Μετά τα δραματικά γεγονότα του Νοέμβρη του 1973 και την είσοδο του τανκ στο Πολυτεχνείο, αλλά και από την κατάληψη της Νομικής, τον Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου, το Πανεπιστημιακό Ασυλο λαμβάνει εμβληματικό χαρακτήρα και εγχαράζεται στη συνείδηση του ελληνικού λαού ως σύμβολο ελευθερίας και δημοκρατίας.
Το άσυλο στην Μεταπολίτευση
Παρ’ όλα αυτά, οι πρώτες μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή δεν κατοχυρώνουν το Άσυλο νομικά και το παιγνίδι παίζεται μόνο «πολιτικά», βασιζόμενο στο συσχετισμό των δυνάμεων, ήτοι τη δυναμική παρουσία του φοιτητικού κινήματος από τη μια και τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του κράτους της δεξιάς από την άλλη.
Όσοι πήραμε μέρος στις καταλήψεις του 1979-1980 για την κατάργηση του ν. 815, γευτήκαμε για τα καλά την κατάργηση του «εθιμικού πανεπιστημιακού ασύλου» με την εισβολή των αστυνομικών δυνάμεων στο Χημείο.
Εκείνο που δεν πρέπει να ξεχνάμε από εκείνη την περίοδο, όμως, είναι πως ουσιαστικά η προστασία του ασύλου, τόσο από την εισβολή εξωπανεπιστημιακών ομάδων (τότε αναρχοαυτόνομων κ.λπ.), όσο και από την αστυνομία, έπεφτε στις πλάτες του οργανωμένου φοιτητικού κινήματος, των φοιτητικών συλλόγων, της ΕΦΕΕ και των νεολαιών των αριστερών κομμάτων (κυρίως της ΚΝΕ τότε), με ότ,ι αυτό σήμαινε για το πολιτικό κόστος αυτών των δυνάμεων από τις ενδοφοιτητικές συρράξεις.
Η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου κάτω από την ευφορία των πρώτων χρόνων, ψηφίζει το νόμο 1268/1982 για τις ακαδημαϊκές ελευθερίες και το Ακαδημαϊκό Άσυλο.
Αυτό που κατοχύρωνε στο άρθρο 2 του παραπάνω νόμου, δεν ήταν απλά «η ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και τη διδασκαλία καθώς και την ελεύθερη έκφραση και διακίνηση ιδεών» που , ούτως ή άλλως, περιλαμβανόταν και στο Αστικό Σύνταγμα της χώρας.
Για πρώτη φορά κατοχυρωνόταν με νόμο πρώτον ότι «δεν επιτρέπεται η επέμβαση δημόσιας δύναμης στους πανεπιστημιακούς χώρους, παρά μόνο κατόπιν πρόσκλησης ή άδειας του αρμοδίου οργάνου του Ιδρύματος και με την παρουσία εκπροσώπου της δικαστικής Αρχής» και δεύτερον -εξίσου ή και περισσότερο σημαντικό- ότι το τριμελές πανεπιστημιακό όργανο που ήταν υπεύθυνο να καλέσει ή να επιτρέψει στις αστυνομικές δυνάμεις να εισέλθουν στους πανεπιστημιακούς χώρους, απαρτιζόταν από τον Πρύτανη, έναν εκπρόσωπο ΔΕΠ και έναν εκπρόσωπο των φοιτητών.
Απαιτείτο, δε, αρχικά ομοφωνία και εάν αυτή δεν μπορούσε να επιτευχθεί, τότε αποφάσιζε η Σύγκλητος στην οποία συμμετείχε και εκπρόσωπος των φοιτητών, με πλειοψηφία των 2/3.
Με το ν. 3549/2007 της Μ. Γιαννάκου η οπισθοδρόμηση είναι εμφανής. Διατηρείται η έννοια του Ακαδημαϊκού Ασύλου, αλλά πλέον αρμόδιο όργανο για την πρόσκληση ή άδεια για επέμβαση της αστυνομίας στους χώρους του Πανεπιστημίου, είναι το Πρυτανικό Συμβούλιο και η απόφαση λαμβάνεται με απλή πλειοψηφία.
Απουσιάζει τόσο η φοιτητική εκπροσώπηση όσο και του Διοικητικού Προσωπικού, άρα το κάστρο αρχίζει πλέον να κατακτάται πιο εύκολα από τις δυνάμεις του νόμου και της τάξης. Επομένως, ας μην γελιόμαστε. Ο κρίσιμος παράγοντας διατήρησης τέτοιων εξαιρετικών νησίδων δημοκρατίας, σε ένα σύστημα που πλέον βρίσκεται σε βαθιά κρίση νομιμοποίησης, εφόσον πρέπει να φορτώσει την κρίση του οικονομικού συστήματος που εκπροσωπεί, στις πλάτες ολόκληρης της κοινωνίας, είναι η ύπαρξη ενός βαθιά πολιτικοποιημένου φοιτητικού κινήματος που έχει αποφασίσει να συγκρουστεί. Παράλληλα, σε σχέση και ανατροφοδότηση με αυτό, απαιτείται και ένα ανάλογο λαϊκό κίνημα. Μόνον κάτω από αυτό το πλέγμα μπορεί να αναμένει κανείς και τη συμπόρευση του ανώτατου ακαδημαϊκού προσωπικού (πρυτάνεις, καθηγητές, κοσμήτορες κ.λπ.). Αλλιώς, αυτά τα κοινωνικά στρώματα παραμένουν ευάλωτα στις πιέσεις της εξουσίας και προχωρούν εύκολα σε φοβικές αναδιπλώσεις, εφόσον δεν αισθάνονται ικανά (πολύ περισσότερο, μάλιστα, δεν τα συμφέρει) να συγκρουσθούν άμεσα με τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του κράτους (αστυνομία, Δικαιοσύνη κ.λπ.), ακόμα και με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στα οποία αισθάνονται ότι πρέπει να λογοδοτούν. Οι παραπάνω επισημάνσεις, φυσικά, δεν γίνονται για λόγους ιστορικού ενδιαφέροντος, αφορούν την κατανόηση και διαχείριση της συγκυρίας με όρους δημοκρατικού κινήματος.
Το άσυλο και η Αριστερά
Για την Αριστερά η σύνθετη σημερινή πραγματικότητα, μέρος της οποίας περιέγραψα πιο πάνω, θέτει ομοίως σύνθετα καθήκοντα. Και πρώτα απ’ όλα να πρωτοστατήσει στην οργάνωση του φοιτητικού κινήματος. Στην συγκρότηση οργάνων. Στη συγκρότηση της ΕΦΕΕ.
Όταν, σκόπιμα θεωρώ και όχι από άγνοια των νομικών διακρίσεων, ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Χρ. Παπουτσής, συνέχεε στην εκπομπή του Γ. Πρετεντέρη την έννοια του Κράτους με αυτήν του Κράτους Δικαίου, είναι φανερό ότι έχουν πια αποφασίσει στη θέση του Κράτους Δικαίου του παλιού καπιταλιστικού κόσμου που επέτρεπε ένα κοινωνικό μερίδιο στους υποτελείς του, να τοποθετήσουν το νέο καθεστώς του νόμου, της τάξης και της μηδενικής ανοχής. Η περίφημη «αστική νομιμότητα» θα γίνει λάστιχο, πριν καταργηθεί.
Ποιο Πρυτανικό Συμβούλιο θα υπερασπίσει το Πανεπιστημιακό Άσυλο, όταν σε λίγο καιρό οι κοινωνικές πιέσεις θα αυξάνονται και οι κοινωνικές εκρήξεις θα διαδέχονται η μία την άλλη; Χωρίς φοιτητικό κίνημα το Άσυλο θα είναι νεκρό γράμμα. Θα αυτοαπαγορεύουν κάθε εκδήλωση, συζήτηση, δραστηριότητα που πιθανόν κατ’ αυτούς θα εγκυμονεί κινδύνους για την ασφάλεια των κτιρίων, των μαθημάτων, των εξετάσεων κ.λπ., προκειμένου –δήθεν- να μη θέσουν σε κίνδυνο το Πανεπιστημιακό Άσυλο που θα παραμείνει, τελικά, μόνο «Ακαδημαϊκό». Θα το καταργήσουν στην πράξη.
Αλλά το σύστημα ακόμα και έτσι δεν εμπιστεύεται την Ακαδημαϊκή κοινότητα. Από την πλευρά του τη θεωρεί ευάλωτη στις κοινωνικές πιέσεις, Τα θέλει όλα.
Το έργο ανέλαβε η γνωστή κ. Διαμαντοπούλου. Διότι, ως γνωστόν, το ΠΑΣΟΚ δεν είναι πολιτικά ακατέργαστο όπως η Ν.Δ. και οι νομοθετικές πρωτοβουλίες της για άμεση νομοθετική κατάργηση του Ασύλου, διά του κ. Άρη.
Όχι, πρόθεση του υπουργείου είναι να αφαιρέσει απλώς τη διαχείριση του ασύλου από τα ακαδημαϊκά όργανα και να την αναθέσει στις εξωπανεπιστημιακές διοικήσεις.
Και ο νοών, νοείτω.
* Η Όλγα Μοσχοχωρίτου είναι δικηγόρος και συγγραφέας
