Σε μία βδομάδα θα διεξαχθούν οι βουλευτικές εκλογές στην Ιταλία. 50 εκατομμύρια Ιταλοί ψηφοφόροι καλούνται να πάρουν μέρος σε μια εκλογική διαδικασία-εξπρές που πρόκυψε σαν αποτέλεσμα της παραίτησης Ντράγκι τον Ιούλιο και τα τραντάγματα που φέρνουν η κρίση και ο πόλεμος σχεδόν σε όλο το ευρωπαϊκό πολιτικό στερέωμα.
Στο προηγούμενο φύλλο κάναμε κάποιες νύξεις για το γενικό πλαίσιο και το ειδικό βάρος, την κλίμακα της Ιταλίας μέσα στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα (έβδομη οικονομική δύναμη στον κόσμο, μέλος του ΝΑΤΟ, ιδρυτική χώρα της Ε.Ε.). Όπως αναφερθήκαμε στο «κουβάρι» που επιδιώκεται να λυθεί, όσο είναι δυνατόν, και με τη χρησιμοποίηση των εκλογών. Στο παρόν σημείωμα θα αναφερθούμε στη δομή του πολιτικού συστήματος της Ιταλίας, στα κόμματα και τους ιδιαίτερους συνασπισμούς που σήμερα υπάρχουν, στα προγράμματά τους, στον μέχρι σήμερα καταγεγραμμένο συσχετισμό (μέσα από τις πάντα επισφαλής δημοσκοπήσεις). Ελπίζοντας έτσι ο αναγνώστης να αποκτήσει πιο καθαρή εικόνα για όσα γίνονται, και είναι σοβαρά, στη μεγάλη γειτονική χώρα.
Λίγα στοιχεία για το ιταλικό πολιτικό σύστημα
Το πολίτευμα της Ιταλίας είναι Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται για κάθε 7 χρόνια. Οι αρμοδιότητές του είναι περιορισμένες αλλά μπορεί να παρέμβει και να απολύσει τον πρωθυπουργό και την κυβέρνηση μόνο σε περίπτωση που παραβιάσουν κάποιο άρθρο του Συντάγματος.
Το κοινοβούλιο αποτελείται από δύο χωριστά σώματα, τη Βουλή και τη Γερουσία. Μέχρι πρόσφατα τα μέλη της Βουλής ήταν 630 αντιπρόσωποι και της Γερουσίας ήταν 321. Σε αυτές τις εκλογές μετά από νομοθετικές τροποποιήσεις έχουν μειωθεί τα μέλη των δύο σωμάτων (400 για τη Βουλή και 200 για τη Γερουσία). Δικαίωμα ψήφου στις εκλογές έχουν όλοι οι Ιταλοί πολίτες που έχουν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους.
Το εκλογικό σύστημα για τα δύο σώματα είναι λίγο περίπλοκο: τα 2/3 εκλέγονται με απλή αναλογική και για το υπόλοιπο 1/3, που αποτελείται από μονοεδρικές, το σύστημα είναι πλειοψηφικό και όποιος βγει πρώτος (έστω με μία ψήφο παραπάνω από τα άλλα ψηφοδέλτια) παίρνει την έδρα. Οι ιδιομορφίες δεν τελειώνουν εδώ. Αν κατέβει ένα κόμμα μόνο του οφείλει να συγκεντρώσει το 3% που είναι όριο για την είσοδο στο κοινοβούλιο. Αν όμως ένα κόμμα δηλώσει ότι συμμετέχει σε έναν συνασπισμό κομμάτων, μπορούν να περάσουν στο κοινοβούλιο υποψήφιοί του στις πολυεδρικές περιφέρειες χωρίς να παίζει ρόλο το ποσοστό που θα συγκεντρώσει πανιταλικά το κόμμα τους. Για παράδειγμα ο Ντι Μάιο, πρώην υπουργός Εξωτερικών που αποχώρησε από το Κίνημα 5 Αστέρων τον Ιούνιο και παρουσιάζεται στις εκλογές με το νέο κόμμα Impegno Civico, έχει εξασφαλίσει την εκλογή του αφού συμμετέχει στην κεντροαριστερή λίστα ενώ οι δημοσκοπήσεις τον εκτιμούν στο 1% περίπου.
Επομένως με τις ειδικές δυνατότητες μέσω των λιστών/συνασπισμών εξασφαλίζονται «μικροί» συνεργάτες να διασωθούν και με το πλειοψηφικό στο 1/3 πριμοδοτούνται τα μεγάλα κόμματα και ιδιαίτερα αυτά που εκτιμιέται ότι θα αποτελέσουν τη ραχοκοκαλιά της νέας κυβέρνησης.
Το μεγάλο ερώτημα είναι το τι είδους διακυβέρνηση και στη βάση ποιου προγράμματος θα κινηθεί την επόμενη μέρα η Ιταλία
Τα κόμματα και οι συνασπισμοί που παρουσιάζονται στις εκλογές
Θα αναφερθούμε στα κόμματα που παρουσιάζονται πανιταλικά, γιατί σε ορισμένες περιφέρειες συμβαίνει να υπάρχει παρουσία κι άλλων χωρίς ιδιαίτερη επιρροή.
Τα δύο μεγάλα κόμματα, που φαίνεται να ξεπερνούν το 20% είναι α) το Fratelli d’ Italia της Τζιόρτζια Μελόνι, ακροδεξιά δύναμη που κάνει πολλά λίφτινγκ να εμφανιστεί συστημική, ατλαντική και φιλοευρωπαϊκή δύναμη και β) το Partito Democratico με επικεφαλής τον Ενρίκο Λέττα, κεντροαριστερό κόμμα, εντελώς συστημικό και σφοδρά υποστηρικτικό της κυβέρνησης Ντράγκι.
Γύρω από αυτά τα δύο μεγάλα κόμματα σχηματίζονται οι δύο συνασπισμοί, της κεντροαριστεράς και της κεντροδεξιάς.
Στην κεντροδεξιά λίστα συμμετέχουν 4 κόμματα: α) Fratelli d’ Italia της Τζιόρτζια Μελόνι, β) η Lega με επικεφαλής τον Ματτέο Σαλβίνι, γ) η Forza Italia με επικεφαλής τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι και δ) το κόμμα Noi Moderati με επικεφαλής τον Μαουρίτσι Λούπι.
Στην κεντροαριστερή λίστα συμμετέχουν επίσης 4 κόμματα: α) το Partito Democratico με επικεφαλής τον Ενρίκο Λέττα, β) η Συμμαχία Πράσινων και Αριστεράς με επικεφαλής τον Άντζελο Μπονέλλι, γ) το κόμμα +Europa (περισσότερη Ευρώπη) με επικεφαλής την Έμμα Μπονίνο και δ) το κόμμα Impegno Civico με επικεφαλής τον Λουίτζι Ντι Μάιο.
Κατεβαίνουν εκτός λιστών τα ακόλουθα κόμματα που αναμένεται είτε να ξεπεράσουν το 12% είτε να πάρουν κάτι ανάμεσα 6-8% κι αυτά είναι: α) Το Movimento 5 Stelle με επικεφαλής τον Τζιουζέπε Κόντε, που μετά πολλές διασπάσεις και μεγάλη φθορά (εξ αιτίας της πολιτικής του και της στήριξης της κυβέρνησης Ντράγκι) και β) ο νέος σχηματισμός του Ρέντσι, η Azione – Italia Viva – Calenda, συστημική και εντελώς φιλοντραγκική δύναμη
Ακολουθούν ορισμένοι σχηματισμοί που δεν θα ξεπεράσουν το 3% με πιθανή εξαίρεση το Italexit με επικεφαλής τον Τζιανλουίτζι Παραγκόνε (κόμμα έντονα ευρωσκεπτικιστικό), όπως και τα αριστερά ψηφοδέλτια α) η Unione Popolare με επικεφαλής τον Λουίτζι Ντε Ματζίστρις και β) η Italia Sovrana e Popolare με επικεφαλής την Τζιοβάνα Κολόνε.
Υπάρχουν και πιο μικροί συνδυασμοί που κατεβαίνουν σε μερικές μόνο περιφέρειες με υποψήφιους για τη Βουλή και τη Γερουσία.
Σχετικά με τα προγράμματα των κομμάτων
Οφείλουμε να κάνουμε μια ουσιώδη διάκριση ανάμεσα σε συστημικά κόμματα, κόμματα που αποδέχονται χωρίς ταλαντεύσεις τον ατλαντισμό (κι άρα τη συμμετοχή της Ιταλίας στον πόλεμο της Ουκρανίας και τον αντιρωσικό συνασπισμό), την ευρωκρατία, την υποστήριξη των προγραμμάτων αναδιάρθρωσης που πρότεινε και υλοποίησε έως ένα βαθμό ο «Σούπερ» Μάριο Ντράγκι (και απομένουν ακόμα 400 περίπου προαπαιτούμενα για να αποκτηθεί το υπεσχημένο από πέρυσι «πακέτο στήριξης και ανθεκτικότητας»). Σε αυτά συμφωνούν όλα τα συστημικά κόμματα και των δύο συνασπισμών, και στη συστημική συντροφιά πρέπει να προσθέσουμε το κόμμα του Ρέντσι και πιθανά του «πεντάστερους» του Κόντε. Παρουσιάζουν διαφορές τα προγράμματα των συστημικών κομμάτων; Ναι, και αυτά φαίνονται στην πιο σκληρή ή στην πιο ρεφορμιστική εκδοχή εφαρμογής του ίδιου στην ουσία προγράμματος. Για παράδειγμα, ο κεντροδεξιός συνασπισμός παρουσιάζει προτάσεις για τη μείωση της φορολογίας γενικά (δηλαδή για το μεγάλο κεφάλαιο) και μάλιστα ο Σαλβίνι προωθεί την πρόταση για flat tax, δηλαδή να πληρώνουν όλοι ανεξαιρέτως 15% στην εφορία. Με έναν πρόχειρο υπολογισμό για εισοδήματα 15.000 ευρώ, μεταφράζεται σε 680 ευρώ περισσότερο φόρο, ενώ για εισοδήματα της τάξης 75.000 ευρώ ο φόρος τους μειώνεται κατά 13.900 ευρώ… Από την άλλη όλοι συμφωνούν να βρεθούν ρυθμίσεις που να μειώνουν το εργατικό «κόστος» και προβλέπουν σημαντικές περικοπές και καμία μέριμνα για την προστασία του λαϊκού εισοδήματος. Αυτή η ουσιαστική συμφωνία στις γενικές κατευθύνσεις έκανε ώστε όλα, μα όλα, τα συστημικά κόμματα να στηρίζουν το πρόγραμμα Ντράγκι και την κυβέρνησή του. Άλλωστε το μόνο κόμμα που ήταν στην αντιπολίτευση το Fratelli d’ Italia της Τζιόρτζια Μελόνι, τώρα έχει προσχωρήσει εντελώς στο συστημικό στρατόπεδο και θα πάρει μέρος στα κυβερνητικά σχήματα που θα δημιουργηθούν και δεν αποκλείεται να γίνει η Μελόνι και η επόμενη πρωθυπουργός μαζί με τους συμμάχους της.
Όσον αφορά την περιοχή του dissenso (αμφισβήτησης, κριτικής και ανυπακοής) που παρουσιάζονται στις εκλογές της 25ης Σεπτεμβρίου και κινούνται σε αντισυστημικές κατευθύνσεις (ή παριστάνουν κάτι τέτοιο), το μεν Italexit (δεξιών προδιαγραφών και προσωποπαγές έχει δύο κύριες αιχμές: την έξοδο της Ιταλίας από την Ε.Ε. και το αντιεμβολιαστικό ζήτημα. Τα δύο αριστερά ψηφοδέλτια (Unione Popolare και Italia sovrana e popolare) επικεντρώνουν το πρόγραμμά τους ενάντια στον πόλεμο και το ΝΑΤΟ, την επίθεση στα λαϊκά εισοδήματα και τους εργαζόμενους, την καταγγελία της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, την υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών, τα λοκντάουν και το περίφημο green pass. Και, πράγμα όχι τόσο συνηθισμένο για τα δεδομένα και την κουλτούρα της ιταλικής αριστεράς, επανέρχεται το προσδιοριστικό popolare (λαϊκός/ή) ακόμα κι ως δάνειο από τη Γαλλία και τον Μελανσόν και εκφράζουν έτσι μια σύνθεση στο εσωτερικό των σχηματισμών που είναι αρκετά ετερογενής. Ακόμα και το ότι ένα αριστερό ψηφοδέλτιο θέτει το ζήτημα της κυριαρχίας (sovrana, κυρίαρχη – ανεξάρτητη) έχει τη σημασία του.
Τι λένε οι δημοσκοπήσεις μέχρι τώρα…
Τα σταθερά δεδομένα που προκύπτουν από τις δημοσκοπήσεις είναι α) η πρωτιά του Fratelli d’ Italia (24,5%), δεύτερο κόμμα το Partito Democratico (22,6%) με μικρή διαφορά και β) η διαφορά ανάμεσα στους δύο συνασπισμούς που δείχνει μια κεντροδεξιά στροφή και επιρροή στην Ιταλία.
Ο κεντροδεξιός συνασπισμός υπολογίζεται γύρω στο 45% ίσως και λίγο παραπάνω, ενώ ο κεντροαριστερός συνασπισμός γύρω στο 28%-30%.
Το Κίνημα 5 Αστέρων γύρω στο 13%, η Λέγκα στο 11-12%, η Φόρτσα Ιτάλια στο 7-8%, το κόμμα του Ρέντσι, Azione – Italia Viva, στο 6%, η Συμμαχία Πράσινων και Αριστεράς στο 3.8%, το +Europa της Μπονίνο γύρω στο 1.5%, το Impegno Civico του Ντι Μάιο στο 0,7-1% και το Noi Moderati στο 1,6%.
Το Italexit από 2,5 μέχρι 3%. Για τα δύο αντισυστημικά αριστερά ψηφοδέλτια οι δημοσκοπήσεις δίνουν για μεν την Unione Popolare το 1,3% για δε την Italia Sovrana e Popolare το 0,9%.
Βέβαια σε μια βδομάδα θα ξέρουμε την πραγματική δύναμη των κομμάτων. Το κύριο όμως είναι το τι είδους διακυβέρνηση και στη βάση ποιου προγράμματος θα κινηθεί την επόμενη μέρα η Ιταλία. Η νέα κυβέρνηση αναμένεται να έχει σχηματιστεί και να έχει ορκιστεί έως τα τέλη Οκτωβρίου.
