Τάσος Χατζηαναστασίου, Το σχολείο είναι γυρισμένο ανάποδα, Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2011, σελ. 198. Του Στρατή Αρτεμισιώτη
Το ότι το δημόσιο σχολείο πάσχει σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, το ότι τα παιδιά βγαίνουν από αυτό έπειτα από μια δωδεκαετή «περιπέτεια» και δεν μπορούν να συντάξουν μια πρόταση σωστά, ότι απόφοιτοι λυκείου μπαίνουν στα πανεπιστήμια με ελλείψεις στοιχειωδών γνώσεων, αποτελούν κοινούς τόπους στη δημόσια συζήτηση για την παιδεία. Η επίρριψη της ευθύνης, μάλιστα, γι’ αυτό στους δασκάλους και τους καθηγητές, τους «τεμπέληδες» που «δεν δουλεύουν» και απολαμβάνουν «τρεις μήνες άδεια», είναι άλλος ένας κοινός τόπος που διακινείται μετ’ επιτάσεως στο δημόσιο λόγο, ειδικά αυτόν που εκφέρεται από τα ΜΜΕ.
Όμως, ανεξαρτήτως του βαθμού αλήθειας που περιέχουν οι κατηγορίες αυτές, από τη δημόσια συζήτηση για την εκπαίδευση απουσιάζει συνήθως ο λόγος αυτών που είναι οι πρωταγωνιστές της: των εκπαιδευτικών και οπωσδήποτε των ίδιων των μαθητών. Μοιάζει σαν η όλη συζήτηση να γίνεται ερήμην τους, όπως και τόσες άλλες στις μέρες μας, άλλωστε…
Υπ’ αυτήν την έννοια, το βιβλίο του Τ. Χατζηαναστασίου Το σχολείο είναι γυρισμένο ανάποδα διαθέτει μία σπάνια αρετή: είναι γραμμένο από έναν ιστορικό, μάχιμο εκπαιδευτικό από επιλογή εδώ και πολλά χρόνια, και μάλιστα στον πλέον υποβαθμισμένο και «ξεχασμένο» από πολιτεία και κοινωνία τομέα, αυτόν της Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Μέσα από τις σελίδες του, που εστιάζονται στη γλωσσική διδασκαλία, ένα μάθημα φαινομενικά αδιάφορο για τον μαθητικό πληθυσμό του συγκεκριμένου κλάδου, ο συγγραφέας επιδιώκει να δώσει το λόγο στα ίδια τα υποκείμενα της εκπαίδευσης, εκείνους που ο λόγος τους σχεδόν ποτέ δεν ακούγεται ή, όταν γίνεται κάτι τέτοιο, είναι μόνο για να παρωδηθεί και να δώσει έτσι την ευκαιρία στους δημοσιολογούντες περί τα εκπαιδευτικά να κουνήσουν αυστηρά το δάχτυλο, καυτηριάζοντας τους εφήβους για την άγνοιά τους…
Σε αντίθεση με αυτούς τους «αλιείς μαργαριταριών» του κυρίαρχου λόγου, ο Τ. Χατζηαναστασίου επιδιώκει να προβάλει τις ιδέες και τους προβληματισμούς των μαθητών και μαθητριών, έτσι όπως καταγράφονται στις διάφορες ασκήσεις παραγωγής λόγου, αντανακλώντας αυθεντικές και όχι προκατασκευασμένες «φροντιστηριακές» κρίσεις, απόψεις και επισημάνσεις, που αποπνέουν τη φρεσκάδα των δεκαεξάρηδων συντακτών τους. Σκύβοντας πάνω από τα κείμενα με φροντίδα και αγάπη, ο εκπαιδευτικός επιλέγει από κείμενα που γράφτηκαν στο πλαίσιο της γραπτής αξιολόγησης του μαθήματος Νεοελληνική Γλώσσα της Α’ Λυκείου του 1ου ΕΠΑΛ Ναυπλίου, το σχολικό έτος 2009-2010, εκείνα που κατά την κρίση του παρουσιάζουν ενδιαφέρον από γλωσσική άποψη και, κυρίως, από πλευράς περιεχομένου. «Παίρνω πολύ σοβαρά υπ’ όψιν κάθε τι που γράφουν οι μαθητές και οι μαθήτριές μου. Γιατί ακόμη και αν κάτι φαίνεται, ή πράγματι είναι, αφελές ή έχει γραφτεί επιπόλαια, διατηρεί την αυθεντικότητα μιας εφηβικής κατάθεσης και άρα αξίζει να το διαβάσουμε. Άλλωστε, μιλάμε πάντοτε για τα δικά μας παιδιά, δηλαδή για ένα σημαντικό κομμάτι της νεολαίας της χώρας μας», σημειώνει στον πρόλογό του ο συγγραφέας, ξεκαθαρίζοντας τα κριτήρια της επιλογής του.
Όμως, το βιβλίο του Τ. Χατζηαναστασίου δεν αποτελεί ανθολόγιο. Αντιθέτως, των παραδειγμάτων που αποτελούν, τρόπον τινά, το corpus του πρωτογενούς ερευνητικού υλικού του, προτάσσεται μία εκτενής μελέτη, που καταλαμβάνει το πρώτο ήμισυ του βιβλίου, σχετικά με τη γλωσσική διδασκαλία στη μέση τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση, αλλά και την κοινωνική «ακτινογραφία» της σχολικής τάξης που παρήγαγε τα εν λόγω κείμενα, τις σκέψεις των ίδιων των μαθητών για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας κ.λπ.
Σε αυτό το «θεωρητικότερο» μέρος του βιβλίου ο συγγραφέας επιδιώκει να ανοίξει μια συζήτηση που, όπως τονίζει, δεν αφορά μόνο τους ειδικούς αλλά το σύνολο της κοινωνίας, «καθώς η γλώσσα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της εθνικής παιδείας, του συνολικού πολιτισμού ενός λαού. Για το λόγο αυτό, τις συνέπειες της υποβάθμισης της παιδείας τις υφίσταται ολόκληρο το έθνος, ιδιαίτερα, όμως, τα λαϊκά στρώματα».
Όμως, ανεξαρτήτως του βαθμού αλήθειας που περιέχουν οι κατηγορίες αυτές, από τη δημόσια συζήτηση για την εκπαίδευση απουσιάζει συνήθως ο λόγος αυτών που είναι οι πρωταγωνιστές της: των εκπαιδευτικών και οπωσδήποτε των ίδιων των μαθητών. Μοιάζει σαν η όλη συζήτηση να γίνεται ερήμην τους, όπως και τόσες άλλες στις μέρες μας, άλλωστε…
Υπ’ αυτήν την έννοια, το βιβλίο του Τ. Χατζηαναστασίου Το σχολείο είναι γυρισμένο ανάποδα διαθέτει μία σπάνια αρετή: είναι γραμμένο από έναν ιστορικό, μάχιμο εκπαιδευτικό από επιλογή εδώ και πολλά χρόνια, και μάλιστα στον πλέον υποβαθμισμένο και «ξεχασμένο» από πολιτεία και κοινωνία τομέα, αυτόν της Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Μέσα από τις σελίδες του, που εστιάζονται στη γλωσσική διδασκαλία, ένα μάθημα φαινομενικά αδιάφορο για τον μαθητικό πληθυσμό του συγκεκριμένου κλάδου, ο συγγραφέας επιδιώκει να δώσει το λόγο στα ίδια τα υποκείμενα της εκπαίδευσης, εκείνους που ο λόγος τους σχεδόν ποτέ δεν ακούγεται ή, όταν γίνεται κάτι τέτοιο, είναι μόνο για να παρωδηθεί και να δώσει έτσι την ευκαιρία στους δημοσιολογούντες περί τα εκπαιδευτικά να κουνήσουν αυστηρά το δάχτυλο, καυτηριάζοντας τους εφήβους για την άγνοιά τους…
Σε αντίθεση με αυτούς τους «αλιείς μαργαριταριών» του κυρίαρχου λόγου, ο Τ. Χατζηαναστασίου επιδιώκει να προβάλει τις ιδέες και τους προβληματισμούς των μαθητών και μαθητριών, έτσι όπως καταγράφονται στις διάφορες ασκήσεις παραγωγής λόγου, αντανακλώντας αυθεντικές και όχι προκατασκευασμένες «φροντιστηριακές» κρίσεις, απόψεις και επισημάνσεις, που αποπνέουν τη φρεσκάδα των δεκαεξάρηδων συντακτών τους. Σκύβοντας πάνω από τα κείμενα με φροντίδα και αγάπη, ο εκπαιδευτικός επιλέγει από κείμενα που γράφτηκαν στο πλαίσιο της γραπτής αξιολόγησης του μαθήματος Νεοελληνική Γλώσσα της Α’ Λυκείου του 1ου ΕΠΑΛ Ναυπλίου, το σχολικό έτος 2009-2010, εκείνα που κατά την κρίση του παρουσιάζουν ενδιαφέρον από γλωσσική άποψη και, κυρίως, από πλευράς περιεχομένου. «Παίρνω πολύ σοβαρά υπ’ όψιν κάθε τι που γράφουν οι μαθητές και οι μαθήτριές μου. Γιατί ακόμη και αν κάτι φαίνεται, ή πράγματι είναι, αφελές ή έχει γραφτεί επιπόλαια, διατηρεί την αυθεντικότητα μιας εφηβικής κατάθεσης και άρα αξίζει να το διαβάσουμε. Άλλωστε, μιλάμε πάντοτε για τα δικά μας παιδιά, δηλαδή για ένα σημαντικό κομμάτι της νεολαίας της χώρας μας», σημειώνει στον πρόλογό του ο συγγραφέας, ξεκαθαρίζοντας τα κριτήρια της επιλογής του.
Όμως, το βιβλίο του Τ. Χατζηαναστασίου δεν αποτελεί ανθολόγιο. Αντιθέτως, των παραδειγμάτων που αποτελούν, τρόπον τινά, το corpus του πρωτογενούς ερευνητικού υλικού του, προτάσσεται μία εκτενής μελέτη, που καταλαμβάνει το πρώτο ήμισυ του βιβλίου, σχετικά με τη γλωσσική διδασκαλία στη μέση τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση, αλλά και την κοινωνική «ακτινογραφία» της σχολικής τάξης που παρήγαγε τα εν λόγω κείμενα, τις σκέψεις των ίδιων των μαθητών για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας κ.λπ.
Σε αυτό το «θεωρητικότερο» μέρος του βιβλίου ο συγγραφέας επιδιώκει να ανοίξει μια συζήτηση που, όπως τονίζει, δεν αφορά μόνο τους ειδικούς αλλά το σύνολο της κοινωνίας, «καθώς η γλώσσα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της εθνικής παιδείας, του συνολικού πολιτισμού ενός λαού. Για το λόγο αυτό, τις συνέπειες της υποβάθμισης της παιδείας τις υφίσταται ολόκληρο το έθνος, ιδιαίτερα, όμως, τα λαϊκά στρώματα».
Σχόλια
