ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στην Ιφιγένεια Καλαντζή
Ο δημοφιλής κωμικός Δημήτρης Πιατάς αφήνει προσωρινά το θέατρο για τον κινηματογράφο. Η μαύρη κωμωδία του ΠΑΝ.δη.ΜΙΑ, με υπότιτλο Όλα λοιπόν ένα, είναι μια σατιρική αλληγορία της κατάστασης που βιώνουμε εν μέσω μνημονίων.
Σ’ ένα απροσδιόριστα κοντινό παρόν, τα δελτία ειδήσεων μιλάνε για την εξάπλωση ενός περίεργου ιού, με παρενέργειες τη λήθη και τη σιωπή, ενώ πληθαίνουν και τα κρούσματα του λεγόμενου «συνδρόμου της Τζοκόντας», με φάτσες που παραδόξως χαμογελούν διαρκώς. Διαδηλώσεις, άγρια καταστολή και συμμορίες μαυροφορεμένων νεαρών που μαχαιρώνουν. Σ’ αυτό το χάος, ο Πιατάς εστιάζει στην περσόνα ενός ξοφλημένου δημοσιογράφου-λαμόγιου (Θεοδόσης Πελεγρίνης), που καλείται να τα βγάλει όλα στη φόρα, στην περίφημη τηλεοπτική εκπομπή «Πρόσκληση σε γεύμα με έναν υποψήφιο καλεσμένο» του δαιμόνιου Μπος, που τον ερμηνεύει ο ίδιος ο Πιατάς. Σε μικρούς ρόλους οι Ανδρέας Ρουμελιώτης, Μιχάλης Μητρούσης και η κόρη του, Ιωάννα Πιατά, ερμηνεύουν χαρακτήρες σε παράπλευρες ιστορίες, που σκιαγραφούν τον αντίκτυπο των λαοπλάνων μιντιακών εκπομπών, που διαμορφώνουν την κοινή γνώμη, προσφέροντας στο πιάτο τα μνημόνια.
Ο Δημήτρης Πιατάς εμπνέεται από το σουρεαλισμό και το λαϊκισμό της θεατρικής επιθεώρησης και σκαρώνει ένα κινηματογραφικό σενάριο όπου εντάσσει τα πάντα, από το τηλεοπτικό χαστούκι του Κασιδιάρη, ως τις ρήσεις του Σοφοκλή και του Σαίξπηρ.
Τον συναντήσαμε και μας μίλησε για την ταινία, βαθιά σοκαρισμένος από την εκκωφαντική σιωπή των συναδέλφων του.
Γιατί επιλέξατε τον κινηματογράφο για να μιλήσετε για όσα συμβαίνουν;
Υπάρχει μια απέραντη σιωπή στο χώρο του πολιτισμού για ό,τι συμβαίνει και ένιωσα την ανάγκη να δηλώσω «παρών» και να μη σιωπήσω. Είμαστε μικρή χώρα, επικρατούν οι πελατειακές σχέσεις και όλοι έχουμε εξαγοραστεί. Κάνω αυτοκριτική γιατί φέρουμε τη φθορά και την αιτία της χρεοκοπίας και η ταινία είναι ένα προσωπικό μου άλλοθι. Εκφράστηκα αρχικά με τη θεατρική παράσταση Νόνα, που παίχτηκε δυο χρόνια στο Θέατρο Ακάδημος, για τη χρεοκοπία της Αργεντινής μέσα από μια γιαγιά που τρώει. Το θέατρο όμως δεν μπορεί να επικοινωνήσει παρά μόνο μέσα από ένα συγκεκριμένο χώρο, σε συγκεκριμένες ημερομηνίες. Ο κινηματογράφος έχει το πλεονέκτημα να μπορεί να παιχτεί παντού, ακόμα και στην τηλεόραση. Μπορεί κάποιος να αναζητήσει και να δει μια ταινία οποτεδήποτε.
Πώς έγινε η υλοποίηση της ιδέας, είχατε οικονομική βοήθεια;
Χρειάστηκα πέντε χρόνια από τη σύλληψη στην υλοποίηση και πολλοί από τους ηθοποιούς, κυρίως φοιτητές θεατρικών σχολών έπαιξαν εθελοντικά. Για τη διανομή χτύπησα αρκετές πόρτες, όλες κλειστές. Τα ιδιωτικά κανάλια θεώρησαν την ταινία αρκετά τολμηρή και ενοχλητική, επειδή λέει αλήθειες, γιατί γνωρίζω καλά την «κουζίνα» του χώρου του θεάματος. Γιατί να κρυβόμαστε; Δεν χρηματίστηκαν δημοσιογράφοι-παπαγαλάκια και καναλάρχες για να σερβίρουν μιντιακά το Μνημόνιο;
Το σενάριο βάζει στο στόχαστρο το μιντιακό σύστημα. Ο δημοσιογράφος που ερμηνεύετε είναι και παραγωγός ενός τηλεοπτικού σόου…
Πρόκειται για μια λαϊκή, κανιβαλική εκπομπή μεγάλης θεαματικότητας, που καταβροχθίζει τα άτομα, αλλά αυτά πηγαίνουν, διότι έχουν ανάγκη τα πέντε λεπτά διασημότητας, για τα οποία μίλαγε και ο Άντι Γουόρχωλ. Η τηλεόραση είναι ένας δούρειος ίππος. Χωρίς να το καταλάβουμε, έμπασε στο σπίτι μας έναν ξένο, που όχι μόνο καθορίζει την αισθητική μας, αλλά και τον τρόπο σκέψης. Ανατριχιάζω στην ιδέα ότι μπορεί στο μέλλον να γίνει και μέσο παρακολούθησης, όπως ο Μεγάλος Αδερφός του Όργουελ. Πρόθεση της εξουσίας, από καταβολής της, ήταν ο απόλυτος έλεγχος και το έχουν πετύχει. Η ιδιωτικότητά μας έχει χαθεί μέσα από τα κινητά τηλέφωνα και τις κάμερες που διαρκώς μας παρακολουθούν.
Πώς επιλέξατε τους ηθοποιούς; Με τον Πελεγρίνη ήσασταν φίλοι;
Το «φίλος» σχετίζεται με την εθελοντική προσφορά της μη αμοιβής του. Όλες οι επιλογές έγιναν αξιοκρατικά. Τον Θεοδόση Πελεγρίνη τον είχα επιλέξει πολύ πριν σκάσουν τα γεγονότα. Με σοκάρει το ότι προκειμένου να του ρίξουν λάσπη, στιγμάτισαν την ενασχόληση ενός πρύτανη με το θέατρο. Θεωρώ χρεοκοπία αυτή την υποκρισία της χώρας μου και αυτό επισημαίνω. Θα έχω χάσει, αν τελικά η ταινία δεν επικοινωνήσει με το κοινό.
Τα χορευτικά στο καμπαρέ σχετίζονται με τη θεατρική παράσταση Νόνα;
Αξιοποίησα για πρακτικούς λόγους το σκηνικό της Νόνας, ως πλατό της φανταστικής τηλεοπτικής εκπομπής, που ο τίτλος της παραπέμπει στο Πρόσκληση σε γεύμα για έναν υποψήφιο δολοφόνο. Έχω πολλές κρυμμένες σινεφίλ αναφορές, από τον Πολίτη Κέιν μέχρι τον Γούντι Άλεν. Η ταινία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ψευτοντοκιμαντέρ, καθώς παρακολουθεί τη ζωή ενός δημοσιογράφου, που ξεκίνησε με το πολιτιστικό ρεπορτάζ, αλλά προσχώρησε στο πολιτικό, μόλις κατάλαβε τη δύναμη να διαμορφώνει την κοινή γνώμη, υπηρετώντας το σύστημα. Πολλοί έπραξαν αντίστοιχα και δυστυχώς οι περισσότεροι προέρχονταν από την αριστερά, που στο βωμό του κέρδους απεμπόλησαν ιδεολογίες και αξίες.
Πώς προέκυψε η αναφορά στην μικρού μήκους ταινία σας;
Η μικρού μήκους ταινία, που είχα γυρίσει το 1975, ήταν το πρώτο μου βήμα στο χώρο του κινηματογράφου και μάλιστα, είχε προβληθεί μαζί με την Ιφιγένεια του Κακογιάννη, στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου. Άλλαξα, όμως, πορεία και έγινα ηθοποιός, χωρίς να εγκαταλείψω την αγάπη μου για το σινεμά. Μετά από σαράντα χρόνια, όταν ξεκίνησα να κάνω μια κριτική ταινία πάνω στην «κουζίνα» των ΜΜΕ, παράλληλα με το ξέσπασμα της κρίσης, αποφάσισα να εντάξω και την μικρού μήκους. Παρά τις τεχνικές ελλείψεις, για οικονομικούς λόγους, η ταινία έχει ψυχούλα, με πρωτότυπα στοιχεία και φέρει ιδεολογία. Σαρανταπέντε χρόνια στο χώρο του θεάματος, δικαιούμαι να λέω στους ανθρώπους του χώρου μου, ότι δεν μπορούν να ασχολούνται άλλο με τις ξανθιές. Ο Σαίξπηρ, όταν έγραφε τα συγκλονιστικά θεατρικά του, αναφερόταν πάντα σε γεγονότα της εποχής του. Εμείς, γεμάτοι άστεγους και πεινασμένους, σφυρίζουμε αδιάφορα; Με ενοχλεί διπλά όχι μόνο γιατί οι άλλοι αδιαφορούν, αλλά γιατί έχουν και την απαίτηση να σιωπούμε και εμείς.
Ο χαρακτήρας του Μπος, στην ταινία, παίζει με το λογοπαίγνιο μίλα ως ρήμα και μήλα ως φρούτα…
Σχετίζεται περίεργα με την επικαιρότητα, διότι ζητάμε να μειώσουμε το δημόσιο χρέος μας πουλώντας τη βαριά βιομηχανία μας, τον τουρισμό και γιατί όχι, ακόμα και κάποια μήλα. Παράλληλα το μήλο αφορά συμβολικά τη γνώση, το προπατορικό αμάρτημα, την ώρα που ο άνθρωπος χάνει τον παράδεισό του. Η φράση Άννα, να ένα μήλο, στο παλιό αναγνωστικό της Α’ Δημοτικού, εκφράζει την ποίηση της πρώτης φοράς που αρθρώνουμε λόγο, όχι όμως βαρύγδουπα, αλλά ως παιχνίδι.
Η σατιρική διάθεση και η διακωμώδηση αγγίζουν την παράνοια, αφήνοντας πίκρα που ταιριάζει στη μαύρη κωμωδία…
Δεν ήθελα να κάνω ούτε δραματική ούτε πληκτική ταινία. Ήθελα να έχει χυμούς, χιούμορ και όπως το δηλώνω στον υπότιτλο, πρόκειται για μαύρη κωμωδία, είδος που υπηρετώ τελευταία, γιατί θεωρώ ότι εκφράζει αλήθειες. Η απλή κωμωδία, η φάρσα, προξενεί μονάχα το γέλιο. Σε ώρα κρίσης, όμως, δεν μπορείς να αρκείσαι σε μια ευφορική ταινία.
Πώς βρέθηκαν τα πλάνα από αντιμνημονιακές διαδηλώσεις;
Είναι πλάνα που μου χάρισε ο Άρης Χατζηστεφάνου, ένας σπουδαίος νέος στρατευμένος δημοσιογράφος, που είναι και βαφτισιμιός της γυναίκας μου. Τα είχε τραβήξει ο ίδιος, μέσα από τα γεγονότα. Ήταν πολύ το υλικό, στην ταινία ενέταξα ενδεικτικά στιγμές που νομίζω ότι βοηθάνε.
Στην ταινία ακούγονται μελωδίες από σαξόφωνο…
Οι μελωδίες αυτές είναι αναφορά στον τζαζίστα φίλο μου Στιβ Λέισι, έναν εξαιρετικό Ρωσοαμερικανοεβραίο σαξοφωνίστα που τον γνώρισα συμπτωματικά, πριν πολλά χρόνια, σε διακοπές στο Πήλιο, όπου έχω σπίτι, και έπαιξε σαξόφωνο στην αυλή μου. Μετά ανακαλύψαμε πόσο σημαντικός ήταν. Γύρω στο 1999-2000 τον έφερα για μια εξαιρετική συναυλία στο Θέατρο Πολύτεχνο. Ο Στηβ Λέισι μου χάρισε αυτές τις προσωπικές του μουσικές και τιμής ένεκεν τις ενέταξα στην ταινία. Όλο το υλικό της ταινίας είναι χειροποίητο, όλα φέρουν μια αγάπη, τίποτα δεν είναι τυχαίο. Το Όλα λοιπόν ένα, δεν αφορά μόνο το επίπεδο μυθοπλασίας, αλλά και το ότι όλοι οι συντελεστές βρεθήκαμε μεταξύ μας, και αυτό είναι κάτι μαγικό…
Info
Η ταινία Παν.δη.μία βγαίνει στις αίθουσες την Πέμπτη, 2 Απρίλη. Ο ραδιοφωνικός σταθμός 105,5 στο Κόκκινο, επίσημος υποστηρικτής της ταινίας, διοργανώνει εκδήλωση με θέμα Ένα ψέμα, μια αλήθεια, την Τετάρτη 1 Απριλίου, στις 20:00, στον Κινηματογράφο Άστορ. Θα προβληθούν αποσπάσματα της ταινίας και θα ακολουθήσει ανοιχτή συζήτηση με ομιλητές τους Θεοδόση Πελεγρίνη (τ. πρύτανη Πανεπιστημίου Αθήνας) Δημήτρη Πιατά, Κώστα Αρβανίτη, Ανδρέα Ρουμελιώτη, Κώστα Βαξεβάνη και επώνυμους καλεσμένους. Η βραδιά θα κλείσει με after party dj set από τους μουσικούς παραγωγούς του σταθμού Θανάση Μήνα και Μαρία Πανοσιάν. Η είσοδος είναι ελεύθερη.
