Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Σε μια πρώτη πρόβα για την περίπτωση που κάποιος διαστημικός βράχος απειλήσει τη Γη, σκάφος της NASA έπεσε με φόρα πάνω σε έναν μικρό αστεροειδή το 2022 και κατάφερε να τον εκτρέψει από την πορεία του.
Όπως φαίνεται, όμως, το πείραμα είχε απρόβλεπτες συνέπειες: νέα μελέτη εκτιμά ότι τα βράχια που εκτινάχθηκαν από τον αστεροειδή-στόχο μπορεί μια μέρα να πέσουν στον Άρη. Οι βράχοι προέρχονται από τον αστεροειδή Δίμορφο, ο οποίος έχει περίπου το μέγεθος της Μεγάλης Πυραμίδας του Χέοπα και κινείται σε τροχιά γύρω από έναν μεγαλύτερο αστεροειδή που ονομάζεται Δίδυμος.
Τον Σεπτέμβριο του 2022, το σκάφος DART της NASA, σε μέγεθος μεγάλου αυτοκινήτου, έπεσε πάνω στον Δίμορφο με ταχύτητα 6,3 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Επίγεια τηλεσκόπια κατέγραψαν την πρόσκρουση και μετέπειτα παρατηρήσεις έδειξαν ότι η τροχιά του Δίμορφου γύρω από τον Δίδυμο είχε αλλάξει σημαντικά. Τα αποτελέσματα δημιούργησαν έτσι την αισιοδοξία ότι η ανθρωπότητα θα είχε τρόπο να αμυνθεί σε περίπτωση που κάποιος αστεροειδής βρεθεί στο διάβα της Γης. Σύμφωνα όμως με τη νέα μελέτη, η NASA δεν είχε λογαριάσει τα θραύσματα που εκτινάχθηκαν στο Διάστημα από την πρόσκρουση, συνολικά 37 βράχους με διάμετρο από 1 έως 7 μέτρα.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μαθηματικά μοντέλα για να προσομοιώσουν την κίνηση των θραυσμάτων τα επόμενα 20.000 χρόνια. Αν και ο βαθμός αβεβαιότητας είναι μεγάλος, η ανάλυση δείχνει ότι κίνδυνος πρόσκρουσης στη Γη δεν υπάρχει. Εκτιμά όμως ότι τα συντρίμμια μπορεί να χτυπήσουν τον Άρη σε 6.000 χρόνια ή σε 15.000 χρόνια από σήμερα. Οι υπολογισμοί δεν έχουν υποβληθεί σε ανεξάρτητο έλεγχο και παρουσιάζονται ως προδημοσίευση στο αποθετήριο arXiv.
«Δεν περιμέναμε ότι θα εκτινάσσονταν τόσο πολλοί και τόσο μεγάλοι βράχοι» δήλωσε στο National Geographic o Άντι Ρίβεν του Πανεπιστημίου «Τζονς Χόπκινς», μέλος της αποστολής DART.
Σύμφωνα με τους ερευνητές που υπογράφουν τη μελέτη, τυχόν μελλοντικές αποστολές για την αναχαίτιση επικίνδυνων αστεροειδών πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα συντρίμμια. Ο Δίμορφος και πολλοί άλλοι αστεροειδείς θεωρούνται «σωροί από μπάζα», σύμφωνα με την ορολογία των αστρονόμων, είναι δηλαδή σαθρά συσσωματώματα βράχων και σκόνης και όχι συμπαγή αντικείμενα.
Σύμφωνα με τη μελέτη, τα μικρότερα από τα 37 αδέσποτα θραύσματα του Δίμορφου πιθανότατα θα διαλυθούν στην αραιή αρειανή ατμόσφαιρα σε περίπτωση που πέσουν στον πλανήτη. Τα μεγαλύτερα όμως εκτιμάται ότι θα έφταναν στην επιφάνεια και θα άνοιγαν κρατήρες διαμέτρου έως 200 μέτρων.
Βαγγέλης Πρατικάκης, in.gr
Ελλάδα: Το μεγαλύτερο πρόγραμμα για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα
Στοχεύοντας στην αναχαίτιση των απειλών που αντιμετωπίζουν εννέα σημαντικά αλλά και ευάλωτα είδη της ελληνικής θαλάσσιας πανίδας (η μεσογειακή φώκια, η χελώνα καρέττα και η πράσινη χελώνα, τα κητώδη φυσητήρας, φώκαινα, ζιφιός και κοινό δελφίνι, και τα θαλασσοπούλια μύχος της Μεσογείου και αιγαιόγλαρος), το περιβαλλοντικό πρόγραμμα «LIFE MareNatura – Διατήρηση ειδών προτεραιότητας της θαλάσσιας μεγαπανίδας σε Ελλάδα και Ιταλία» ξεκίνησε τις δράσεις του τον Ιούλιο του 2023 και αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Ιούνιο του 2029. Απώτερος σκοπός του προγράμματος είναι η αποτελεσματική προστασία των ειδών αυτών και των θαλάσσιων βιοτόπων τους, μέσω της ανακήρυξης νέων θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, που θα διευρύνουν το δίκτυο Natura 2000 της Ελλάδας. Με τον τρόπο αυτό το πρόγραμμα θα συμβάλει καθοριστικά στο να επιτύχει η Ελλάδα την εφαρμογή της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βιοποικιλότητα, που ορίζει ότι τουλάχιστον το 30% της θάλασσας και της ξηράς στην Ευρώπη πρέπει να τεθεί υπό καθεστώς προστασίας έως το 2030.
Το πρόγραμμα LIFE MareNatura, με συνολικό προϋπολογισμό σχεδόν 11 εκ. ευρώ, συγχρηματοδοτείται κατά 75% από την Ευρωπαϊκή Ένωση και θα καλύψει μια εκτεταμένη θαλάσσια περιοχή από το Αιγαίο έως το Ιόνιο Πέλαγος και τη Νότια Αδριατική, αποτελώντας το μεγαλύτερο πρόγραμμα για την προστασίας της θαλάσσιας βιοποικιλότητας που έχει εκπονηθεί ποτέ στην Ελλάδα.
Το πρόγραμμα υλοποιείται από μια ευρεία κοινοπραξία από έμπειρους φορείς (ερευνητικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα, δημόσιους φορείς, περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις και ιδιωτικές εταιρείες περιβαλλοντικών συμβούλων), με συντονιστή το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).
Αρχικά, το πρόγραμμα θα καλύψει σημαντικά κενά γνώσης και οικολογικής πληροφορίας, ειδικά σε υπεράκτιες περιοχές που είναι υπομελετημένες και χρησιμοποιούνται για τροφοληψία, αναπαραγωγή ή ως μεταναστευτικοί διάδρομοι από τα είδη-στόχους. Για τον σκοπό αυτό θα χρησιμοποιηθούν σύγχρονες τεχνικές βιοπαρακολούθησης όπως τηλεμετρία (με χρήση δορυφορικών πομπών που θα τοποθετηθούν πάνω στα ζώα), οπτικές καταγραφές από πλωτά και εναέρια μέσα, καταγραφές με υδρόφωνα για τον ηχητικό εντοπισμό φαλαινών και δελφινιών, και ανίχνευση ειδών μέσω περιβαλλοντικού DNA, ώστε να προσδιοριστούν οι πιο σημαντικές περιοχές για τα είδη αυτά. Παράλληλα, θα γίνει σε όλη την περιοχή μελέτης χαρτογράφηση οικονομικών δραστηριοτήτων που μπορούν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στα είδη-στόχους, όπως η εμπορική αλιεία, η παραγωγή και μεταφορά ενέργειας, η τουριστική ανάπτυξη και η θαλάσσια κυκλοφορία. Συνδυάζοντας τα παραπάνω δεδομένα με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής και με τη χρήση σύγχρονων μεθόδων χωροταξικού σχεδιασμού, θα οριστούν περιοχές που θα προταθούν για ένταξη στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, επεκτείνοντας το υφιστάμενο δίκτυο και υλοποιώντας την ευρωπαϊκή στρατηγική για τη βιοποικιλότητα.
Επιπλέον, στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE MareNatura θα αναπτυχθεί ένα σύστημα για την ολοκληρωμένη παρακολούθηση των προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών και των ειδών-στόχων μετά το πέρας του προγράμματος.
Μια υδρόγειος στην καρδιά της Αθήνας!
Selfie με τη Γη; Δεν χρειάζεται να βρεθείτε στο διάστημα για να το πετύχετε. Η μεγαλύτερη υδρόγειος στην Ελλάδα θα βρίσκεται από 16 έως 21 Απριλίου στο Athens Science Festival. Το φουσκωτό μοντέλο της Γης διαμέτρου 10 μέτρων σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε από το δημιουργικό στούντιο Visualové για το Αστεροσκοπείο και το Πλανητάριο του Μπρνο. Οι εταιρείες συνεργάστηκαν για 1η φορά το 2019 σε ένα μοντέλο της Σελήνης που δημιουργήθηκε για τον εορτασμό της 50ής επετείου της προσελήνωσης του Apollo 11 στις 20 Ιουλίου 1969. Η φιλοξενία του μοντέλου της Γης στο Athens Science Festival 2024 αποτελεί πρωτοβουλία του Τσεχικού Κέντρου Αθήνας που πραγματοποιείται με την υποστήριξη του National Geographic.
Οι ιστορίες εξερεύνησης θα κορυφωθούν με τα ντοκιμαντέρ του National Geographic. Οι προβολές στα πλαίσια μαθητικών επισκέψεων στο Φεστιβάλ περιλαμβάνουν επεισόδια από τις σειρές «Μυστικά των Ελεφάντων» και «Μυστικά των Φαλαινών», ενώ την Τετάρτη στις 21:30 στο Αμφιθέατρο «Μιλτιάδης Έβερτ» θα πραγματοποιηθεί η avant-premiere της νέας σειράς ντοκιμαντέρ «Μυστικά των Χταποδιών», σε αφήγηση του Paul Rudd. Σε κάθε ωκεανό, πέρα απ’ τις ακτές μας, ζει ένα ζώο με –αυτά που θεωρούμε– «ανθρώπινα» χαρακτηριστικά. Έξυπνο, κοινωνικό, περίεργο, ευγενικό και άγριο, χτίζει πόλεις, χρησιμοποιεί εργαλεία και συνεργάζεται με άλλα είδη για να κυνηγήσει. Στο είδος του, μπορεί κανείς να συναντήσει πολλές προσωπικότητες, κάποια είναι τολμηρά, άλλα ντροπαλά. Αυτά τα ζώα μπορούν να αλλάξουν το χρώμα του δέρματός τους, την υφή τους και το σχήμα τους εν ριπή οφθαλμού και να δουν πολύ πέρα από τη δική μας όραση.
Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν τη συνείδηση των χταποδιών, την πολύπλοκη λήψη αποφάσεων και τη μοναδική τους προσωπικότητα. Στους τροπικούς υφάλους, στα ψυχρά νερά, από την ακτή ως την ανοιχτή θάλασσα και παντού στο ενδιάμεσο, το χταπόδι βρίσκεται στον βιότοπό του. Η σειρά για τα χταπόδια θα είναι διαθέσιμη από τις 22 Απριλίου στο National Geographic Wild και στο Disney+ στην Ελλάδα. Οι σειρές-ντοκιμαντέρ «Μυστικά των Ελεφάντων» και «Μυστικά των Φαλαινών» είναι τώρα διαθέσιμες στο Disney+.
Το Athens Science Festival 2024 διοργανώνεται από τον εκπαιδευτικό οργανισμό «Επιστήμη Επικοινωνία – SciCo», το British Council και την Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων σε συνεργασία με πλήθος ακαδημαϊκών, ερευνητικών φορέων και εκπαιδευτικών οργανισμών καθώς και με την υποστήριξη της COSMOTE ως μεγάλου χορηγού.
