Στις αίθουσες προβολής ο Λαβύρινθος: Πύρινες δοκιμασίες
Της Ιφιγένειας Καλαντζή*
Η πανίσχυρη έλξη της κινηματογραφικής εικόνας, που εμφανίζει ως πραγματικό τρόπο ζωής την αναπαραστατική εικόνα της, γαλουχεί πλέον τις νεότερες γενιές που έχουν απομακρυνθεί από τη γνώση πρωταρχικών αναγνωσμάτων, έχοντας ως πρότυπο ό,τι βλέπουν στην τηλεόραση και στο σινεμά.
Οι ευρέως διαδεδομένες σειρές δυστοπικών αμερικανικών ταινιών επιστημονικής φαντασίας, με εικόνες αντίστασης για νεανικό κοινό, που κυκλοφορούν στη μετά-δημοκρατική Ευρώπη των μνημονίων, διαχειρίζονται μια ελεγχόμενη αναγκαιότητα ανατροπής, ενάντια σε απολυταρχικά καθεστώτα. Τρανό παράδειγμα οι Αγώνες Πείνας (2012-2014) -με έντονες επιρροές από τον Άρχοντα των Μυγών (1963), του Πίτερ Μπρουκ- που επαναφέρουν στην παράδοση ταινιών επιβίωσης τον ταξικό διαχωρισμό, με τις φτωχές λαϊκές περιφέρειες να οργανώνουν ένοπλη επανάσταση ενάντια στη διεφθαρμένη ολιγαρχική ελίτ.
Εικόνες ένοπλης αντίστασης, με τους πρωταγωνιστές να αναζητούν αντικαθεστωτικούς μαχητές στα βουνά, σε μια τετριμμένη προσέγγιση αντιστασιακών πυρήνων που ανασυντάσσονται μακριά από τα αστικά κέντρα, έχουμε και στην νεανική περιπέτεια δράσης Λαβύρινθος: Πύρινες δοκιμασίες, του Ουές Μπολ, μεταφορά του δεύτερου βιβλίου της πετυχημένης εισπρακτικά τριλογίας επιστημονικής φαντασίας του Τζέιμς Ντάσνερ The Maze Runner (2009), που μόλις βγήκε στις αίθουσες. Στο πρώτο μέρος της, στην ταινία Λαβύρινθος (2014), ο νεαρός Τόμας (Ντίλαν Ο’ Μπράιαν) ξυπνάει δίχως αναμνήσεις, ανάμεσα σε μια ομάδα εφήβων που επιβιώνουν με πρωτόγονα μέσα, σε μια εύκρατη κοιλάδα. Μπροστά τους ορθώνονται τα ψηλά τσιμεντένια τείχη ενός μυστήριου, γεμάτου θανατηφόρους κινδύνους λαβύρινθου, που αποτελεί μια τελετουργική δοκιμασία ικανοτήτων. Ο Τόμας επιστρέφει σώος από το λαβύρινθο, αποκαλύπτοντας πως πίσω από το παιχνίδι επιβίωσης κρύβεται μια πανίσχυρη εταιρία που αναζητά τους καλύτερους μαχητές, για τη θεραπεία ιού που έχει αποδεκατίσει τον πλανήτη.
Στη νέα ταινία, ο ανυπότακτος Τόμας, αιχμάλωτος στις τσιμεντένιες εγκαταστάσεις της εταιρίας, ανακαλύπτει βιολογικά εργαστήρια με ναρκωμένα σώματα που αιωρούνται στη σειρά, διασωληνομένα, τροφοδοτούμενα από μια κεντρική μονάδα, θυμίζοντας τη μαζική κατασκευή υπηκόων στο Matrix (1999). Δραπετεύει με την υπόλοιπη παρέα, για να συναντήσουν τους αντιστασιακούς. Διασχίζοντας τις θαμμένες στην άμμο αλλοτινές μεγαλουπόλεις, καταφεύγουν νύχτα σε ένα μεγάλο κτίριο, εγκαταλειμμένο εμπορικό κέντρο, όπως ανακαλύπτουν με τις φωτεινές δέσμες των φακών, φέρνοντας στο νου το φουτουριστικό 12 Πίθηκοι (1995), του Τέρι Γκίλιαμ, ενώ ένα ακινητοποιημένο πλάνο σε παλιές κούκλες βιτρίνας θυμίζει έντονα σκηνή από το Blade Runner (1982), του Ρίντλεϊ Σκοτ, λίγο πριν αρχίσει η καταδίωξη, από τους μολυσμένους νεκροζώντανους, σε κινησιολογία που ανακαλεί το 28 Μέρες Μετά (2002), του Ντάνι Μπόιλ.
Τα ερειπωμένα εμπορικά κέντρα αποτελούν το σύνηθες πεδίο δράσης των ταινιών με ζόμπι, ένα είδος ταινιών τρόμου με πολιτικών αιχμών κριτική στις υπερκαταναλωτικές κοινωνίες.
Στην ταινία Λαβύρινθος: Πύρινες δοκιμασίες τα σκηνικά, οι ενδυμασίες και οι φωτισμοί εμφανίζονται εξαιρετικά φροντισμένα. Οι γκρι-μπλε αποχρώσεις στους εσωτερικούς χώρους χαρακτηρίζουν την τσιμεντένια αρχιτεκτονική αισθητική της Εταιρίας, δημιουργώντας σκοτεινή κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, που αναδεικνύει αφαιρετική στιλιστική τεχνοκρατικής αντίληψης, σε μια μελλοντική κοινωνία, όπου όλα είναι ελεγχόμενα, όπως στο Γκάτακα (1997). Η κινηματογράφηση με κινούμενη κάμερα δίνει ρεαλιστικότερη αίσθηση, σε μια ταινία δράσης με έφηβους. Αντιθέτως, τα εξωτερικά πλάνα χαρακτηρίζονται από εντυπωσιακές μακρινές λήψεις. Το κάδρο ανοίγεται στις ερημικές εκτάσεις, όπου ξεπροβάλλουν ρημαγμένα κτίρια και καταποντισμένες γέφυρες από τις θαμμένες πόλεις. Τα χρώματα αλλάζουν όπως και οι φωτισμοί, στην ερημοποιημένη από τον καυτό ήλιο γη. Αξιοσημείωτη είναι η σκηνογραφία στη εργοστασιακή αποθήκη της Πύρινης Γης, όπου στεγάζονται οι σκληροτράχηλοι απόκληροι, παραπέμποντας στο Mad Max (1979), του Τζορτζ Μίλερ. Η αφρομεξικανική μορφή του κομψού γκριζομάλλη γενειοφόρου αρχηγού, με σικάτο γιλέκο, παραπέμπει στη αριστοκρατική αύρα Ισπανών κονκισταδόρων, δίνοντας ρετρό χροιά, μαζί με τους γούνινους γιακάδες των δερμάτινων παλτό και τα φουλάρια των ζωσμένων με φυσεκλίκια αντιστασιακών, στιλιστικές γούεστερν, σε αντίθεση με την αρχική ψυχρή ατμόσφαιρα.
Η κατανάλωση θεάματος σε ένα σύστημα μαζικής αποχαύνωσης και αποπολιτικοποίησης διαμορφώνει συνειδήσεις μέσα από μια κατευθυνόμενη παιδεία και διασκέδαση, όπου η πιθανότητα εναντίωσης σε ένα κατεστημένο που ελέγχει τις ζωές των ανθρώπων περνάει αποκλειστικά πλέον μέσα από ταινίες επιστημονικής φαντασίας, που ενσωματώνουν ακόμα και ιστορικές αφηγήσεις, ως μυθοπλαστικό προϊόν εισπρακτικής αξίας. Έτσι, η ανάγκη εξέγερσης σε μια δυσοίωνη πραγματικότητα ενδέχεται να βρίσκει εκτόνωση σε μια εξομοίωση εικονικής πραγματικότητας, απομακρύνοντας τον τρόμο ενός αληθινού πολέμου.
* Η Ιφιγένεια Καλαντζή είναι θεωρητικός-κριτικός κινηματογράφου
