Μέρος Α΄
Δύο από τις ποικίλες κριτικές για το «δεύτερο αντάρτικο» (1946-49) είναι ότι ήταν άκαιρο και ότι οι δυνατότητες για νίκη ήταν ανύπαρκτες εξ αρχής. Όμως, για όποιον μελετάει την ιστορία των αγώνων, των κινημάτων, των εξεγέρσεων, των πολέμων και των επαναστάσεων σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, οι κριτικές αυτές, εκ των υστέρων και εκ του ασφαλούς, δεν επιβεβαιώνονται από τη συσσωρευμένη εμπειρία των τελευταίων εκατό χρόνων.
Όσον αφορά τη δύναμη του επαναστατικού στρατού, ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας ήταν μεγαλύτερος και ισχυρότερος από τις αρχικές δυνάμεις πολλών άλλων πετυχημένων επαναστάσεων. Για παράδειγμα, η μεταγενέστερη, αλλά περίπου στην ίδια ιστορική φάση, κουβανέζικη επανάσταση ξεκίνησε με 80 μαχητές και συνετρίβη. Εντούτοις, γρήγορα ανασυγκροτήθηκε ο μικρός στρατός των επαναστατών και δεν άργησε να καταλάβει την εξουσία παρ’ όλο που το δικτατορικό καθεστώς του Μπατίστα εξοπλιζόταν από τις ΗΠΑ και ο κίνδυνος επέμβασης των Αμερικάνων ήταν πολύ μεγάλος με δεδομένο ότι η Κούβα ήταν προτεκτοράτο τους και ο Ψυχρός Πόλεμος στην κορύφωσή του. Και επίσης, μπορεί να αναλογιστεί κανείς πόσο εξωφρενική θα θεωρείτο από πολλούς η απόφαση να κάνουν μια κομμουνιστική επανάσταση σ’ αυτό το νησί που βρίσκεται -στην κυριολεξία- μέσα στο στόμα του λύκου, αφού γεωγραφικά η Κούβα σε σχέση με την Αμερική είναι κάπως σαν την Αίγινα σε σχέση με την Ελλάδα!
Όπως είναι λογικό, η νίκη της κουβανέζικης επανάστασης εξάλειψε όλες τις κριτικές για «άκαιρο», «αδύνατο», «τυχοδιωκτικό» κ.λπ. εγχείρημα, ενώ η ήττα του ελληνικού εγχειρήματος, σε πνεύμα ηττοπάθειας, ζωογόνησε όλες τις κριτικές, ακόμα και τις πιο αστήριχτες.
Αλλά αν η Κούβα είναι πολύ μακριά από μας για να κάνουμε συσχετισμούς, στην ευρύτερη περιοχή μας έχουμε επαναστατικά κινήματα και επαναστατικά γεγονότα, ολόγυρά μας και, μάλιστα, σε υπέρμετρο βαθμό στη χρονική περίοδο που αναφερόμαστε.
Όσον αφορά τις δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, έχουν προηγηθεί τραγικά σφάλματα μέσα στο 1944, έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος και οι ένοπλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ έχουν αποδυναμωθεί μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας στην αρχή του 1945. Εντούτοις, όπως αποδείχνεται εκ των πραγμάτων, ακόμα και μ’ αυτά τα μειονεκτήματα, συγκροτείται ένας καθόλου μικρός επαναστατικός στρατός αρκετών χιλιάδων μαχητών, πολύ μεγαλύτερος από τις επαναστατικές δυνάμεις σε άλλες γειτονικές από θαλάσσης χώρες, ο οποίος μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα ελέγχει μεγάλες περιοχές στις βασικές περιφέρειες της χώρας (Πελοπόννησος, Στερεά, Θεσσαλία, Μακεδονία, Ήπειρος, Κρήτη κ.λπ.).
Έχει, λοιπόν, ενδιαφέρον να δούμε τι συμβαίνει στη μεγάλη γειτονιά μας.
Ευνοϊκό περιβάλλον
Παντού, στη Μεσόγειο, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή, οι αγώνες για εθνική ανεξαρτησία και λαϊκή κυριαρχία εντείνονται εξαιτίας των αλλαγών που επιφέρει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και συνεχίζονται με αυξανόμενη ένταση στην πρώτη μεταπολεμική περίοδο και με ακόμα μεγαλύτερη ένταση και σημαντικά αποτελέσματα στη δεκαετία του 1950.
Στο Βορρά, υπάρχει μια μοναδική στην Ιστορία συγκυρία: ο Κόκκινος Στρατός είναι στη Βουλγαρία, στη Γιουγκοσλαβία είναι κυρίαρχοι οι κομμουνιστές υπό τον Τίτο και στην Αλβανία οι κομμουνιστές υπό τον Ενβέρ Χότζα. Αυτή είναι μια πρωτοφανής στα χρονικά ευνοϊκή κατάσταση για ένα εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα στην Ελλάδα. Αλλά δεν είναι μόνον αυτή. Υπάρχει άλλος ένας ευνοϊκός άνεμος στο Νότο, από τα στενά του Γιβραλτάρ μέχρι τον Ευφράτη και τον Περσικό Κόλπο.
Σε όλη τη δεκαετία του 1940, εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα είναι σε έξαρση παντού: Μαρόκο, Αλγερία, Τυνησία, Λιβύη, Αίγυπτος, Παλαιστίνη, Ιορδανία, Λίβανος, Συρία, Κύπρος, Ιράκ, Ιράν και Υεμένη είναι υπό διαμόρφωση σε κατεύθυνση ριζικών ανατροπών. Σ’ αυτή την κίνηση μιας πελώριας κοινωνικής τευτονικής πλάκας που καλύπτει ολόκληρη τη Μεσόγειο, πρέπει να δούμε και το ελληνικό επαναστατικό κίνημα.
Ο ΔΣΕ, όπως και το ΕΑΜ, είναι κατά βάση κινήματα εθνικοαπελευθερωτικά. Παλεύουν για την ανεξαρτησία τα Ελλάδας. Εξάλλου, οι μητροπόλεις έβλεπαν την Ελλάδα πάντοτε ως αποικία ή προτεκτοράτο, όπως τη βλέπουν και σήμερα, και όχι σαν ισότιμο σύμμαχο ή εταίρο, αλλά ως χώρα της κατηγορίας των χωρών της Αφρικής και της Ασίας.
Το κοινωνικό ζήτημα είναι σύμφυτο με το σκέλος της εθνικής ανεξαρτησίας, αλλά δεν είναι αυτό που έχει αποτελέσει τη γενεσιουργό αιτία των κινημάτων παρ’ όλο που συνδέεται αναπόσπαστα με τον αντιιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του αγώνα. Καθοδηγείται από κομμουνιστές, αλλά υπηρετεί πρωτίστως –στη συγκεκριμένη φάση- τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Το ίδιο έχει συμβεί σε όλη την ανθρωπότητα. Τα περισσότερα επαναστατικά κινήματα της Αφρικής και της Ασίας, από την Αγκόλα και τη Μοζαμβίκη μέχρι το Βιετνάμ, το Λάος και την Καμπότζη, καθοδηγούνται από κομμουνιστές, αλλά παραμένουν στην κύρια πλευρά τους εθνικοαπελευθερωτικά, γιατί αγωνίζονται ενάντια στην αποικιοκρατία με απώτερο στόχο τη λαϊκή κυριαρχία και το σοσιαλισμό.
Το ίδιο συμβαίνει στις χώρες που βρίσκονται στη νότια και ανατολική Μεσόγειο, ανεξάρτητα από ποιους καθοδηγούνται τα κινήματα, κομμουνιστές, εθνικιστές ή ισλαμιστές, ξεχωριστά ή από κοινού. Όλα τα κινήματα και όλες οι εξεγέρσεις έχουν χαρακτήρα εθνικοαπελευθερωτικό.
Στη Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή
Μπορεί, λοιπόν, να θεωρεί κανείς τρελαμένους, εκτός φάσης, τους δικούς μας που ήθελαν την πατρίδα τους ελεύθερη, δημοκρατική και ανεξάρτητη; Αν ήταν οι μόνοι, αυτό θα είχε περισσότερες πιθανότητες να ευσταθεί. Αλλά δεν ήταν οι μόνοι. Όλες οι κοινωνίες που είναι στη μεγάλη γειτονιά μας είχαν τα ίδια προβλήματα και έπασχαν από την ίδια «τρέλα»! Χωρίς να υπολογίζουμε τα εδραιωμένα σοσιαλιστικά καθεστώτα στα βόρεια σύνορά μας.
Στη δεκαετία του 1940, σε όλα τα Βαλκάνια και από το Μαρόκο, στο σημείο που συναντιέται η Μεσόγειος με τον Ατλαντικό Ωκεανό, απέναντι από τα Στενά του Γιβραλτάρ και την Ισπανία, όπου μόλις έχει λήξει ο εμφύλιος πόλεμος, μέχρι το Ιράν, επικρατεί ένας τεράστιος αναβρασμός, ο οποίος δεν καταλαγιάζει ούτε με τη μεταφορά του Ευρωπαϊκού Πολέμου στα εδάφη του ούτε με σφαγές και λεηλασίες. Αντιθέτως, ο αναβρασμός εντείνεται και μεγεθύνεται καθώς όλοι οι λαοί μιας τεράστιας περιοχής στην οποία σήμερα υπάρχουν δεκατρείς χώρες, είναι εξεγερμένοι για να αποκτήσουν την εθνική τους ανεξαρτησία και κυριαρχία που είναι καταπατημένες επί πολλές δεκαετίες από τις ευρωπαϊκές αποικιοκρατικές δυνάμεις, κυρίως τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία και συμπληρωματικά από την Ισπανία, την Ιταλία και τη Γερμανία, με την Αμερική στο κατώφλι τους.
Το θέμα της ανεξαρτησίας για τους απανταχού πατριώτες δεν τίθεται επιλεκτικά: ανεξάρτητοι από τους Ισπανούς, αλλά εξαρτημένοι από τους Άγγλους ή ανεξάρτητοι από τους Άγγλους ή τους Γερμανούς, αλλά εξαρτημένοι από τους Γάλλους κ.ο.κ. Καμία υποχώρηση, κανένας συμβιβασμός, καμία αντικατάσταση ενός κηδεμόνα από κάποιον άλλο. Το αίτημα της ανεξαρτησίας σε όλες τις χώρες και σε όλους τους αγωνιστές, είναι ισχυρό και αδιαπραγμάτευτο. Ούτε το κόστος σε ανθρώπους και υλικά αγαθά, ούτε η διάρκεια και η ένταση της σύγκρουσης αποθάρρυνε, ματαίωσε ή λιγόστεψε τη σφοδρή ανάγκη, επιθυμία και επιδίωξη για ελευθερία, αυτοδιάθεση και ανεξαρτησία.
Κοινό χαρακτηριστικό, σε όλες τις χώρες, είναι η τρομακτική βία που ασκούν οι κατακτητές εναντίον των υποτελών λαών προκειμένου να διατηρήσουν, να επιβάλλουν ή να επεκτείνουν την κυριαρχία τους. Χωρίς οίκτο, εφαρμόζουν τις πιο σκληρές μεθόδους αποτροπής και καταστολής, χρησιμοποιώντας κατά κόρον την οικονομική τους υπεροχή, την υπεροπλία τους, τις εξελιγμένες τεχνολογίες τους και τους εντόπιους δωσίλογους που έχουν συνδέσει τα συμφέροντά τους με τους Ευρωπαίους αποικιοκράτες. Χρησιμοποιούν με δόλο και βία τον πλούτο και το δυναμικό των άλλων χωρών όχι μόνο για να αυξάνουν τον δικό τους πλούτο με τη λεηλασία και την αφαίμαξη, αλλά και για να περιορίζουν το ζωτικό χώρο των ανταγωνιστών τους. Δεν διστάζουν να ρίχνουν τους λαούς μπροστά στα κανόνια και τις λόγχες των αντιπάλων τους προκειμένου να επικρατήσουν όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα οι ίδιοι, σπέρνοντας τη φρίκη, το θάνατο και τη δυστυχία στους υποτελείς τους. Διαπράττουν γενοκτονίες, εφαρμόζουν άγρια βασανιστήρια, δολοφονούν και εξορίζουν την αφρόκρεμα των κοινωνιών. Δεν έχουν κανένα πρόβλημα πολιτικό, ηθικό ή νομικό προκειμένου να αθετήσουν τις συμφωνίες που έχουν κάνει. Και τα δάνεια που έδιναν ως διευκολύνσεις σε κυβερνήσεις ήταν παγίδες που στραγγάλιζαν τις χώρες και τις καθιστούσαν ευάλωτες στην καθυπόταξη και την εξάρτηση. Όλα αυτά ήταν σύστημα, ήταν κανόνας. Εφαρμόστηκαν σε όλες, μα όλες, τις χώρες με παραλλαγές, ανάλογα με τις τοπικές ιδιαιτερότητες και τους γεωπολιτικούς συσχετισμούς. Και είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι σε καμία απ’ αυτές τις χώρες δεν επιτράπηκε να ξεφύγει από την υπανάπτυξη παρ’ όλο που είχε όλες τις δυνατότητες να πετύχει και να προοδεύσει χάρη στον φυσικό πλούτο, το πρόσφορο εργατικό δυναμικό και τη μακραίωνη κουλτούρα που διέθετε. Αντίθετα από την πρόοδο και την ανάπτυξη, με όλα τα μέσα εφαρμόστηκαν πολιτικές στασιμότητας, εξάντλησης και χρεοκοπίας σε όλες τις υπό κατοχή χώρες. Κάθε προσπάθεια για τη δημιουργία δημοκρατικών θεσμών και κάθε προσπάθεια για την αξιοποίηση για το καλό της κάθε χώρας των πλουτοπαραγωγικών της πόρων πολεμήθηκε και εμποδίστηκε δια πυρός και σιδήρου. Ας δούμε, έστω συνοπτικά, τι συνέβη σε μερικές από τις χώρες αυτές:
Στην Algérie française
Με τρομακτική βία οι Γάλλοι επιβάλανε την κυριαρχία τους στην Αλγερία, την οποία πολιορκούσαν και ταλαιπωρούσαν από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι το 1830 που την κατέλαβαν με μια ωμή στρατιωτική επέμβαση. Από το 1793 έπαιρναν το σιτάρι με πίστωση, χωρίς ποτέ να το αποπληρώνουν. Έκτοτε, οι Αλγερινοί δεν έπαψαν να αγωνίζονται, υποκύπτοντας κάθε φορά στην υπεροπλία των Γάλλων, με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες. Το 1870, οι Γάλλοι, αφού είχαν ήδη εγκαταστήσει 250.000 εποίκους που ελέγχανε την οικονομική και κοινωνική ζωή, προχώρησαν στην προσάρτηση της Αλγερίας, καθιστώντας τη χώρα επαρχία της Γαλλίας, με τους εποίκους ως υπηκόους της Γαλλίας και τους Αλγερινούς ως πολίτες βήτα κατηγορίας. Με βάση τον «Νομικό Κώδικα για τους αυτόχθονες», το 1871, οι εντόπιοι διώκονταν για πράξεις, όπως η κριτική στην κυβέρνηση, για τις οποίες οι έποικοι είχαν το ελευθέρας. Επίσης, από το 1913, οι Αλγερινοί εξαναγκάστηκαν να υπηρετούν στο γαλλικό στρατό. Και μόνο η αποστολή 200.000 Αλγερινών στα μέτωπα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν μια μεγάλη καταστροφή, αφού, πέρα από τους δεκάδες χιλιάδες που σκοτώθηκαν στα πεδία των μαχών, σχεδόν όσοι γύρισαν ζωντανοί ήταν ανάπηροι και τραυματίες. Στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, οι εξεγερμένοι Αλγερινοί ζητούσαν ανεξαρτησία, πολιτικά δικαιώματα, αποχώρηση του γαλλικού στρατού, δήμευση των φυτειών και αναδιανομή της γης.
Ο αγώνας των Αλγερινών συνεχιζόταν με θέρμη και αυτοθυσία στη δεκαετία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Και μπορεί με τη λήξη του να είχε πλέον ανατραπεί το φιλοναζιστικό καθεστώς του Βισί στη Γαλλία που τους δυνάστευε, αλλά και οι «Ελεύθεροι Γάλλοι» του στρατηγού Ντε Γκωλ θα επέμεναν για πολλά χρόνια ακόμα ότι «η Αλγερία είναι Γαλλία»! Το 1945, μια ακόμα εξέγερση των Αλγερινών θα προκαλούσε τη μήνι των Γάλλων που χρησιμοποίησαν όλα τα μέσα, αεροπλάνα, πλοία και τεθωρακισμένα, για να σκοτώσουν, σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσαν οι Αλγερινοί, 45 χιλιάδες μαχητές και άμαχους πολίτες έναντι εκατό νεκρών Ευρωπαίων! Η σφαγή της Σετίφ κατέστειλε την εξέγερση, αλλά δεν ξεχάστηκε ποτέ. Ο αγώνας του Μετώπου Εθνικής Απελευθέρωσης (FLN) της Αλγερίας, στο οποίο συμμετείχαν εθνικιστικές και αριστερές οργανώσεις μεταξύ των οποίων και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Αλγερίας, ήταν σκληρός και αμείλικτος απέναντι στη γαλλική βαρβαρότητα. Οι Γάλλοι, εκτός από δολοφονίες, φυλακίσεις, εξορίες και βασανιστήρια, εφάρμοσαν και το σύστημα της εκκένωσης της υπαίθρου που είχε εφαρμοστεί στην Ελλάδα από την εγκάθετη κυβέρνηση της Αθήνας, το 1946-49, αλλά και από τους σιωνιστές στην Παλαιστίνη. Από τα τέλη του 1956, «εκατοντάδες χιλιάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά απομακρύνθηκαν από τα σπίτια τους και εξαναγκάστηκαν να ζουν υπό γαλλική επιτήρηση σε στρατόπεδα». Όμως, το FLN είχε καταφέρει να μεταφέρει τη σύγκρουση μέσα στις πόλεις. «Το 1962, περίπου τρία εκατομμύρια Αλγερινοί αγρότες είχαν εκτοπιστεί». Μόνο στην τελευταία φάση του απελευθερωτικού αγώνα, οι Γάλλοι είχαν ρίξει στην Αλγερία 1.400.000 στρατιώτες και 300.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Συνολικά πάνω από ένα εκατομμύριο Αλγερινοί σκοτώθηκαν στη διάρκεια των 132 χρόνων της αποικιοκρατίας. Επιπλέον, φεύγοντας οι έποικοι, περίπου ένα εκατομμύριο άτομα, άφηναν πίσω τους συντρίμμια κάνοντας την προσπάθεια ανασυγκρότησης ακόμα πιο δύσκολη. Το τίμημα για την αποτίναξη της αποικιοκρατίας ήταν βαρύτατο. «Μολαταύτα η Αλγερία απέκτησε αμέσως κυβέρνηση και κατέλαβε τη θέση της μεταξύ των προοδευτικών αραβικών κρατών ως δημοκρατία η οποία γεννήθηκε από την επαναστατική πάλη εναντίον του ιμπεριαλισμού.»
Στον ατελείωτο αυτό αγώνα, με πολλές ήττες, απογοητεύσεις, καταστροφές και πισωγυρίσματα, σημαντικός ήταν και ο ρόλος των γυναικών που ταυτόχρονα πάλευαν για τη μεταρρύθμιση μιας κοινωνίας παραδοσιακά μουσουλμανικής και συντηρητικής. Η διεθνοποίηση του αγώνα των Αλγερινών, οι διαμαρτυρίες πολλών Γάλλων διανοουμένων όπως ο Σαρτρ και ο διχασμός μέσα στη γαλλική κοινωνία, συνέβαλαν στην απονομιμοποίηση της κατοχής. Το 1964, η Αραβική Σοσιαλιστική Ένωση του Νάσερ και το FLN, από κοινού, διακήρυξαν την πρόθεσή τους να προωθήσουν τον αραβικό σοσιαλισμό.
Ο αγώνας των Αλγερινών έχει πολλές ομοιότητες με τον αγώνα των Ελλήνων, αλλά και διαφορές. Των Αλγερινών ήταν πιο μακροχρόνιος και πιο εξοντωτικός, αλλά εναντίον ενός αντιπάλου, ενώ οι Έλληνες είχαν να πολεμήσουν διαδοχικά εναντίον πολλών επιβητόρων, Ιταλών, Γερμανών, Βουλγάρων, Άγγλων και Αμερικάνων.
Στην Αίγυπτο…
Από την Αίγυπτο είχαν νωρίς-νωρίς εκδιώξει οι Βρετανοί τους Γάλλους που είχαν πρωτοκαταλάβει τη χώρα του Νείλου με τον Ναπολέοντα το 1798. Ο ανταγωνισμός Αγγλίας – Γαλλίας για τις αποικίες ήταν στο φόρτε του. Μέχρι το 1882 που πάτησαν για τα καλά πόδι οι Βρετανοί στην Αίγυπτο, οι επεμβάσεις των Αγγλογάλλων γίνονταν με το γάντι, για να μη διαταραχτεί η θέση της εποπτεύουσας την Αίγυπτο Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την οποία ακόμα χρειάζονταν ως κυματοθραύστη απέναντι στη Ρωσία. Οι Γάλλοι πήραν εργολαβία τη διώρυγα του Σουέζ και οι Άγγλοι τους σιδηρόδρομους, ενώ δάνειζαν λίρες στην κυβέρνηση του Καΐρου μέχρι να τη φέρουν σε κατάσταση χρεοκοπίας. Ένα όπλο διαχρονικής αξίας, τα δάνεια, που χρησιμοποιήθηκε πολύ και σε άλλες χώρες (την Οθωμανική, την Τυνησία, το Μαρόκο κ.ά.) μόνο και μόνο για τις εξασθενήσει και να τις καταστήσει ευάλωτες στον έλεγχο και την κυριαρχία. Λέει κάτι αυτό στους Έλληνες σήμερα;
Όλα τα χρόνια, οι Αιγύπτιοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο προσπαθούσαν να ανεξαρτητοποιηθούν απ’ όλους, τους Οθωμανούς, τους Γάλλους και τους Άγγλους. Το 1878 η Αίγυπτος ήταν κάτω από τον ασφυκτικό έλεγχο των δανειστών της, Βρετανών, Γάλλων, Ιταλών, Αυστριακών και Ρώσων. Μάλιστα, ο υπουργός Οικονομικών της Αιγύπτου ήταν Βρετανός και ο υπουργός Δημοσίων Έργων Γάλλος! Οι Βρετανοί για να καταστείλουν την εξέγερση των Αιγυπτίων δεν δίστασαν να βομβαρδίσουν σφοδρά από θαλάσσης την Αλεξάνδρεια! Συνολικά, οι Βρετανοί κατείχαν την Αίγυπτο επί 70 χρόνια! Αλλά οι Αιγύπτιοι, στην πλειονότητά τους, εθνικιστές, μουσουλμάνοι και κομμουνιστές, όλο αυτό το διάστημα ήθελαν να τους εκδιώξουν, πράγμα που επιτεύχθηκε τελικά το 1952 με το πραξικόπημα των «Ελεύθερων αξιωματικών» που έφερε στην εξουσία τον Γκαμάλ Άμπντελ Νάσερ, ο οποίος σύντομα αναδείχτηκε σε ηγετική μορφή ενός κινήματος αυτοδιάθεσης με παναραβικά χαρακτηριστικά και εμβέλεια. Είχαν προηγηθεί οι επιθέσεις των ανταρτών φενταγίν κατά των Βρετανικών στρατευμάτων στο Σουέζ, αλλά και η λαϊκή εξέγερση εναντίον των Ευρωπαίων που προκλήθηκε από τη σφαγή 46 Αιγυπτίων αστυνομικών που υπερασπίζονταν το Κυβερνείο της Ισμαηλίας από βρετανικά στρατεύματα, το 1951. Ένα χρόνο μετά, η Αίγυπτος ήταν ανεξάρτητη, αλλά μόλις ο Νάσερ ανακοίνωσε από το ραδιόφωνο στις 27 Ιουλίου 1956 την εθνικοποίηση της διώρυγας του Σουέζ, τρεις χώρες, Βρετανία, Γαλλία και Ισραήλ, επιτέθηκαν στην Αίγυπτο ρίχνοντας αλεξιπτωτιστές και βομβαρδίζοντας ανηλεώς στρατιωτικούς στόχους, σπίτια και αμάχους. Η ανεξαρτησία δεν ήταν αποδεκτή σε καμία περίπτωση από τους ιμπεριαλιστές. Και μπορούσε να κερδηθεί μόνο με μεγάλες θυσίες. Κι αυτό δεν έχει αλλάξει καθόλου μέχρι σήμερα.
(Τα περισσότερα στοιχεία και τα αποσπάσματα σε παρενθέσεις προέρχονται από το εξαιρετικό βιβλίο του Eugene Rogan «Οι Άραβες», σε μετάφραση Μενέλαου Αστερίου, εκδ. Αλεξάνδρεια)
