Αυτό το «όχι» και η ανυπακοή εξόργισε τους χαμηγέτες της πολιτικής και της ιεραποστολικής μιντιοκρατίας. Από κει ξεκίνησαν οι πρώτες διώξεις του Άρη Πουλιανού με άφθονη λάσπη συκοφαντίας εναντίον του. Αν είχε παραδώσει κι αυτός, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης το αρχείο των 60.000 σελίδων στο Μέγαρο Μουσικής, η φωνή του θ’ ακούγονταν στα πέρατα του κόσμου.
Από την ΕΠΟΝ ως την Τασκένδη…
Ο Πουλιανός γεννήθηκε το 1924. Οι γονείς του κατάγονταν από την Ικαρία. Ο πατέρας του πήγε μόνος του μετανάστης στην Αμερική και δεν ξαναγύρισε στην Ελλάδα. Ο Άρης τελείωσε το Ε’ Γυμνάσιο στα Εξάρχεια με συμμαθητές του τον Λ. Κύρκο, τον Χρ. Θεοδωρόπουλο και πολλούς άλλους Αθηναίους. Νεαρός προσεχώρησε στις τάξεις της ΕΠΟΝ, πολεμώντας για την εθνικοκοινωνική απελευθέρωση της Ελλάδας 1940-44. Κι όταν έφυγαν οι Γερμανοί και τη θέση τους πήραν οι Άγγλοι με βίαιο τρόπο, ο Πουλιανός έφυγε για την Αμερική, εύκολα γιατί είχε την αμερικανική υπηκοότητα λόγω πατρός. Σπούδασε εκεί Βιολογία κι έδρασε μαχόμενος στα αμερικανικά πανεπιστήμια για τις ριζοσπαστικές ιδέες του. Συνεπαρμένος απ’ τις αριστερές του κοινωνικές ιδέες ναύλωσε συνωμοτικά αντιτορπιλικό σαράκα με επικεφαλής τον ναυτο-συνδικαλιστή Καλούδη και με άλλους μαζί, βγήκαν στη Γαλλία και μετά ανέβηκαν αντάρτες στο βουνό, εντασσόμενοι στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας, όπως συνηθίζαμε να τον λέμε σεβόμενοι την Ιστορία.
Με τη στρατιωτική ήττα του Δημοκρατικού Στρατού στο Γράμμο- Βίτσι κατέληξε κι αυτός πολιτικός πρόσφυγας στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Τασκένδης. Εκεί πήρε την απόφαση να σπουδάσει Ανθρωπολογία Όμως, η κομματική νομενκλατούρα τον άφηνε γραφειοκρατικά να περιμένει στη σειρά και δεν έρχονταν. Προτεραιότητα είχαν οι απόλυτα αφοσιωμένοι σ’ αυτήν. Ευτυχώς που τον ήξερε καλά, σαν άδολο και τολμηρό στρατιώτη του, ο καπετάν Υψηλάντης (Αλέκος Ρώσιος, φιλόλογος στον κοινωνικό του βίο) και με την παρέμβασή του πήρε τη σειρά του ο Πουλιανός να σπουδάσει την επιστήμη της αρεσκείας του.
Ο καπετάν Υψηλάντης είχε χρεωθεί από το αστικό κράτος κι ως ο καπετάνιος Μπαρούτας, που χτύπησε το Αστυνομικό Τμήμα του Λιτόχωρου το 1946, αρχή του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα. Δεν έχω πρόθεση να κάνω μαθήματα Ιστορίας, αλλά ο Εμφύλιος άρχισε νωρίτερα με τα γεγονότα του Μελιγαλά. Καλοστημένη παγίδα των άγγλων να πετύχουν τον εθνικό διχασμό. Έχω διαβάσει ιδίοις όμμασι την επιστολή του Γεωργίου Παπανδρέου που συμβούλευε τον πατέρα του υπουργού Γιάννη Μπούτου και του αδερφού του Τάσου, ν’ αμυνθούν οι ταγματασφαλίτες λυσσαλέα για το αντίπαλο δέος κατά των κομμουνιστών.
…και επιστροφή στα σκοτεινά ιερατεία
Απ’ τη Ρωσία τιμήθηκε ο Πουλιανός με βραβείο για το βιβλίο του Η προέλευση των Ελλήνων. Καθώς διαπίστωνε ότι στη Ρωσία δεν θα βρει ανθρωπολογικά ευρήματα πάνω από 50.000 χρόνια, αισθάνθηκε την ανάγκη να ’ρθει στην Ελλάδα, που πίστευε ότι είναι πλούσια χώρα σε μακραίωνη πολιτισμική γεωμετρία και σε ευρήματα παλαιοντο-ανθρωπολογίας. Όταν ήρθε στην Ελλάδα τον υποδέχτηκε εγκάρδια ο Έλληνας ανθρωπολόγος Κούμαρης, πρόεδρος της Ελληνικής Ανθρωπολογικής Εταιρίας. Του παρέδωσε την εταιρία και τον βοήθησε να ’ρθει σε γρήγορη επαφή με τις έρευνες, εκτιμώντας τις πολλαπλές σπουδές του, Βιολογία στην Αμερική και ανθρωπολογία στη Ρωσία. Έτσι του θεωρήθηκε εκ του ασφαλούς το διαβατήριο του οικουμενικού ανθρωπολόγου επιστήμονα.
Δυστυχώς, στην Ελλάδα η μοίρα του Πουλιανού είχε την περιπέτεια του Οιδίποδα ή του Προμηθέα Δεσμώτη. Δεν του επέτρεψαν τα σκοτεινά ιερατεία να ’χει την τύχη του Αριστοτέλη και του Θεόφραστου νεώτερα στην Ελλάδα. Άντεξε τους πολύχρονους διωγμούς του κατεστημένου πανεπιστημιακού στοχασμού χάρις στον ιερό πείσμα του με στόχο την πολλαπλή έρευνα στην επιστήμη της ανθρωπολογίας. Ανάξιοι τον πολέμησαν μη μπορώντας να καταλάβουν τις ριζοσπαστικές του επιστημονικές έρευνες. Οι άνθρωποι αντίπαλοί του βατραχολόγοι, θεολόγοι, σεισμολόγοι τύπου Παπαζάχου και αερολόγοι τύπου Ασημίνας Ξηροτύρη, δυστυχώς είναι τρόφιμοι στο ενυδρείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Κι επειδή δεν φτάνει μόνο το ιερό πείσμα κατάφερε να καταθέσει οικουμενικό έργο, που συγκίνησε τη διεθνή επιστημονική ανθρωπολογική κοινότητα. Γιατί είναι βέβαιο ότι με την περίπτωση του Α. Πουλιανού γεννήθηκε ένα καινούργιο ελληνικό έργο μετά από 25 αιώνες. Έχω ζήσει από πολύ κοντά και για πολλά χρόνια, ως αυτόπτης μάρτυρας, τις έρευνες του Πουλιανού στο Σπήλαιο Πετραλώνων Χαλκιδικής αλλά και τις μνησίκακες διώξεις εναντίον του, στήνοντάς του βιοτεχνική παραγωγή μηνύσεων, πάνω από 40 σε αριθμό. Κι όλες τις έχασε το αστικό κράτος χάρις στην ευφυΐα κι εντιμότητα της ελληνικής Δικαιοσύνης.
Σημαντικά επιτεύγματα
Ο Πουλιανός παρήγαγε ευφάνταστο ερευνητικό επιστημονικό έργο και με την ευκαιρία επίτρεψέ μου, αναγνώστη, να σου αναφέρω μερικά απ’ αυτά τα σημαντικά επιτεύγματά του.
1) Τη μέτρηση με σύγχρονη μέθοδο του κρανίου του Ελληνοευρωπαίου αρχανθρώπου που βρέθηκε στο Σπήλαιο Πετραλώνων Χαλκιδικής, ηλικίας 700.000 χρόνων.
2) Βρήκε και μέτρηση τα στοιχεία της φωτιάς στον ίδιο χώρο, ηλικίας 1.050.000 χρόνων.
3) Πρωτοποριακό επιστημονικό επίτευγμα είναι και η τομή από την επιφάνεια της τρύπας του Σπηλαίου ώς το τριακοστό στρώμα, διαμορφωμένη στρωματογραφία σε εκατομμύρια χρόνια.
4) Μέτρησε την ηλικία του ελέφαντα που βρήκε στην περιοχή της Τρίλλιας, ανερχόμενη σε 2.500.000 χρόνια.
5) Η ιερή σκαπάνη του έβγαλε στο φως το πρωτόγλυπτο της Μακεδονίας, θαυμαστό εύρημα γιατί μας πληροφορεί ότι ο άνθρωπος επιχείρησε να περιγράψει την ταυτότητά του (μάτια, χέρια, καμπύλες), ηλικίας 500.000 χρόνων. Εκπληκτικό το εύρημα αν σκεφτεί κανείς ότι μέχρι σήμερα είχαμε στα χέρια μας στοιχεία που προσπάθησε να ζωγραφίσει ο άνθρωπος στο εσωτερικό των σπηλαίων και να χαράξει τις βραχογραφίες του, ηλικίας μόνο 30.000 χρόνων. Κι απ’ αυτόν τον χρόνο έκανε το άλμα η γνώση σε 500.000 χρόνια.
6) Σημαντικό εύρημα είναι αυτό που έβγαλε η σκαπάνη στο φως της έρευνας, η απολιθωμένη κνήμη – ανθρωπίδα, ηλικίας 11.000.000 χρόνων.
7) Σημαντικότερο είναι το ανθρωπο-παλαιοντολογικό λάφυρο της σκαπάνης που έβγαλε από τα ζεστά σπλάχνα της γης, το εύρημα ηλικίας 13.000.000 χρόνων κοντά με την ηλικία του απολιθωμένου δάσους της Μυτιλήνης, επεκτεινόμενο ως την Πίνδο 17.000.000 χρόνων που θα ρίξει, φτάνοντας ώς εκεί η έρευνα, άπλετο φως στο πως κατέβηκε ο ανθρωπο-πίθηκος, πρωτοξάδερφος του πίθηκου, απ’ τα δέντρα και τα κατάφερε να περπατήσει στα δύο του ποδάρια, κερδίζοντας την άρθρωση-ομιλία, αποθηκευμένη μνήμη μακραίωνης επικοινωνίας, ενώ ο πίθηκος έμεινε ώς σήμερα να περπατάει στα τέσσερα και να μη μιλάει. Για να φτάσει ως εδώ όρθιος ο άνθρωπος περπατώντας στα δυο του ποδάρια, εξελίχθηκε σε Homo Homanus του σήμερα. Ήρθε με την προίκα του, την άρθρωση της ομιλίας του, τη σκέψη του και τη μνήμη, που καταφέρνει ν’ αποθηκεύσει το παρελθόν και ν’ ανοίξει τα καινούργια βήματά του φίλος με την ηλεκτρονική πληροφορική κι επικοινωνία ως τα όρια της ηλεκτρονικής γραμματικής και του συντακτικού της, που το συγκροτούν οι εικόνες λέξεις, τα ηλεκτρονικά φωτοσήματα και οι ηλεκτρονικοί φωτοκώδικες, πεδίο δράσης τους η ηλεκτρονική οθόνη, πλοηγός της το ηλεκτρονικό νοείν. Τώρα τελευταία μπήκε στο μυαλό του Α. Πουλιανού να συλλέξει τους ήχους και τις κινήσεις του αρχανθρώπου μέσα στο σπήλαιο, γιατί ο ήχος δεν χάνεται ποτέ. Κυκλοφορεί διαχρονικά και ατελεύτητα.
Να προσθέσω κι ένα ακόμα επίτευγμα του Α. Πουλιανού. Απελευθέρωσε 3.000 τετραγωνικά μέτρα στο σπήλαιο κι αυτός ο χώρος χωρίζεται σε αίθουσες, διευκολύνοντας τη φαντασιακή πανδαισία με το φωτισμό τους, εγκώμιο δέησης του πολιτισμού της φύσης, ενισχύοντας το μεγαλείο της οι σταλαγμίτες και οι σταλακτίτες, που κρέμονται φωτισμένοι πολυέλαιοι στο χώρο του σπηλαίου.
Πρωτοπόρος σ’ όλα τα επίπεδα
Αυτό το μέγεθος οικουμενικού επιστημονικού στοχασμού αποφάσισαν να εκδικηθούν τα ιερατεία των ηλεκτρονικών εργολάβων των μίντια. Αυτά ήταν πρώτα που θέλησαν να τιμωρήσουν τον Πουλιανό και δεύτερος ήταν ο αρχαιολόγος Σπύρος Μαρινάτος και μέλος της επιτροπής σωφρονισμού των φαντάρων και των πολιτικών κρατουμένων στη Μακρόνησο με αρχηγό τον Μπαϊρακτάρη. Και τέλος έκλεισε επιτυχώς με τέχνασμα τον κύκλο των διωγμών ο κ. Ευάγγελος Βενιζέλος, αποβάλλοντάς τον βίαια από το σπήλαιο και απ’ το μουσείο, έξω απ’ το σπήλαιο, πρωτοποριακά οργανωμένο στις ανθρωπολογικές έρευνες. Τα κατάφερε ο Βενιζέλος να διώξει τώρα, στα 88 του χρόνια, τον Άρη Πουλιανό, όταν τα 50 χρόνια της ζωής του τα ’φαγε σε έρευνες στο Σπήλαιο των Πετραλώνων κι έπρεπε γι’ αυτό να τιμωρηθεί!
Κι όμως, θα σας το ξαναπώ, ο Άρης θα ζει μετά το θάνατό του στο μέγεθος της ανθρώπινης μνήμης, πρωτοπόρος σ’ όλα τα επίπεδα της κοινωνικής δημιουργίας, ενώ οι διώκτες του, ο Βενιζέλος κι οι όμοιοί του, θα ξεχαστούν την άλλη μέρα, τιμωρώντας τους η δύστροπη ιστορία. Κι άκουσέ με, αναγνώστη γνώμης, μην αδιαφορείς, άθελά σου άλλο, όταν δίπλα σου τουφεκίζεται ένας άνθρωπος και μη ξαφνιαστείς και πεις κι εσύ το συνηθισμένο: δίπλα μας τουφεκίζονταν ένας άνθρωπος κι εμείς το αγνοούσαμε. Όλες τις φορές δεν δικαιολογεί την αδιαφορία μας η ιστορία και είμαι απόλυτα βέβαιος γι’ αυτό. Η ιστορία δικαιώνει πάντα εκείνους που καταθέτουν έργο και τιμωρεί ευτυχώς τους βασανιστές τους.
* Ο Κώστας Σταυρόπουλος είναι τεχνοκριτικός
