αφιερώματα

67 χρόνια από τη μάχη της Αθήνας. Του Γιάννη Σκαλιδάκη.

Αυτό το Σάββατο, 10 Δεκεμβρίου, ένθετο στο Δρόμο της Αριστεράς, θα βρείτε ένα τετρασέλιδο εφημεριδάκι. Είναι πιστή αναπαραγωγή, γραφιστικά, του πέμπτου φύλλου της Occupied Wall Street Journal, του εντύπου που αποτελεί τη φωνή του κινήματος Occupy Wall Street.

Η Occupied Wall Street Journal δεν αποτελεί επίσημη έκδοση ή όργανο του κινήματος. Ωστόσο, εκφράζει χαρακτηριστικά το πνεύμα του. Μια ματιά στα άρθρα, τις αναλύσεις, τα σχόλια και τις μικρές ειδήσεις που φιλοξενεί, αποδίδει το κλίμα του κινήματος καλύτερα από πολλές αναλύσεις. Γι’ αυτό ακριβώς αποφασίσαμε να κυκλοφορήσουμε σήμερα στα ελληνικά αυτό το τετρασέλιδο εφημεριδάκι.
Την πρωτοβουλία για την «ελληνική έκδοση» της Occupied Wall Street πήραν αρχικά, στις αρχές του Οκτώβρη του 2011, οι συντακτικές ομάδες των Ενθεμάτων της Αυγής και του RedNotebook. Ήρθαμε σε επαφή με τους Αμερικανούς συντρόφους και συντρόφισσες που εκδίδουν την Occupied Wall Street Journal (συγκεκριμένα με τη μεταφραστική του ομάδα), οι οποίοι μας πληροφόρησαν ότι γίνεται μια προσπάθεια να συγκροτηθούν oμάδες για τη μετάφραση του εντύπου, αλλά και γενικότερα των υλικών του κινήματος, σε πολλές - αν όχι όλες τις γλώσσες: ήδη μεταφράζεται σε ισπανικά, γαλλικά, κινέζικα, αραβικά, γερμανικά, πορτογαλικά, μπενγκάλι, βουλγάρικα, καταλανικά, κροατικά και τσέχικα. Στη συνέχεια, καθώς πολλοί φίλοι και φίλες εξέφρασαν τον ενθουσιασμό τους, συγκροτήθηκε η ελληνική μεταφραστική ομάδα, η οποία αριθμεί αυτή τη στιγμή 45 μέλη. Θεωρήσαμε ότι το εγχείρημα αυτό μας αφορά γιατί μας κάνει να νιώθουμε λιγότερο μόνοι, γιατί μας δίνει τη δυνατότητα να μοιραστούμε τα συναισθήματα αδικίας και θυμού που νιώθουμε, αλλά και τις αλλαγές που διεκδικούμε, γιατί έτσι διαμορφώνουμε για εμάς τους ίδιους μια καινούρια, ανοιχτή ταυτότητα, αλληλέγγυα με όλο τον κόσμο - κυριολεκτικά.
Το πρώτο φύλλο της ελληνικής έκδοσης (μια επιλογή από τα φ. 1 και 2 του αμερικανικού πρωτοτύπου), όπως και το δεύτερο (πλήρης μετάφραση του φ. 3 του αμερικανικού πρωτοτύπου), κυκλοφόρησαν ένθετα στα Ενθέματα της Αυγής, ηλεκτρονικά στο μπλογκ των Ενθεμάτων, στο RedNotebook και αναδημοσιεύθηκαν σε πολλά μπλογκ, όπως λ.χ. λληλογράφο (parallhlografos.wordpress.com). Mε τη σκέψη ότι τα υλικά τού αμερικανικού κινήματος δεν πρέπει να τα μονοπωλεί ένα έντυπο, αλλά να διαχέονται σε όλο το ελληνικό κίνημα, στις διάφορες τάσεις και τα έντυπά του, απευθυνθήκαμε, για το παρόν φύλλο, στους συντρόφους του Δρόμου της Αριστεράς, οι οποίοι με προθυμία αποδέχθηκαν την πρόταση - τους ευχαριστούμε θερμά. Στην ίδια λογική, σκοπεύουμε, για τα επόμενα φύλλα να απευθυνθούμε και σε άλλα αριστερά και κινηματικά έντυπα, σάιτ και μπλογκ.
Η ελληνική μεταφραστική ομάδα είναι βέβαια ανοιχτή: οι συμμετοχές είναι όχι μόνο ευπρόσδεκτες, αλλά και αναγκαίες για τη συνέχιση και διεύρυνση του εγχειρήματος. Όποιος και όποια ενδιαφέρεται να μετάσχει, μπορεί να στείλει ένα e-mail στο [email protected].

Του Φοίβου Οικονομίδη. Οι βαθιές πολιτικές αλλαγές στο χώρο της Βαλκανικής στη διάρκεια και κυρίως μετά το τέλος του B΄ Παγκοσμίου Πολέμου υπήρξαν αποτέλεσμα της νίκης των Συμμάχων εναντίον των δυνάμεων του Άξονα, ειδικότερα, της προέλασης του Κόκκινου Στρατού στα Βαλκάνια, όμως επίσης και των εθνικοαπελευθερωτικών αντιστασιακών κινημάτων που αναπτύχθηκαν στη διάρκεια της κατοχής στη νοτιανατολική Ευρώπη.

Του Μιχάλη Λυμπεράτου.

Στις 16-17 Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκε στην Άνω Βιάννο, στο νομό Ηρακλείου Κρήτης, συνέδριο για τα πολεμικά ολοκαυτώματα. Η Βιάννος υπήρξε ένα από τα μαρτυρικά χωριά της χώρας μας που γνώρισαν τη ναζιστική φρίκη το Σεπτέμβριο του 1943. Στις ομαδικές εκτελέσεις, που έγιναν από τις 14 έως τις 16 Σεπτέμβρη, 401 κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής έχασαν τη ζωή τους και 980 κατοικίες σε 10 χωριά καταστράφηκαν.
Η διεξαγωγή του συνεδρίου συνέπεσε με τη δίκη που διεξάγεται στη Χάγη για το ζήτημα των γερμανικών αποζημιώσεων για μια άλλη ναζιστική θηριωδία, εκείνης στο Δίστομο. Δημοσιεύουμε αποσπάσματα από την εναρκτήρια ομιλία του καθηγητή Ιστορίας Γιώργου Μαργαρίτη στο συνέδριο της Βιάννου.

Τον Απρίλιο του 1941 η Ελλάδα υποδουλώθηκε στον Άξονα. Οι συνέπειες της κατάκτησης ήταν καταστροφικές για την ελληνική οικονομία και για την ίδια την επιβίωση του λαού στις πόλεις και στα αποκλεισμένα νησιά. Ενάμιση χρόνο μετά, ο πληθωρισμός είχε φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη εκμηδενίζοντας την αξία των μισθών. Το σκληρό νόμιμα της εποχής, η χρυσή λίρα είχε διακοσιοπλασιάσει την αξία της σε σχέση με την προπολεμική δραχμή και οι τιμές των προϊόντων ανέβαιναν διαρκώς. Οι πολιτικές εκμετάλλευσης της χώρας από τις κατοχικές δυνάμεις είχαν οδηγήσει σε οξύτατη οικονομική κρίση. Τα κεντρικά συγκεντρωμένα προϊόντα, οι βιομηχανικές πρώτες ύλες, τα μεταφορικά μέσα αλλά και εργοστάσια και επιχειρήσεις επιτάχθηκαν. Μετά από μια πρώτη λεηλασία μέσω πληρωμών με μάρκα Κατοχής χωρίς αντίκρισμα, συμφωνήθηκαν κεντρικά τα έξοδα Κατοχής που θα πλήρωνε η δωσίλογη κυβέρνηση στους κατακτητές. Οι συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις των κατακτητών οδηγούσαν σε διαδοχικές προσπάθειες ρύθμισης του ζητήματος, μέχρι που η Ελλάδα υποχρεώθηκε να δώσει και δάνειο στη Γερμανία.
Φυσικά τα έσοδα της δωσίλογης κυβέρνησης ήταν μηδαμινά, είχε χάσει ένα μεγάλο μέρος του ελέγχου της χώρας ενώ δεν ήταν σε θέση να συλλέξει ούτε φόρους ούτε μέρος της αγροτικής παραγωγής. Όπως αναφέρει ο ιστορικός Βασίλης Μανουσάκης, ενώ πριν την Κατοχή, τα έσοδα έφταναν το 96% των εξόδων, κατά τη διάρκειά της μειώνονταν συνεχώς, στο 29%, στο 18% και τον τελευταίο χρόνο μόλις στο 6%.
Οι Γερμανοί δεν ανησυχούσαν για την τύχη των Ελλήνων, αλλά μια κατάσταση ολοκληρωτικού χάους στη χώρα θα μπορούσε να επηρεάσει την πολεμική τους δραστηριότητα και τα μεγάλα έργα που οικοδομούσαν (οχυρά, αεροδρόμια, λιμάνια), ενώ θα κλόνιζε τους πολύτιμους για αυτούς οικονομικούς συνεργάτες τους (κάθε είδους υπεργολάβους και προμηθευτές), οι οποίοι σε συνθήκες κρίσης δεν μπορούσαν να αποθησαυρίσουν τα υπερκέρδη τους.
Έτσι, ενάμιση χρόνο μετά την Κατοχή, με απόφαση του ίδιου του Χίτλερ τον Οκτώβριο του 1942 ο ειδικός στα οικονομικά ζητήματα Χέρμαν Νοϊμπάχερ διορίστηκε «εντεταλμένος για οικονομικά και χρηματιστικά ζητήματα στην Ελλάδα». Οι Ιταλοί από τη μεριά τους διόρισαν με τα ίδια καθήκοντα τον τραπεζίτη Ντ’ Αγκοστίνο. Ο Νόιμπαχερ προσπάθησε να ακολουθήσει «αντιπληθωριστική» πολιτική επιβάλλοντας την ελεύθερη αγορά σε καιρό πολέμου, καταργώντας τις διατιμήσεις, και επιβάλλοντας λιτότητα. Φυσικά αφού μεγαλύτερη λιτότητα δεν μπορούσε να επιβληθεί στον λιμοκτονούντα ελληνικό λαό, η λιτότητα αφορούσε τις σπάταλες γερμανικές υπηρεσίες. Τελικά το μόνο που κατάφερε ο Νοϊμπάχερ ήταν να καθυστερήσει για μικρό διάστημα την πλήρη κατάρρευση της εγχρήματης οικονομίας και αυτό πουλώντας χρυσό στο Χρηματιστήριο και απορροφώντας έτσι μεγάλες ποσότητες δραχμών που είχαν συσσωρεύσει οι οικονομικοί συνεργάτες του καθεστώτος.
Την ίδια περίοδο το ΕΑΜ στις πόλεις κατάφερνε με κινητοποιήσεις και απεργίες να υπερασπιστεί την επιβίωση του λαού, να ματαιώσει την πολιτική επιστράτευση και να πολιτικοποιήσει τη λαϊκή αντίσταση. Στην ύπαιθρο δε η ένοπλη Αντίσταση είχε καταφέρει σε μεγάλο βαθμό να προστατέψει την αγροτική παραγωγή αλλά και τα κανάλια διακίνησής της από τις ορέξεις της δωσίλογης κυβέρνησης και των κατακτητών. Οι μεταπολεμικές εξελίξεις όμως ήταν τέτοιες που το αντιστασιακό κίνημα βρέθηκε στα σίδερα και οι πρώην δωσίλογοι στην εξουσία. Στις μεταπολεμικές διαδικασίες για την επιδίκαση αποζημιώσεων, οι δεξιές ελληνικές κυβερνήσεις έθαψαν την ελληνική Αντίσταση και το ηθικό κύρος που αυτή μπορούσε να δώσει στις ελληνικές διεκδικήσεις. Αντιθέτως, υποβάθμισαν τις οικονομικές αξιώσεις της χώρας και προέβαλλαν εθνικιστικές εδαφικές διεκδικήσεις σε βάρος των γειτονικών χωρών, προκαλώντας την αντίδραση τόσο της Σοβιετικής Ένωσης όσο και των ΗΠΑ.
Οι σχέσεις του ελληνικού κράτους με το αντίστοιχο δυτικογερμανικό αντιθέτως αναθερμάνθηκαν εξαιρετικά γρήγορα. Σύμφωνα με τον ιστορικό Χάγκεν Φλάισερ, ένας από τους πρώτους γερμανούς διπλωμάτες στη χώρα μας σημείωνε πως «τα συμβάντα της γερμανικής Κατοχής ευτυχώς έχουν επικαλυφθεί κατά μεγάλο μέρος από τις κομμουνιστικές θηριωδίες του Εμφυλίου Πολέμου». Φυσικά, το κατοχικό δάνειο της Ελλάδας προς τη Γερμανία, σημερινής αξίας 5 δισεκατομμυρίων ευρώ χωρίς τους τόκους, ουδέποτε απαιτήθηκε. Ήδη από το 1950, ο φιλόλογος Αναστάσιος Γεωργοπαπαδάκος, εθνοσύμβουλος στην Κατοχή, έλεγε με πικρία πως, «αν ξανάρχονταν μια ξένη κατοχή, όπως η πρόσφατη γερμανική, όλοι θα γίνονταν συνεργάτες των κατακτητών». Και στους μαθητές του που απορούσαν, συμπλήρωνε: «ξέρετε γιατί, διότι κανένας δεν τιμωρήθηκε». Αντιθέτως οι συνεργάτες των Γερμανών, όπως ο Θεόδωρος Τουρκοβασίλης, ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος και άλλοι ασχημονούσαν από τα έδρανα της βουλής και πολλοί άλλοι αποτέλεσαν επίλεκτα μέλη της οικονομικής ελίτ της χώρας. Η μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδας σημαδεύτηκε επίσης από τις ελληνογερμανικές σχέσεις στην πολιτική και την οικονομία ενώ δεν έλειψαν τα σκάνδαλα από τη διαχρονική ΖΗΜΕΝΣ.
Ίσως μοιάζει λίγο παράταιρο αυτό το εισαγωγικό σημείωμα σε ένα αφιέρωμα για το ΕΑΜ. Όμως ο δωσιλογισμός, που απωθήθηκε από την ιστορική μνήμη, ήταν η άλλη όψη της αντίστασης, και της ηθικής και πολιτικής της παρακαταθήκης, όπως την παρουσιάζει στο άρθρο του ο κοινωνιολόγος Βαγγέλης Τζούκας.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά στην ομιλία του στη Βιάννο, την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ, ο ιστορικός Γιώργος Μαργαρίτης, ο ναζισμός δεν ήταν ατύχημα αλλά μέρος της ευρωπαϊκής ιστορίας και η ναζιστική Νέα Ευρώπη δεν απέχει χρονικά και πολύ από τη σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση. Έχει διαπιστωθεί από την ιστορία πως το ναζιστικό όραμα για την Ευρώπη ήταν βασικά οικονομικό, μια μεγάλη επικράτεια οικονομικής εκμετάλλευσης (Grossraumwirtschaft) για το γερμανικό Ράιχ στην προσπάθειά του για παγκόσμια κυριαρχία. Άραγε οι χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας τι ήταν και είναι για τη σημερινή Γερμανία; Πάντως, ενάμιση χρόνο μετά το Μνημόνιο και την οικονομική κατάρρευση που επέφερε, ο Γερμανός ειδικός στα οικονομικά ζητήματα Χορστ Ράιχενμπαχ διορίστηκε επικεφαλής 30μελούς ομάδας κρούσης (task force) για να επιβλέψει την ορθή εκτέλεση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος. Σας θυμίζει κάτι;