Συνηθισμένα τα «όχι» στη γλώσσα των λαών. Τόσο που μοιάζει σαν αυτή η μικρή λέξη να τους «κατασκευάζει». Σάμπως να δημιουργεί ένα «πριν» και ένα «μετά». Κανείς δε γεννήθηκε ήρωας, κανείς δεν υπήρξε έτοιμος να θυσιαστεί. Παρμένοι χωριστά οι άνθρωποι ίσως να μην αλλάζουν και πάρα πολύ. Κάθε καρυδιάς καρύδι είμαστε και κάποιες στιγμές βγάζουμε τον καλό μας εαυτό. Εφευρίσκουμε λόγους για να το κάνουμε. Άλλοτε συνειδητά, συχνά αυθορμήτως. Πάντα όμως υπό την επιρροή ενός αιτήματος και μιας κατάστασης που θέτει την ατομική μας ύπαρξη σε δεύτερο πλάνο. Γιατί κάτι πιο σπουδαίο κρίνεται. Αλλά και γιατί αν διστάσεις, τότε η επόμενη μέρα θα σε βρει κάπου και κάπως πληγωμένο.
Αυτά τα «όχι» δε χωρούν σε ακριβείς υπολογισμούς. Συχνά είναι απρόβλεπτα. Ανατρέπουν την μέχρι τότε ισχύ και παράγουν νέα δεδομένα. Χλευάζουν τους συσχετισμούς δυνάμεων και δείχνουν ότι η πραγματική ζωή δεν είναι σκακιέρα και κινήσεις. Τίποτε το μεταφυσικό εδώ. Αν ήταν έτσι τα εκατομμύρια άνθρωποι που αγωνίζονται θα ήταν απλά ηλίθιοι και το τέλος του κόσμου θα ήταν το μοναδικό σενάριο. Άλλωστε κάθε είδους τελεσίγραφο υπαινίσσεται πάντα ένα τέτοιο σενάριο καταστροφής. Μα ξανά και ξανά οι αρνήσεις των λαών το κάνουν κουρελόχαρτο. Στην πραγματικότητα ακόμα και το «Δεν-Υπάρχει-Εναλλακτική» (ΤΙΝΑ) στερείται νοήματος για τους λαούς.
Οι λαοί δεν έχουν «προγράμματα» σαν αυτά των πολιτικών. Γι’ αυτό και η φωνή τους δε λογαριάζεται στο πολιτικό παιχνίδι. Είναι αυτοί που δε γνωρίζουν, που δεν έχουν τη συνολική εικόνα, που δεν μπορούν να αντιληφθούν το εύρος των προβλημάτων. Ενώ μπορούν οι σφουγκοκωλάριοι στο Χίλτον. Γι’ αυτό και ο αγώνας της μόδας είναι αυτός ενάντια στον λαϊκισμό. Το πολύ – πολύ να ζητηθεί στους λαούς να εγκρίνουν κάτι ή να ψηφίσουν κάποιους. Έχουν δικαίωμα και να διαμαρτύρονται, αλλά μέχρι εκεί. Η ορμητική και αδιαμεσολάβητη εισβολή τους στις «εξελίξεις», δεν είναι αποδεκτή. Ή όποτε αυτή συμβαίνει, είναι αποτέλεσμα αλλότριων δυνάμεων και όχι σημάδι μιας λαϊκής ψυχής.
Υπάρχουν στιγμές που υπερισχύει το «κόμμα του λαού». Όχι! Δεν καταργούνται οι αντιθέσεις, ούτε γινόμαστε «ένα σώμα – μια ψυχή». Άντε όμως να ερμηνεύσεις το ΟΧΙ στο ελληνικό δημοψήφισμα του 2015 με τα στενά κριτήρια του κομματικού παιχνιδιού. Υπήρξε μια στιγμή σχετικής ομοψυχίας που έδωσε το 63%. Μπορεί σήμερα να καταγράφεται από κάποιους σαν μια άθλια ενότητα ΣΥΡΙΖΑ – Χρυσής Αυγής ή να αποτελεί μνημείο κωλοτούμπας από μια τάχα φιλολαϊκή κυβέρνηση, αλλά το λαϊκό αισθητήριο οδήγησε στη μέγιστη στάση αξιοπρέπειας, αλλά και πραγματικού ρεαλισμού. Δεν έχουν άδικο όσοι βλέπουν αναλογίες ανάμεσα στο ΄40 και στο σήμερα ως προς τη στάση του πολιτικού κόσμου που σε αντίθεση με τον «ανώριμο» λαό προτίμησε το «ας μην αντισταθούμε γιατί θα έχουμε αντίποινα».
Οι λαοί επικοινωνούν μεταξύ τους με τον δικό τους τρόπο. Την ώρα που ο Τσίπρας θα γευματίζει με τον σύμμαχο Ομπάμα, εκατομμύρια Ελλήνων θα σιχτιρίζουν τον πλανητάρχη. Και όταν οι γραφειοκράτες στις Βρυξέλλες θα γεμίζουν τη Μεσόγειο πνιγμένους μετανάστες, οι «απλοί» άνθρωποι θα τους ρίχνουν σωσίβια κάθε είδους. Ίσως οι πιο συγκινητικές στιγμές όλα αυτά τα χρόνια ήταν όταν «όλος» ο πλανήτης κοίταζε προς τα εδώ με αγωνία, συγκατάβαση, ακόμα και θαυμασμό. Μια κουτσουλιά στο χάρτη και το ’40 και σήμερα. Όχι εξαιτίας κάποιου αθάνατου, ελληνικού γονιδίου. Αλλά γιατί οι περιπέτειες αυτού του τόπου μάς έκαναν κάπως λιγότερο ανεκτικούς στην ταπείνωση.
Δεν είμαστε άθροισμα ανθρώπων, ούτε πληθυσμός. Δεν πρέπει να γίνουμε. Ούτε εμείς, ούτε κανένας λαός. Αυτά δε γράφουν εύκολα Ιστορία. Τους λείπουν οι δεσμοί, τα αναγνωριστικά στοιχεία, οι ενότητες. Κάθε πατρίδα που καταστρέφεται είναι κάτι πολύ παραπάνω από τους κατοίκους της. Ακόμα και το έδαφος πάνω στο οποίο ζούμε τη ζωή μας, αναπαράγουμε τους εαυτούς μας και τις ανάγκες μας. Είναι κι αυτό προς υπεράσπιση. Και η μνήμη επίσης. Καλά κάνουμε και τιμάμε το ΟΧΙ. Ακόμα και ως γραφική σχολική εορτή. Γιατί ο στόχος είναι η απόλυτη λήθη, η κυριαρχία του παρόντος στα πάντα. Αν μπορείς να κοιτάς προς τα πίσω, είσαι ανοιχτός στο μέλλον και σ’ όλες του τις εκδοχές, αισιόδοξες και καταστροφικές.
Τα ΟΧΙ των λαών δεν είναι δεδομένα. Ούτε οι λαοί είναι «καλοί». Μα τι υπάρχει έξω απ’ αυτούς; Είμαστε αυτά για τα οποία αγωνιζόμαστε. Μπορούμε να είμαστε περήφανοι για τις καλές μας στιγμές και σκεπτικοί για τα ελαττώματά μας.
