Η μεγάλη αναταραχή στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα που σημειώθηκε ως τραπεζική καταιγίδα στο δεκαήμερο 10-19 Μαρτίου 2023 φαίνεται ότι σταδιακά τίθεται υπό έλεγχο με τη χρήση όμως «εκτάκτων» μέτρων. (Για τα γεγονότα της περασμένης βδομάδας δείτε τα 2 σχετικά άρθρα στο Δρόμο, φ. 629, 18/03/2023).
Η κρίση ξεκίνησε στις 10 Μαρτίου στις ΗΠΑ με την πτώχευση της Silicon Valley Bank, συνεχίστηκε με την πτώχευση της Signature Bank και την μέχρι στιγμής «σωτηρία» της First Republic Bank με τα 30 δισ. δολάρια ρευστότητα που κατέθεσαν 11 μεγάλες τράπεζες των ΗΠΑ. Έφτασε γρήγορα, στις 14/3/2023, στην Ευρώπη με την Credit Suisse, όμως φαίνεται ότι προς το παρόν δεν επεκτείνεται παραπέρα, καθώς ειδικά στην περίπτωση της Credit Suisse χρησιμοποιήθηκαν τα «μεγάλα» μέσα την Κυριακή 19/3/2023, κάνοντας χρήση ακόμα και με τη παράκαμψη του θεσμικού πλαισίου στην Ελβετία! Η «λύση» που βρέθηκε ήταν η υποχρεωτική «εξαγορά», πρακτικά διάσωση κάτω από την πίεση της κυβέρνησης και της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας, της προβληματικής Credit Suisse από την μεγαλύτερη UBS, η οποία είχε στο παρελθόν (κρίση Οκτωβρίου 2008) επίσης διασωθεί με κρατικό χρήμα.
Η προσωρινή ηρεμία που επικρατεί από τη Δευτέρα 20/3/2023 στο διεθνές τραπεζικό σύστημα δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα λύθηκε ή έχει δρομολογηθεί η λύση του. Το αντίθετο μάλιστα, όλοι οι εμπλεκόμενοι (τράπεζες, εποπτικές αρχές, πάσης φύσεως επενδυτές, κράτη και υπερεθνικές αρχές) ζουν καθημερινά με το φόβο μην σημειωθεί κάποιο «απρόβλεπτο» μέχρι στιγμής γεγονός, που μπορεί να σηματοδοτήσει το βάθεμα της υποβόσκουσας τραπεζικής κρίσης.
Με αφορμή τα μέχρι στιγμής γεγονότα βγαίνουν ορισμένα συμπεράσματα, κάποια από τα οποία είναι ενδεικτικά για το μέλλον:
1 Βρισκόμαστε σε μια παγκόσμια κατάσταση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου η οποία συνεχώς ενισχύεται. Η κατάσταση αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη στο χρηματοπιστωτικό τομέα. Ενδεικτικά, η τρέχουσα υποχρεωτική εξαγορά της Credit Suisse από την UBS, ανεξάρτητα πως θα πορευτούν στο μέλλον, δημιουργεί ένα τραπεζικό όμιλο κολοσσό με ενεργητικό της τάξης των 5 τρισ. δολαρίων.
2 Φυσικά τα μεγέθη αυτά οδηγούν σε διαδικασίες που δημιουργούν προβλήματα στα όρια και στις δυνατότητες των εποπτικών αρχών να ανταποκριθούν με την αναγκαία επάρκεια. Η γιγάντωση των μεγάλων του χρηματοπιστωτικού τομέα σε συνδυασμό με το ρόλο τους στην οικονομία, ειδικά στην παρούσα φάση της γενικευμένης, άκρατης χρηματιστικοποίησης της παγκόσμιας οικονομίας, οδηγούν σταδιακά σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις από τις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές.
Υποτίθεται ότι η κρίση του 2008 έχει διδάξει αρκετά τις εποπτικές αρχές και τα κράτη για να μπορούν να προλαβαίνουν έγκαιρα και να αντιμετωπίζουν τέτοια φαινόμενα. Η εξέλιξη της υπόθεσης Credit Suisse απέδειξε ότι τα μαθήματα του παρελθόντος δεν έπιασαν τόπο. Οι ρυθμιστικές αρχές δεν φαίνεται ότι μπορούν να διαχειριστούν έγκαιρα και με ασφάλεια την αντιμετώπιση προβλημάτων μεγάλων συστημικών τραπεζών. Την κατάσταση περιέγραψε ο Νουριέλ Ρουμπινί αναφερόμενος στην Credit Suisse, το μέγεθος και τη σημασία της: «Πολύ μεγάλη για να καταρρεύσει, πολύ μεγάλη για να σωθεί».
3 Για μία ακόμα φορά οι φορολογούμενοι, ο λαός καλούνται να πληρώσουν το λογαριασμό, όσο μεγάλος και αν βγει τελικά αυτός. Η ελβετική κυβέρνηση συμφώνησε ότι παρέχει εγγύηση 10 δισ. δολαρίων έναντι ζημιών σε ορισμένα περιουσιακά στοιχεία της Credit Suisse. Παράλληλα θα καλύψει τυχόν άλλες ζημίες με πιστωτική γραμμή έκτακτης ανάγκης 108 δισ. δολαρίων μέσω της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας.
Για μία ακόμα τραπεζική διάσωση συστημικής τράπεζας ο τελικός λογαριασμός πληρώνεται από τους πολλούς, το λαό. Δυστυχώς στην Ελλάδα επί του θέματος έχουμε πολύ πικρή εμπειρία καθώς ως λαός έχουμε πληρώσει πάνω από 40 δισ. ευρώ για τις 4 συστημικές τράπεζες. Με μια διαφορά, άλλο το μέγεθος της Ελλάδας και άλλο της Ελβετίας. Όπως άλλο είναι και το μέσο εισόδημα στις δύο χώρες.
Μελέτη τεσσάρων οικονομολόγων στις ΗΠΑ με ημερομηνία 13/3/2023, στην περίοδο των εξελίξεων της πρόσφατης κρίσης, αποκαλύπτει ότι 186 τράπεζες κινδυνεύουν να χάσουν καταθέσεις αξίας 300 δισ. δολαρίων! Συνεπώς το θέμα με τις τραπεζικές εξελίξεις φαίνεται ότι έχει και θα συνεχίσει να έχει αρκετά μεγάλο εύρος και βάθος
4 Οι εποπτικές αρχές και οι κυβερνήσεις, ως εντολοδόχοι των ελίτ, καταφεύγουν συνεχώς όλο και πιο συχνά στη χρήση «εκτάκτων μέτρων» επικαλούμενες τη συγκυρία και το μέγεθος των προβλημάτων. Αυτό που συμβαίνει πολύ συχνά πλέον, ειδικά από τον Μάρτη 2020 με την πανδημία του κορωνοϊού, η λήψη έκτακτων μέτρων στα «όρια» της συνταγματικής νομιμότητας των κρατών, με σκοπό να γίνει κανονικότητα χρησιμοποιήθηκε και στην Ελβετία. Αντί να ακολουθηθεί η προβλεπόμενη από το θεσμικό πλαίσιο διαδικασία για την «εξαγορά» όλα έγιναν εκτός αυτής, μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο, με εντολή – εποπτεία της κυβέρνησης και της κεντρικής τράπεζας. Φυσικά σε αυτές τις περιπτώσεις, επιβολής λύσεων από τα «έξω», κάποιοι βγαίνουν κερδισμένοι και κάποιοι χαμένοι.
5 Μεγάλο μέρος, άγνωστο προς το παρόν, όπως προαναφέραμε θα πληρώσουν οι φορολογούμενοι. Όμως η όλη διαδικασία ωφέλησε πολλαπλά οικονομικά τους μετόχους των δύο τραπεζών. Μια τράπεζα σε μεγάλο βαθμό χρεοκοπημένη πουλήθηκε, κατ’ εντολή, για πάνω από 3 δισ. δολάρια, έναντι 1 που ήταν η αρχική πρόταση της UBS. Τόσα χρήματα θα λάβουν οι μέτοχοι της Credit Suisse σε μετοχές της UBS. Και ενώ περιορίστηκε σημαντικά η ζημιά των μετόχων, που έχουν την πρώτη και κύρια οικονομική ευθύνη για την κατάσταση της τράπεζας δεν συνέβη το ίδιο με τους ομολογιούχους, οι οποίοι έρχονται ιεραρχικά δεύτεροι σε ευθύνη. Με την εξαγορά διαγράφηκαν αυτομάτως περίπου 17 δισ. δολάρια σε ομόλογα. Πρακτικά δηλαδή έγινε ανατροπή στις επενδυτικές ευθύνες, σώθηκαν οι μέτοχοι και πλήρωσαν αντί γι’ αυτούς το τίμημα οι ομολογιούχοι.
Φυσικά μεγάλοι ωφελημένοι είναι οι μέτοχοι της UBS που αναλαμβάνουν μια τράπεζα, που ανεξάρτητα από την προβληματική της κατάσταση τα τελευταία χρόνια, είχε διαχρονικά σημαντικές τραπεζικές δραστηριότητες σε διεθνές επίπεδο με την αναγκαία τεχνογνωσία.
6 Τόσο η εξέλιξη με την Credit Suisse όσο και τα γεγονότα στις ΗΠΑ με την Silicon Valley Bank κλπ δεν ήταν κάτι ξαφνικό που «έπιασε στον ύπνο» τις εποπτικές αρχές και τους λοιπούς εμπλεκόμενους. Όλοι όσοι έπρεπε να γνωρίζουν «για να προλάβουν το κακό» γνώριζαν και μάλιστα πολύ έγκαιρα. Οι λόγοι που δεν έδρασαν έγκαιρα προφανώς είναι πολλοί και διαφορετικοί, όμως δεν αλλάζουν την ουσία. Οι εποπτικές αρχές και λοιποί εμπλεκόμενοι άφησαν την κατάσταση να εξελίσσεται χωρίς τη λήψη των αναγκαίων μέτρων.
Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ γνώριζε την κατάσταση της Silicon Valley Bank και ξεκίνησε να την προειδοποιεί για τους χρηματοοικονομικούς κινδύνους από το 2021. Η κατάρρευση ήρθε την 10/3/2023. Η Moody’s ενημέρωσε τη διοίκηση της τράπεζας ένα και πλέον μήνα πριν την κατάρρευση για επικείμενη υποβάθμιση. Αντίστοιχα τα προβλήματα της Credit Suisse ήταν γνωστά εδώ και χρόνια, με ιδιαίτερη ένταση μάλιστα από το 2019 και μετά.
7 Τι διαφαίνεται για το μέλλον; Η κατάσταση δεν φαίνεται ότι μπορεί να βελτιωθεί όσον αφορά τις πρακτικές των τραπεζών για εύκολο, μεγιστοποιημένο κέρδος αλλά και για τον εποπτικό ρόλο κυβερνήσεων και ρυθμιστικών αρχών. Όσο το μέγεθος των συστημικών τραπεζών τρομάζει οι κυβερνήσεις, ειδικά στην εποχή της κανονικότητας των «εκτάκτων μέτρων» που ζούμε μετά την πανδημία, θα τρέχουν να σώσουν με χρήματα των φορολογούμενων τις τράπεζες ανεξάρτητα από τα έργα τους και την «ανεύθυνη» συμπεριφορά τους.
Την ίδια στιγμή μία μελέτη τεσσάρων οικονομολόγων στις ΗΠΑ με ημερομηνία 13/3/2023, στην περίοδο των εξελίξεων της πρόσφατης κρίσης, αποκαλύπτει ότι 186 τράπεζες κινδυνεύουν να χάσουν καταθέσεις αξίας 300 δισ. δολαρίων!
Συνεπώς το θέμα με τις τραπεζικές εξελίξεις φαίνεται ότι έχει και θα συνεχίσει να έχει αρκετά μεγάλο εύρος και βάθος.
