Η Ελένη Κατσιώλη σε συνεργασία με τις εκδόσεις Λέμβος συστήνει στο ελληνικό κοινό χαρισματικούς Ρώσους καλλιτέχνες.
Στον «Χορό», που διάβασα πρόσφατα, αναφέρεται στα μπαλέτα Ντιάγκιλεφ και στον Νιζίνσκι. Μια εξαιρετική δουλειά με γνώση και αγάπη για το αντικείμενο. Είναι ένα βιβλίο σύντομο και περιεκτικό, το οποίο περιλαμβάνει και φωτογραφικό υλικό.
Καταφέρνει να σκιαγραφήσει την προσωπικότητα του Νιζίνσκι και να ωθήσει τον αναγνώστη σε περαιτέρω έρευνα και διαβάσματα.
Τοποθετεί τον χορό μέσα στο κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο, και μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τη γενικότερη πορεία του. Ομολογώ πως πολλά από όσα διάβασα στη σύντομη εισαγωγή μου ήταν παντελώς άγνωστα.
Αλλά και όταν μπαίνει στο καθαυτό θέμα καταφέρνει με λιτότητα να μας παρουσιάσει την άνοδο αλλά και την πτώση του Νιζίνσκι και τη θυελλώδη σχέση με τον άνθρωπο που τον στήριξε για να τον εγκαταλείψει αργότερα, τον Σεργκέι Ντιάγκιλεφ, μια επίσης ενδιαφέρουσα, όσο και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα.
Σε μια εποχή, όπου με πρόσχημα τον πόλεμο στην Ουκρανία, ισοπεδώνεται καθετί που προέρχεται από τη Ρωσία ή τη Σοβιετική Ένωση, μια τέτοια σειρά έρχεται να τοποθετήσει τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση.
Η τέχνη φάρμακο κατά της μισαλλοδοξίας.
Πώς προέκυψε η ιδέα για τη σειρά «Χαρισματικοί Ρώσοι καλλιτέχνες»;
Εδώ και δύο χρόνια, με τον πολύτιμο συνεργάτη, φίλο και αρωγό Χαράλαμπο Ζωβοΐλη, αποφασίσαμε να υλοποιήσαμε μια σειρά βιβλίων. Ήδη έχουμε στο ενεργητικό μας τέσσερα βιβλία από τις εκδόσεις «Λέμβος» του Δημήτρη Τσουκάτου. Σε μια από τις συναντήσεις μας, ο Χαράλαμπος είχε τη φαεινή ιδέα να κάνουμε μια μικρή σειρά από σημαντικούς Ρώσους καλλιτέχνες. Συμφωνήσαμε, λοιπόν, ότι αυτά τα βιβλία θα έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: Θα απευθύνονται σε ένα πλατύτερο κοινό που δεν έχει μεγάλη καλλιτεχνική κατάρτιση, θα πρέπει να διαβάζονται εύκολα και ευχάριστα, όσο για την επιλογή του καλλιτέχνη θελήσαμε να προβάλλουμε πρόσωπα που είχαν απογαλακτιστεί από τις ευρωπαϊκές επιρροές.
Γράφετε για τη διαχρονικότητα του χορού. Θα θέλατε να μας το εξηγήσετε συνοπτικά;
Ο χορός, όπως άλλωστε και η μουσική, κάνουν την εμφάνισή τους μαζί με τον άνθρωπο. Υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα μέχρι και 6000 χρόνια πριν, όπως για παράδειγμα το νεολιθικό Σπήλαιο Roca de los Moros (Βράχος των Μαυριτανών) της Καταλονίας, διάσημο για τις βραχογραφίες του, όπου μπορεί να δεις γυναίκες να χορεύουν, καθώς και σκηνές κυνηγιού. Ο χορός υπάρχει παντού, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, σε όλους τους λαούς, σε όλες τις κοινωνικές ομάδες είτε ως μυσταγωγία είτε ως τελετουργία είτε ως διασκέδαση, είναι εκεί έξω στον κόσμο με μια απέραντη ποικιλία κίνησης και ευφάνταστων ενδυμάτων σε χρωματική πανδαισία.
Τι κάνει ξεχωριστή την ιστορία του Νιζίνσκι;
Τα μπαλέτα του Ντιάγκιλεφ, δημιούργησαν μια τομή για το πριν και το μετά του χορού. Ο χορευτής έπαψε να είναι βαστάζος της μπαλαρίνας. Τα κοστούμια απέκτησαν ενδιαφέρον ως προς τη ραφή και τα χρώματα. Ο Βάτσλαβ Νιζίνσκι που βρέθηκε σε αυτή τη συγκυρία, εκτός του ότι ήταν ένας υπέροχος χορευτής, μας άφησε και εκπληκτικές χορογραφίες όπως «Το απομεσήμερο ενός Φαύνου» του Κλοντ Ντεμπισί, η «Ιεροτελεστία της Άνοιξης» του Στραβίνσκι κ.ά. Ο Νιζίνσκι χόρεψε μόνο εννέα χρόνια, στη διάρκεια των οποίων αποθεώθηκε, αν και βέβαια δεν γλύτωσε από την κακεντρέχεια των συντηρητικών της εποχής του. Τους τρέλαινε το ένδυμα, η τολμηρότητα της κίνησης, το μερικές φορές πότε ερμαφρόδιτο πότε ζωώδες στυλ του, όπως στο ρόλο του τζίνι από τη «Σεχραζάντ». Δυστυχώς η παραφροσύνη τον βρήκε στο άνθος της ηλικίας του, όμως ο μύθος γύρω από το πρόσωπό του ζει μέχρι σήμερα.
Πώς επέδρασε στην εποχή του και ποιους επηρέασε;
Ο Νιζίνσκι ανέτρεψε τις συμβάσεις του παραδοσιακού μπαλέτου με τον εξαιρετικά εκφραστικό και πρωτοποριακό του χορό, ανέδειξε τον ρόλο του danseur noble, ένας όρος ο οποίος περιγράψει τον πρωταγωνιστή άνδρα χορευτή (principal male dancer), ο οποίος δεν βασίζεται μόνο στην τεχνική ικανότητα, αλλά και στην ικανότητα να εκφράζει συναισθήματα και να ενσαρκώνει χαρακτήρες με μεγάλη χάρη και αυτοπεποίθηση. Οι αέρινες κινήσεις και τα εκπληκτικά του άλματα, που έδιναν την αίσθηση ότι αψηφούσε τη βαρύτητα, τον έκαναν διάσημο ως «θεό του χορού».
Αντί για την κλασική κομψότητα, χρησιμοποίησε γωνιώδεις, μη-αισθητικές κινήσεις και πρωτόγνωρες στάσεις, που αποτύπωναν πρωτόγονα ένστικτα, πειραματίστηκε με νέα ρυθμικά μοτίβα, σπάζοντας τα κατεστημένα του 19ου αιώνα. Ήταν από τους πρώτους που ενσωμάτωσε μοντερνιστικές και πρωτοποριακές ιδέες στον χορό, συνδυάζοντας την κίνηση με τη σύγχρονη μουσική και τη ζωγραφική.
Με την τεχνική του αρτιότητα και την εκφραστική ικανότητα άνοιξε δρόμο στους μεταγενέστερους άντρες χορευτές, όπως ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ και ο Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ, οι οποίοι επανέφεραν τον άνδρα χορευτή στο επίκεντρο. Οι τολμηρές χορογραφίες του επηρέασαν τους πρωτοπόρους του μοντέρνου χορού, όπως η Μάρθα Γκράχαμ, ενώ αποτέλεσε έμπνευση για την αδελφή του Μπρονισλάβα Νιζίνσκα (Bronislava Nijinska), η οποία ήταν σημαντική μορφή του μπαλέτου των αρχών του 20ού αιώνα και διέπρεψε ως χορεύτρια, χορογράφος και δασκάλα.
Με ποιον καλλιτέχνη θα συνεχιστεί η σειρά;
Με αυτή τη σειρά θέλουμε να αναδείξουμε σημαντικά πρόσωπα της ρωσικής τέχνης. Έτσι ανατρέχουμε στο ιστορικό πλαίσιο που διαμορφώθηκε κατά τη βασιλεία του Μεγάλου Πέτρου, ο οποίος ήθελε να τραβήξει τη ρωσική αυτοκρατορία στον δυτικό πολιτισμό. Γι’ αυτό τον λόγο είχε επιλέξει να κάνει πρωτεύουσα στα δυτικά παράλια της αυτοκρατορίας, την Πετρούπολη, για να έχει «ένα παράθυρο στη Δύση», όπως έλεγε. Αυτό το γεγονός επηρέασε το ύφος της ρωσικής τέχνης μέχρις ότου οι νέες γενιές αποφάσισαν να αξιοποιήσουν το λαϊκό στοιχείο του τόπου τους. Αναζητούμε εκείνη τη στιγμή που ο Ρώσος καλλιτέχνης μεγαλουργεί.
Η σειρά αποτελείται από πέντε βιβλία. Το πρώτο που ήδη κυκλοφορεί έχει γενικό τίτλο: «Χαρισματικοί Ρώσοι καλλιτέχνες» και ειδικό τίτλο «Χορός: Τα μπαλέτα Ντιάγκιλεφ και ο Νιζίνσκι». Το δεύτερο είναι αφιερωμένο στη μουσική, αλλά έχει ειδίκευση στη όπερα και ειδικό τίτλο: «Τα ρωσικά αυτοκρατορικά θέατρα και ο Σαλιάπιν».
Η σειρά θα έχει πέντε βιβλία και όλα, εκτός από το τελευταίο, θα παρουσιάζουν σκηνικές τέχνες.
