Αναταραχή στη βουλή και τους δρόμους ενάντια στην κυβέρνηση
Του Τάσου Καρβουνιάρη*
Η Πολωνία τα τελευταία χρόνια φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στο πολιτικό γίγνεσθαι της ηπείρου μας. Είτε με κυβερνήσεις «αριστερές», είτε με βαθιά συντηρητικές έως ακροδεξιές, όπως η σημερινή, δεν περνά απαρατήρητη η «συμβολή της» στα ευρωπαϊκά πολιτικά πράγματα. Μέλος του ΝΑΤΟ από το 1999 και της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2004, προσπαθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο των ευρωπαϊκών εξελίξεων. Από το 2009 έως το 2012 μάλιστα πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου διετέλεσε ο πρώην Πολωνός πρωθυπουργός Γέρζι Μπούζεκ και, από το Δεκέμβριο του 2014, πρόεδρος του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι ο Ντόναλντ Τουσκ (που κι αυτός έχει διατελέσει πρωθυπουργός της Πολωνίας). Στην εξωτερική πολιτική της χώρας, σταθερό σημείο αναφοράς είναι η φιλοαμερικάνικη και αντιρωσική στάση. Στο έδαφος της χώρας είναι εγκατεστημένα οπλικά συστήματα στραμμένα προς ανατολάς. Εδώ να σημειώσουμε ότι δεν θα μπορούσε, στο πλαίσιο της αντιρωσικής πολιτικής, να μην έχει φιλοουκρανική στάση.
Η οικονομική κατάσταση της Πολωνίας χαρακτηρίζεται από σταθερότητα, σύμφωνα με διεθνείς οικονομικούς κύκλους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι επικρατεί ευημερία. Η πολιτική των τελευταίων 25 χρόνων έχει μειώσει δραματικά την κάποτε μεγάλη αγροτική παραγωγή. Στη χώρα υπάρχουν ειδικές οικονομικές ζώνες, στις οποίες επικρατούν πολύ άσχημες συνθήκες εργασίας και χαμηλοί μισθοί. Ανεργία, άστεγοι, έλλειψη κοινωνικής μέριμνας για άτομα που χάνουν τα σπίτια τους, παράδεισος για τους κάθε λογής τοκογλύφους, ιδιωτικοποιήσεις κοινωνικών αγαθών (ρεύμα κ.λπ.)… αυτό είναι η σημερινή Πολωνία. Και μέσα σε όλα αυτά, με την παρούσα κυβέρνηση, έχουμε ενίσχυση των εθνικιστικών συναισθημάτων, αρνητική στάση στο προσφυγικό, σκοταδιστικές πρωτοβουλίες όπως η πρόταση νόμου για τη γενικευμένη απαγόρευση των αμβλώσεων (ο νόμος αυτός δεν πέρασε, έπειτα από τη γενική κατακραυγή του κόσμου και κυρίως των γυναικών – βλ. φύλλα 327 και 328). Η απαγόρευση και δια νόμου κάθε αναφοράς σε κομμουνισμό και… παράγωγα αυτής της λέξης είναι ενδεικτική των διαθέσεων των κυβερνώντων. Δεν παραλείπουμε και την Καθολική Εκκλησία, η οποία απολαμβάνει ένα πολύ προνομιακό καθεστώς, υπό τις ευλογίες βέβαια της κυβέρνησης, που προσπαθεί να επιβάλλει το πρότυπο του Πολωνού πατριώτη-καθολικού.
Ο πάλαι ποτέ ισχυρός άνδρας της Πολωνίας, στρατηγός Βόιτσεχ Γιαρουζέλσκι, πέθανε πρόπερσι και τάφηκε με πλήρεις τιμές. Στην κηδεία του πήγε και ο μεγάλος αντίπαλός του, ο Λεχ Βαλέσα, λέγοντας ότι «είναι δουλειά του Θεού να τον κρίνει». Τελικά, τη δουλειά της κρίσης ανέλαβε (ως… υπεργολάβος του Θεού;) η σημερινή ακροδεξιά κυβέρνηση του PiS. Συγκεκριμένα, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας έχει ξεκινήσει διαδικασία ώστε να αφαιρεθεί… μετά θάνατον ο βαθμός του στρατηγού από τον Γιαρουζέλσκι και άλλους, που θεωρούνται υπεύθυνοι για την επιβολή του στρατιωτικού νόμου στη Πολωνία το 1981. Κι αυτό ενώ κανένα δικαστήριο δεν καταδίκασε τον Γιαρουζέλσκι ότι δρούσε κατά της χώρας του (η Ιστορία έχει ακόμα χρόνο να το δει…). Το κυνήγι των μαγισσών καλά κρατεί, κι ο αντικομμουνισμός επεκτείνεται πλέον στη… μεταφυσική, αφού μάλλον κάποιοι θα βλέπουν στον ύπνο τους το στρατηγό ως δαίμονα που τους τρομοκρατεί!
Εμπόδια στον Τύπο προκαλούν τις αρχικές διαμαρτυρίες
Τις τελευταίες ημέρες επικρατεί αναταραχή καθώς η κυβέρνηση επιχειρεί να περιορίσει την πρόσβαση των δημοσιογράφων στο Κοινοβούλιο. Η φασαρία ξεκίνησε την περασμένη Παρασκευή όταν 30 ΜΜΕ (εφημερίδες, ιστοσελίδες, ραδιόφωνα, περιοδικά κ.λπ.) διαμαρτυρήθηκαν έντονα για το νέο κανονισμό, που προέβλεπε περιορισμούς στην πρόσβαση δημοσιογράφων στη Βουλή και στην επαφή τους με τους βουλευτές. Εκείνη τη μέρα στα ΜΜΕ δεν καλέστηκαν πολιτικοί, ούτε δημοσιεύτηκαν φωτογραφίες τους. Η αντιπολίτευση αρπάζοντας την ευκαιρία, και πάνω στη συζήτηση για τον προϋπολογισμό, διαμαρτυρήθηκε έντονα, και βουλευτές κατέλαβαν το προεδρείο. Από εκεί και πέρα επικράτησε χάος, με τη κυβερνητική πλειοψηφία να μεταφέρει τη συνεδρίαση παράνομα σε άλλη αίθουσα και να επικρατεί αλαλούμ.
Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός, με την αντιπολίτευση να καταγγέλλει ότι δεν υπήρχε απαρτία και ότι γενικώς η διαδικασία δεν είναι σύμφωνη με τους κανονισμούς. Τότε ήταν που άρχισαν και οι αυθόρμητες αντιδράσεις και συγκεντρώσεις του κόσμου, όχι μόνο στη Βαρσοβία έξω από το κοινοβούλιο, αλλά και σε άλλες πόλεις της Πολωνίας, με συνθήματα όπως «ελευθερία του λόγου», «η κυβέρνηση λέει ψέματα» κ.λπ. Η πρωθυπουργός Μπεάτα Σίντλο και οι κυβερνητικοί βουλευτές δεν μπορούσαν να εγκαταλείψουν το κοινοβούλιο, καθώς είχε περικυκλωθεί από διαδηλωτές, και έτσι επενέβησαν οι ειδικές δυνάμεις της αστυνομίας. Τις επόμενες ημέρες ακολούθησαν και άλλες διαμαρτυρίες, ακόμα και ολονυκτίες έξω από το κοινοβούλιο και το Συνταγματικό Δικαστήριο. Η αντιπολίτευση ζητά την επανάληψη της ψηφοφορίας για τον προϋπολογισμό. Σε κάθε περίπτωση, η εικόνα της πρωθυπουργού Σίντλο, του επικεφαλής του PiS Γιαροσλάβ Κατσίνσκι και πολλών ακόμη κυβερνητικών στελεχών να φυγαδεύονται ξημερώματα από τις ειδικές δυνάμεις είναι κάτι πρωτότυπο για την Πολωνία.
Η στάση της πολωνικής Αριστεράς
Η πολωνική Αριστερά μετά τις περσινές εκλογές έμεινε χωρίς αντιπροσώπευση στη Βουλή. Οι ουσιαστικοί λόγοι είναι πολλοί και δεν χωρούν σ’ αυτό το σημείωμα. Περιοριζόμενοι στα… τυπικά, μπορούμε να πούμε ότι κανείς από τους σχηματισμούς που αναφέρονται στην Αριστερά δεν κατάφερε να περάσει τα υψηλά όρια του πολωνικού εκλογικού νόμου για είσοδο στη βουλή: 8% για εκλογικές συμμαχίες (η κεντροαριστερή «Ενωμένη Αριστερά» έπεσε στο 7,6%) και 5% για μεμονωμένα κόμματα (το νέο αριστερό κόμμα Razem έλαβε 3,7%).
Εξαιρώντας την Κεντροαριστερά, το Razem (Μαζί) είναι σήμερα η σημαντικότερη ίσως αριστερή δύναμη στην Πολωνία. Ιδρύθηκε το καλοκαίρι του 2015 εμπνεόμενο από τον προ-κυβερνητικό ΣΥΡΙΖΑ και τους Podemos, και συσπείρωσε ένα ευρύ φάσμα: από απογοητευμένους από την Κεντροαριστερά και τους Πράσινους έως κοινωνικά κινήματα και μικρότερες αριστερές οργανώσεις. Αν και τώρα φλερτάρει ανοιχτά με τη σοσιαλδημοκρατία, το κόμμα αυτό εξακολουθεί να προβάλλει ριζοσπαστικές (ιδίως για τα δεδομένα μιας υπερσυντηρητικής Πολωνίας) θέσεις. Στη συγκεκριμένη αντιπαράθεση που εξετάζουμε εδώ, το Razem συντάχθηκε με τα «κεντροδεξιά» φιλοευρωπαϊκά κόμματα και πήρε ενεργητικά μέρος στις κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας ενάντια στο κυβερνών ακροδεξιό Κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης (PiS).
Η πιο «παραδοσιακή» (και ακόμη πιο αδύναμη) Αριστερά, από την άλλη, υποστηρίζει ότι η μη πρόσβαση των δημοσιογράφων στη Βουλή ή η αντισυνταγματική ψήφιση του προϋπολογισμού δεν είναι το κυρίως πρόβλημα της Δημοκρατίας. Αντίθετα, κεντρικό πρόβλημα της Δημοκρατίας είναι η εκμετάλλευση της εργασίας, και μάλιστα με τις νέες της μορφές, Πολωνών και ξένων εργαζόμενων. Είναι επίσης οι εξώσεις οικογενειών από τα σπίτια τους, η καταστροφή του περιβάλλοντος, η παντοδυναμία της Καθολικής Εκκλησίας κ.λπ.
* Κοινωνιολόγος-δημοσιολόγος, ειδικός σε θέματα Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης
