Δεν είναι που φτωχαίνει η χώρα. Είναι ο τρόπος που φτωχαίνει.
Γιατί θα μπορούσε η κοινωνία να ζει με λιγότερα. Κι αυτό θα ήταν ίσως καλύτερο για όλους. Για τους ανθρώπους, για το πολίτευμα, για τη φύση, για το παρόν και το μέλλον. Με ένα σπίτι ανά οικογένεια, με ένα αυτοκίνητο, με μία τηλεόραση, με το ίδιο κινητό τηλέφωνο φέτος, του χρόνου και του παραχρόνου. Λιγότερα περιττά και περισσευούμενα πράγματα, λιγότερα σκουπίδια, λιγότερα δάνεια, λιγότερα κομμένα δέντρα, λιγότερα αντιβιοτικά, λιγότερο τσιμέντο, λιγότερος ανταγωνισμός, λιγότερο άγχος. Για να έχει κανείς περισσότερο χρόνο, για να σκέφτεται, να περπατάει, να ξεκουράζεται, να διαβάζει, να αγαπάει, να τραγουδάει, να φροντίζει τους δικούς του και να μην αδιαφορεί για τους άλλους.
Η πτώχευση θα μπορούσε να είναι μια ευκαιρία να αναμορφώσουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε και τον τρόπο που ζούμε. Να αλλάξουμε τα δεδομένα που μας έχουν επιβάλλει, με τη θεοποίηση του κέρδους, με την τεχνητή ανάγκη για όλο και πιο πολλά, με την υποταγή στη διαφήμιση και το λάιφ στάιλ που κάνει πλουσιότερους τους πλούσιους και κλέβει την αληθινή ζωή από τους ανθρώπους. Η πτώχευση θα ήταν μια ευκαιρία να δώσουμε μια διαφορετική αξία στις ανθρώπινες σχέσεις, να τις αναθερμάνουμε και να τις αναβαθμίσουμε. Γιατί, τι θέλει ο άνθρωπος; Γιατί παλεύει κατά βάθος; Αφού είναι γνωστό και αποδεδειγμένο ότι όσα υλικά πράγματα κι αν αποκτήσει κανείς, η ψυχική του ισορροπία και η υγεία του εξαρτάται όχι από το πλήθος των πραγμάτων που έχει αγοράσει, αλλά από την αφθονία των αισθημάτων που έχει ανάγκη.
Είμαστε σε μια εποχή της ανθρώπινης ιστορίας που παράγονται πολύ περισσότερα πράγματα απ’ όσα χρειάζονται οι άνθρωποι, όλοι, στον κόσμο όλο, για να ζουν όμορφα και ευτυχισμένα, χωρίς βασικές υλικές στερήσεις. Το ότι δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν ούτε τα στοιχειώδη, ούτε μία πατάτα τη μέρα και ένα ποτήρι καθαρό νερό, δεν οφείλεται στην παγκόσμια έλλειψή τους. Οφείλεται στην άνιση κατανομή τους. Το ένα τρίτο των ειδών διατροφής με ημερομηνία λήξης που πάνε στις χωματερές κατ’ ευθείαν από τα σούπερ μάρκετ, θα έφταναν να διαθρέψουν χορταστικά τους υποσιτιζόμενους ανά την υφήλιο. Αλλά, το σύστημα, τα οργανωμένα συμφέροντα, το κέρδος, η ιδιοκτησία, δεν επιτρέπουν αυτό το εκ φύσεως και, για πολλούς, εκ θεού, δικαίωμα στη διατροφή να ικανοποιηθεί.
Πτωχεύσαμε γιατί παγιδευτήκαμε
Εμείς, ειδικά, που ζούμε στην Ευρώπη, έχουμε όλη την αφθονία στα πόδια μας, παρ’ όλη την ανισότητα που και στον αναπτυγμένο κόσμο είναι μεγάλη. Παγιδευτήκαμε και πτωχεύσαμε, λοιπόν, όχι γιατί λιγόστεψαν οι τροφές και τα σπίτια, ούτε γιατί ένα πρωί οι εργαζόμενοι αποφάσισαν ότι δεν χρειάζεται να εργάζονται, αλλά γιατί ενσωματωθήκαμε σε ένα σύστημα που βασίζεται στην ανισότητα και τον ανταγωνισμό, και ενδώσαμε σε έναν τρόπο ζωής που οδηγεί τις κοινωνίες σε κάθε είδους αδιέξοδα, κρίσεις και καταστροφές. Άχρηστα προϊόντα, κακόγουστες μόδες, ατομισμός και αντιπνευματικότητα φράκαραν και εκτροχίασαν τη ζωή μας. Ποτέ δεν είχαμε τόσα υλικά αγαθά όσα αποκτήσαμε τις τελευταίες δεκαετίες και ποτέ δεν ήταν τόσοι πολλοί άνθρωποι με ψυχοφάρμακα, με εσωτερική κενότητα και αφόρητες μοναξιές.
Μας διέφυγε πως ό,τι και να αποκτήσουμε, όσο περισσότερα τετραγωνικά διαμέρισμα, όσο μεγαλύτερη ιπποδύναμη στην κουρσίτσα μας, όσο φαρδύτερες ντουλάπες για ρούχα που δεν φοράμε και όσο μεγαλύτερες οθόνες πλάσματος για να βλέπουμε τηλεόραση και DVD, κατά βάθος, κατά ύψος και κατά πλάτος, αυτό που έχουμε πιότερο ανάγκη, πέρα από ένα πιάτο φαΐ, ένα μπουκάλι νερό και μια στέγη πάνω από το κεφάλι μας, είναι να αγαπάμε και να αγαπιόμαστε, να σεβόμαστε και να μας σέβονται, να δίνουμε και να μας δίνουν, να έχουμε λόγο σε κάθε τι που αφορά το βίο μας.
Τα χρειάζεσαι όλα αυτά που έχεις αποκτήσει; ρώτησα έναν εξαίρετο φίλο μου που έκανε πολύ μεγάλη περιουσία. Τίποτα δεν χρειάζομαι, απάντησε χωρίς δισταγμό. Μ’ αρέσει να τρώω κανένα ψάρι, να πίνω κρασί με δυο-τρεις φίλους, να παίζω καμιά πρέφα στο καφενείο, να μην χρωστάω και να είναι καλά η γυναίκα και τα παιδιά μου.
Τότε, γιατί όλα αυτά τα μεγαλεία; Από κεκτημένη ταχύτητα. Όταν μεγαλώναμε νομίζαμε ότι οι γυναίκες δεν θα μας θέλουν εάν δεν έχουμε χοντρό πορτοφόλι, ότι οι μπάτσοι θα μας φέρονται σαν σκουπίδια εάν είμαστε φτωχαδάκια και τα αφεντικά θα μας βρίζουνε και θα μας ταλαιπωρούν μέχρι να βγούμε στη σύνταξη, με λίγα λόγια ότι χωρίς λεφτά δεν θα είμαστε τίποτα. Στην πραγματικότητα, και στα φοιτητικά μου χρόνια που ήμουνα μπατιράκι και σήμερα που έχω «μεγαλεία», τα ίδια πράγματα χρειάζομαι για να είμαι καλά. Αλλά τώρα πώς να ξεμπλέξω;
Όσα υλικά αγαθά και να έχουμε, οι διατροφικές μας ανάγκες, οι συναισθηματικές μας ισορροπίες και οι κοινωνικές μας σχέσεις βρίσκονται στον πυρήνα της ψυχικής και σωματικής μας υγείας. Είτε είσαι πλούσιος είτε είσαι φτωχός, με ένα κομμάτι παστίτσιο χορταίνεις, μου είπε στα 16 μου ο ανεκτίμητος φίλος μου, ο Τάσος Φαληρέας, που άφησε το στίγμα του -στο σύντομο πέρασμά του από τη ζωή- στη δική μου συνείδηση και αρκετών άλλων ανθρώπων.
Η καταστροφή να γίνει ευκαιρία
Γι’ αυτό, είναι μεγάλη ευκαιρία, αυτή η σαρωτική πτώχευση που μας επιβάλλουν τα οργανωμένα συμφέροντα, να γινόταν αφετηρία μιας τολμηρής αναθεώρησης του τρόπου ζωής μας συνολικά. Σε άλλη βάση, όχι μόνο πιο συνετή στο ζήτημα των υλικών αγαθών, αλλά και πιο αποφασιστική στο επίπεδο της κυριαρχίας των άλλων, των λίγων και των ξένων, πάνω στη ζωή μας. Κι αυτό θα ήταν μια πραγματικά αριστερή πολιτική. Μια πολιτική που θα άρπαζε την ευκαιρία να αναδιαπαιδαγωγήσει τους πολίτες. Να συνέλθουν από την παραζάλη και τις ναρκώσεις, να ξαναστήσουν τη ζωή τους αλλιώτικα, να στηρίξουν ένα άλλο κοινωνικό μοντέλο, της αφθονίας, αλλά όχι της σπατάλης και της καταστροφής των πιο ευάλωτων, της φύσης και του περιβάλλοντος. Μια Αριστερά που δεν θα εξαντλεί το κοινωνικό της πρόταγμα και τη ρητορεία της παλεύοντας κόντρα στα Μνημόνια, αλλά θα θέτει ενώπιον όλων το εναλλακτικό της μοντέλο, που δεν θα είναι στενά οικονομίστικο, ούτε σκέτα διεκδικητικό. Όχι πως οι διεκδικήσεις δεν είναι σημαντικές. Κάθε άλλο. Αλλά, από μόνες τους, στην καλύτερη περίπτωση οδηγούν στην επιστροφή στο προηγούμενο αδιέξοδο μοντέλο, της κατανάλωσης και της αδιαφορίας για τα κοινά, της υποτίμησης των πραγματικών αναγκών, των υλικών, των κοινωνικών και των συναισθηματικών.
Αυτοί που μας πτωχεύουν βίαια το γνωρίζουν αυτό. Κι εκεί έχουν κάνει μεγάλες επενδύσεις. Κανένα μοντέλο οικονομικής εκμετάλλευσης δεν μπορεί να είναι βιώσιμο και αποδοτικό για την ολιγαρχική εξουσία, εάν δεν στηρίζεται από ένα πλαίσιο αλλοτρίωσης και αποδοχής του μοντέλου από την κοινωνία. Κανένα προτεινόμενο και επιβαλλόμενο λάιφ στάιλ δεν είναι αθώο. Είναι νευραλγικό εξάρτημα του συστήματος υποταγής και εκμετάλλευσης. Από τη μια χρησιμοποιούν όλο το μηχανισμό της σόου μπίζνες, τηλεοράσεις, περιοδικά, μόδες και αξεσουάρ, κι απ’ την άλλη, αλληλένδετα, χρησιμοποιούν δημοσιογράφους, συγγραφείς και πανεπιστημιακούς. Χωρίς αυτά, θα χρειαζόταν να καταφεύγουν στα όπλα και τις χούντες. Αλλά τέτοια «μέσα», βόμβες και σφαγές, είναι καταλληλότερα για την Ασία και την Αφρική. Στην Ευρώπη, είναι πιο κομψός ο έλεγχος και η καταστολή.
Και επειδή ξέρουν ότι η πτώχευση από μόνη της μπορεί να οδηγήσει μια κοινωνία σε άλλους μη ελεγχόμενους δρόμους, φροντίζουν να την αποδομήσουν σε τέτοιο σημείο, που να μην έχει εύκολα στηρίγματα για να ανακάμψει συλλογικά και συνολικά. Γι’ αυτό, αφενός διαλύουν τις υποδομές που συγκροτούν μια σύγχρονη κοινωνία και αφετέρου μεταφέρουν τον έλεγχο και το κέντρο λήψης των αποφάσεων στο εξωτερικό. Ώστε, η πτωχευμένη κοινωνία, ακόμα και στην περίπτωση που θα προσπαθούσε να ανακάμψει με τις δικές της δυνάμεις, να μην έχει δομές και δίκτυα, να μην έχει δικλείδες ασφαλείας, να μην έχει έδαφος να πατήσει, να είναι ακέφαλη. Να είναι εξαναγκασμένη να αρχίσει από το μηδέν, υπό το μηδέν, που σημαίνει ότι η όποια ανάκαμψη ή θα είναι ελεγχόμενη και στο ίδιο μοτίβο, αλλά με χειρότερους όρους από την προηγούμενη, ή θα είναι αργή, βασανιστική και μετ’ εμποδίων σε περίπτωση που η κοινωνία πάρει την προσπάθεια ανάκαμψης στα χέρια της. Δηλαδή, να είναι μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα.
Φτώχεια, αποδόμηση, εξάρτηση
Αυτά τα έχουν εφαρμόσει και συνεχίζουν με παραλλαγές να τα εφαρμόζουν σε βάρος των πιο αδύνατων. Όλες οι χώρες που ήταν κάτω από τον έλεγχο των μητροπόλεων, μερικές επί εκατονταετίες, όταν βγήκαν από το καθεστώς άμεσης εξάρτησης, μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο που έγιναν μεγάλες ανακατατάξεις δυνάμεων, δεν είχαν τίποτα αξιοποιήσιμο. Και, επιπλέον, είχαν χάσει πολύτιμο χρόνο. Έχασαν ολόκληρες φάσεις της εξέλιξης. Κρατήθηκαν στην καθυστέρηση, την εποχή που οι μητροπόλεις αναπτύσσονταν χωρίς δυνάστη να τις εμποδίζει. Αντιθέτως, όσες χώρες είχαν δυνάστη, έμειναν υπανάπτυκτες.
Όλη η Αφρική και όλη η Ασία, πάνω από τα 2/3 της ανθρωπότητας. Η άνοδος της Κίνας και της Ινδίας, με πληθυσμό στα 2,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους, καθίσταται εφικτή μόνο μετά την κατάκτηση της πλήρους ανεξαρτησίας τους από τους αποικιοκράτες, Άγγλους, Ιάπωνες κ.ά. Οι πιο μικρές χώρες, εξαντλημένες από την υπερεκμετάλλευση και τους αντιαποικιακούς αγώνες, χωρίς θεσμούς, δομές και δίκτυα μετά από δεκαετίες αποικιοκρατίας, και κάτω από τη διαρκή πίεση των ιμπεριαλιστών, δεν θα μπορούσαν να κερδίσουν το χαμένο χρόνο και το χαμένο έδαφος. Τρεις-τέσσερις απ’ αυτές, που χρησιμοποιούνται σαν παραδείγματα πετυχημένα, επιλέχτηκαν από τις μητροπόλεις να αναπτυχθούν, για γεωπολιτικούς λόγους, όπως η Σιγκαπούρη, η Νότια Κορέα και η Ταϊβάν. Αλλά και οι κατεστραμμένες Γερμανία και Ιαπωνία αναπτύχθηκαν χάρη στους Αμερικάνους, σαν αντίβαρα στη Σοβιετική Ένωση και την Κίνα.
Σήμερα, επιχειρείται το ξεχαρβάλωμα της Ελλάδας. Η ένταξη στο ΝΑΤΟ και αργότερα στην Ε.Ε., αποτελούν γεωπολιτικές επιλογές, και δεν έχουν να κάνουν ούτε με την ένδοξη αρχαία μας ιστορία όπως πλασαρίστηκε εντέχνως, ούτε με το βαθμό ανάπτυξης όπως μεθοδεύτηκε με ψεύτικα στοιχεία. Επρόκειτο για πρόσκαιρη εξομοίωση, αφού δεν έπαψαν ποτέ να θεωρούν την Ελλάδα χώρα της περιφέρειας, δηλαδή, περισσότερο τριτοκοσμική παρά ευρωπαϊκή. Το είδαμε αυτό να επαναλαμβάνεται με τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία κ.ά.
Τώρα, λοιπόν, επαναφέρουν βιαίως την Ελλάδα στην εποχή της αποικιοκρατίας και των διορισμένων κυβερνήσεων. Μία αποικία, όμως, δεν μπορεί να αποτελεί ολοκληρωμένο κράτος κατά τα πρότυπα των μητροπόλεων. Εξ ου και το ξεχαρβάλωμα. Γιατί περί αυτού πρόκειται. Και για να το πετύχουν χρησιμοποιούν τους υποτελείς τους και επιστρατεύουν τις εφεδρείες τους, από την ακροδεξιά, αλλά και από την ενσωματωμένη Αριστερά, όπως κάνουν στις πρώην ανατολικές χώρες, αλλά και στην Ιταλία, την Ισπανία κι αλλού. Διαλύουν το κράτος που έτεινε να ομοιάσει με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά. Όποια δίκτυα, υποδομές και συστήματα υιοθετήθηκαν και αναπτύχθηκαν κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, διαλύονται και καταργούνται βάσει σχεδίου.
Ξήλωμα και πούλημα
Αρχίσανε από την τοπική αυτοδιοίκηση, με τον «Καποδίστρια» και τον «Καλλικράτη». Έπρεπε να καταστραφούν ολοσχερώς οι κατώτατες και εγγύτερα στον πολίτη δομές δημοκρατίας και μονάδες οικονομίας. Οι δήμοι συγχωνεύτηκαν και οι κοινότητες μετατράπηκαν σε άνευρα «διαμερίσματα». Ακολούθησε η ληστεία του Χρηματιστηρίου για να μείνει ο πολίτης χωρίς οικονομίες κίνησης και ασφαλείας και να εξαρτηθεί από τα δάνεια των τραπεζών. Και με την ένταξη στην Ευρωζώνη αφαιρέθηκε κάθε δυνατότητα άσκησης ευέλικτης οικονομικής πολιτικής από τις κυβερνήσεις. Στη συνέχεια, ήρθαν τα Μνημόνια να επισφραγίσουν το «άδειασμα» της Ελλάδας και την πλήρη καθυπόταξή της στις διεθνείς τράπεζες. Στόχος της αποδόμησης του κράτους, οι θεσμοί, οι οργανισμοί κοινής ωφέλειας, οι τράπεζες και τα πάσης φύσεως δίκτυα. Στόχος της εξάρθρωσης της κοινωνίας, η γενική πτώση του βιοτικού επιπέδου, οικονομικού, κοινωνικού και πολιτισμικού.
Τα σχολεία κλείνουν, συγχωνεύονται και μεταφέρονται. Τα μουσικά και καλλιτεχνικά σχολεία, με χιλιάδες μαθητές σε όλη την Ελλάδα, που αποτέλεσαν, παρά την ελλιπή στελέχωσή τους, φυτώρια δημιουργικότητας, οδηγούνται στην κατάργησή τους. Τα νυχτερινά, τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, τα οποία επίσης είχαν μεγάλη ανταπόκριση, ανεβάζοντας το επίπεδο των λιγότερο προνομιούχων κοινωνικών στρωμάτων, συρρικνώνονται και απονεκρώνονται. Τα πανεπιστήμια που συνέβαλαν καθοριστικά στη δημιουργία και διαμόρφωση του ελληνικού κράτους, και είχαν μεγάλη συμμετοχή στην αναπτυξιακή διαδικασία, βγάζοντας εξαίρετους γιατρούς, νομικούς, μηχανικούς, φιλόλογους κ.λπ. υποχρηματοδοτούνται και χάνουν την πολύτιμη αυτονομία τους.
Τα νοσοκομεία επιστρέφουν στην εποχή των ράντζων, η περίθαλψη γίνεται ακριβή για όλους και οι ανασφάλιστοι, που δεν έχουν δωρεάν πρόσβαση στο σύστημα υγείας, μετριούνται ήδη σε εκατομμύρια. Οι απόφοιτοι των ιατρικών σχολών μεταναστεύουν μαζικά, αναγνωρισμένοι για το καλό τους επίπεδο από τα γερμανικά και βρετανικά νοσοκομεία. Οι μηχανικοί προσλαμβάνονται στα αραβικά εμιράτα και οι πιλότοι της Ολυμπιακής πετούν τα αεροπλάνα των Τουρκικών Αερογραμμών. Τα ασφαλιστικά ταμεία στερούνται τους ζωτικούς τους πόρους, από το κράτος και από τις εισφορές των εργαζομένων που λιγοστεύουν και των εργοδοτών που αδυνατούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Οι επικοινωνίες, ένας από τους πιο στρατηγικούς τομείς ενός σύγχρονου κράτους, πουλήθηκαν καθ’ ολοκληρίαν. Το ίδιο ξεπουλιέται κομμάτι-κομμάτι ο τομέας της ενέργειας στους ξένους. Σημειωτέον ότι σε όλες τις μητροπόλεις, από τη Γερμανία μέχρι την κορωνίδα της ιδιωτικής οικονομίας και της παγκοσμιοποίησης, τις ΗΠΑ, οι τομείς των επικοινωνιών, ενημέρωσης και ενέργειας, του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, απαγορεύεται δια νόμου και δια ροπάλου να πουληθούν σε ξένους. Στην Αμερική, δεν υπάρχει ούτε μία εταιρία τηλεφώνων, ούτε ένα τηλεοπτικό κανάλι ή μία αντλία πετρελαίου, που να ανήκει σε ξένους.
Η χώρα του πάρ’ τα όλα
Εδώ… πάρτε τα όλα, μα όλα! Αεροδρόμια, λιμάνια, ορυχεία, παραλίες, δάση, αρχαιολογικοί χώροι… μέχρι και το νερό προσπαθούν να ξεπουλήσουν οι εγκληματίες. Δεν έχουμε πια τράπεζες για να ασκηθεί εθνική πολιτική, όπως έγινε με τη βιομηχανία μέσα από την κρατική Εθνική Τράπεζα, την αγροτική παραγωγή μέσα από την κρατική Αγροτική Τράπεζα και το εμπόριο μέσα από την κρατική Εμπορική Τράπεζα. Ήδη, οι βιομηχανίες μειώθηκαν, τα εμπορικά δίκτυα αποσαθρώθηκαν, μαγαζιά και βιοτεχνίες χρεοκόπησαν, ευνοήθηκαν σκανδαλωδώς τα mall και η γη περνάει μέσα από την εκχώρηση των τραπεζών σε ξένους. Τα χωράφια και τα σπίτια μέσα από τις ιδιωτικές τράπεζες περνούν στην ιδιοκτησία των ξένων τοκογλύφων επενδυτών. Ξένες είναι και οι αλυσίδες τροφίμων, ξένα είναι και τα λεμόνια και οι πατάτες που τρώμε. Κανένα δίκτυο δεν θα μείνει ακέραιο και λειτουργικό, κανένας τομέας εθνικής σημασίας δεν θα μείνει απούλητος.
Και δεν είναι μόνο ότι η δημοκρατία χάνει όλα τα συστατικά της στοιχεία κι όλες οι αποφάσεις παίρνονται από ξένες κυβερνήσεις και εταιρίες. Είναι ότι το κράτος, η χώρα, η κοινωνία, η Ελλάδα μένει χωρίς κυριαρχία, χωρίς δικαιώματα πάνω στη δημόσια και ιδιωτική της περιουσία. Και ότι, διαλύονται και καταργούνται όλα τα εθνικά δίκτυα εκπαίδευσης, υγείας, ασφάλισης, ενέργειας, επικοινωνίας, μεταφοράς, εμπορίου, πρώτων υλών, τα πάντα που συνιστούν μια κρατική οντότητα.
Η Ελλάδα γίνεται ένα άδειο κουφάρι. Δεν της ανήκει τίποτα. Διοικείται με ντιρεκτίβες από ξένα κέντρα εξουσίας και λογοδοτεί στα δικαστήρια του Λουξεμβούργου. Οι υπουργοί και πρωθυπουργοί είναι απλώς υπάλληλοι. Η Βουλή θυμίζει μουσείο ιστορίας. Και η κοινωνία, χωρίς θεσμούς, χωρίς δίκτυα, χωρίς δομές και υποδομές, δεν έχει ιστούς, δεν έχει νεύρα, δεν έχει αρθρώσεις, δεν έχει κόκαλα. Όπως η Ουγκάντα, το Τσαντ, η Ρουάντα, το Μάλι και ο Νίγηρας, ίσως και χειρότερα…
Οι «πατριώτες», ο Σαμαράς και ο Βενιζέλος, και όλο το κακό συναπάντημα, δεν πτωχεύουν μόνο τους Έλληνες, καταργούν την ίδια την Ελλάδα!
Στέλιος Ελληνιάδης
