα τεχνικό οικονομικό ζήτημα, αλλά ο τεχνικο-οικονομικός χαρακτήρας του ερωτήματος αυτού δεν πρέπει να κρύψει τις τεράστιες πολιτικές προκλήσεις πίσω του. Η καθιέρωση ενός εθνικού νομίσματος θα μπορούσε να είναι ένα αναγκαίο βήμα για κάθε χώρα που επιθυμεί να αντισταθεί στην ευρωπαϊκή νεοφιλελεύθερη τάξη. Αλλά η θέσπιση ενός εθνικού νομίσματος δεν θα είναι από μόνη της επαρκής για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα ευρωπαϊκά έθνη, ως αποτέλεσμα της τεράστιας οικονομικής, πολιτικής και «μιντιακής» εξουσίας του διεθνούς χρηματο-πιστωτικού τομέα, στο πλαίσιο της οποίας θα πρέπει αναγκαστικά να κινηθεί οποιοδήποτε έθνος-κράτος και ευρωπαϊκή κυβέρνηση. Η καθιέρωση εθνικού μέσου πληρωμής μπορεί να έχει προοδευτικό νόημα μόνο αν απορρέει από μια συνολική στρατηγική για να αντιμετωπιστεί η παγκοσμιοποίηση.
Νεοφιλελευθερισμός και Νεοσυντηρητισμος
Μια τρίτη ιδέα, που προσπαθήσαμε να εκθέσουμε, νομίζω με μεγάλη επιτυχία, στους Δελφούς, ήταν η οργανική ενότητα μεταξύ του νεοφιλελεύθερου και νεοσυντηρητικού σχεδίου, με το ένα να είναι η μεταφορά του άλλου όταν πηγαίνεις από το πεδίο της οικονομίας στη γεωπολιτική και αντίθετα. Δεν είναι παρά δύο όψεις ενός γιγαντιαίου αναθεωρητικού σχεδίου και θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως τέτοιες. Δεν μπορείς να πολεμήσεις το ένα χωρίς το να πολεμήσεις το άλλο.
Εάν οι προσπάθειες να αρνηθούν στα λαϊκά στρώματα της Δυτικής Ευρώπης τα πιο στοιχειώδη πολιτικά και κοινωνικά τους δικαιώματα πετύχει, τότε ένας πόλεμος κάποιου είδους εναντίον της Ρωσίας θα διευκολυνθεί σε μεγάλο βαθμό. Το αντίθετο είναι επίσης αλήθεια. Μια ατμόσφαιρα εξωτερικού πολέμου, με τη Ρωσία ή με το Ισλάμ, θα διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό την κοινωνική και πολιτική οπισθοδρόμηση στη Δυτική Ευρώπη.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι, από την εποχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ως τις στρατιωτικές εκστρατείες των ημερών μας ενάντια στη Γιουγκοσλαβία ή τη Λιβύη, για παράδειγμα, η θέση έναντι των εξωτερικών πολέμων και των ευρωπαϊκών επεμβάσεων, έχει γίνει επίσης ένα είδος διαχωριστικής γραμμής μέσα στον «ευρωπαϊκό σοσιαλισμό» και σε όλα τα ρεύματα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς.
Ο ρωσικός παράγοντας
Η τέταρτη ιδέα που αναπτύχθηκε στους Δελφούς ήταν ότι η Ρωσία είναι ένα αναπόσπαστο μέρος της Ευρώπης. Οι Δυτικοευρωπαίοι πρέπει να αντιμετωπίζουν τη Ρωσία όπως κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα και η Ρωσία θα πρέπει, επίσης, να αισθάνεται και να συμπεριφέρεται ως ευρωπαϊκή χώρα με όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της και χωρίς συμπλέγματα. Στο ίδιο το συνέδριο Ρώσοι συμμετείχαν ως αναπόσπαστο μέρος αυτού του ευρωπαϊκού διαλόγου. Ο Σεργκέι Γκλάζιεφ, γνωστός μελετητής των οικονομικών κύκλων Κοντράτιεφ και επίσης σύμβουλος του Προέδρου της Ρωσίας, προσέλκυσε μεγάλο ενδιαφέρον από τους συμμετέχοντες με την παρέμβασή του, καθώς ο ίδιος ανέπτυξε την ιδέα του ότι η Ελλάδα δεν έχει μέλλον εντός της Ε.Ε., αλλά θα μπορούσε να έχει ένα μάλλον φωτεινό στο πλαίσιο της Ευρασιατικής ολοκλήρωσης. Χρειάστηκε να παρέμβει μέσω Skype, καθώς είναι στη λίστα κυρώσεων της Ε.Ε. και δεν μπορεί να την επισκεφθεί.
Η ιδέα ότι η Ρωσία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Ευρώπης είναι θεμελιώδης, αν δεν θέλουμε να στερήσουμε για πάντα, από την ήπειρο, τα μέσα της ανεξαρτησίας της.
Έθνος και Διεθνισμός
Μια πέμπτη, επίσης πολύ σημαντική ιδέα, είναι ότι η Γερμανία και οι ευρωπαϊκές ελίτ έχουν μια περιφερειακή στρατηγική, το Χρήμα και οι νεοσυντηρητικοί μια παγκόσμια στρατηγική. Αλλά οι δυνάμεις που αντιστέκονται σε αυτές έχουν μόνο εθνικές πολιτικές και εθνικά στρατηγικά εργαλεία. Μπορεί να έχεις επί μέρους νίκη σε αυτόν τον πόλεμο βασισμένος στο εθνικό επίπεδο, αλλά αυτός ο πόλεμος δεν μπορεί να κερδηθεί σε αυτό το επίπεδο. Πρέπει να ξεκινήσει μια όσμωση ανθρώπων και δυνάμεων από διαφορετικά ευρωπαϊκά έθνη. Θα πρέπει να αναπτύξουμε την εναλλακτική μας στον ευρω-φιλελευθερισμό σε γλώσσα κατανοητή από όλους τους Ευρωπαίους και ένα πρόγραμμα ικανό να ενώσει όσο περισσότερα έθνη μπορεί. Αυτός ήταν, επίσης, ένας από τους λόγους που οι διοργανωτές κάλεσαν ανθρώπους από όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές περιφέρειες να συμμετάσχουν. Υπήρχαν κάποιες παραλείψεις, δυστυχώς, με δεδομένα τα όρια των διαθέσιμων μέσων και των πολύ μικρών χρονικών περιορισμών στην προετοιμασία της διάσκεψης. Πιστεύουμε ότι αυτό θα διορθωθεί στο μέλλον του διαλόγου που ήδη ξεκινήσαμε.
Η διάσκεψη των Δελφών δεν θα μπορούσε βέβαια να «λύσει» όλα τα προβλήματα που τέθηκαν παραπάνω. Ήταν μια προσπάθεια να τα θέσει όσο το δυνατόν σαφέστερα και πιστεύουμε ότι το να τεθούν οι σωστές ερωτήσεις αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το ήμισυ της απάντησης. Πολλοί συμμετέχοντες εξέφρασαν τη βούλησή τους να συνεχίσουν με την έναρξη ενός είδους πρωτοβουλίας των Δελφών. Ελπίζουμε ότι αυτό θα καταστεί δυνατό σε στενή συνεργασία με όλες τις άλλες δυνάμεις και προσωπικότητες που ενδιαφέρονται για τους ίδιους στόχους.
(Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στη ρωσική επιθεώρηση Katehon -τεύχος φθινοπώρου 2015)
* Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος είναι μέλος της οργανωτικής επιτροπής του Συνεδρίου των Δελφών (www.konstantakopoulos.gr)
Διαβάστε εδώ το πρώτο μέρος του άρθρου.
