Ελπιδοφόρες εξελίξεις που μπορούν να αλλάξουν τον πολιτικό χάρτη της χώρας
Του Τάσου Καρβουνιάρη*
Πριν από 25 χρόνια, ο κόσμος συνταρασσόταν από τη «πτώση του Τείχους» και τις κοσμογονικές αλλαγές στην κεντροανατολική Ευρώπη. Ήταν η εποχή που κάποιοι βιάστηκαν να μιλήσουν για το «τέλος της Ιστορίας» και προεξόφλησαν την επικράτηση της βαρβαρότητας του καπιταλιστικού συστήματος. Το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’80 ήταν καθοριστικό, όχι μόνο για τις χώρες του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού» αλλά και για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Η «περεστρόικα» του Γκορμπατσόφ ήταν σε πλήρη ανάπτυξη, διεξάγονταν συνομιλίες με τη Δύση για τον αφοπλισμό, γίνονταν προσπάθειες για ανασυγκρότηση και διαφάνεια… Ακούγονταν φωνές εκ των έσω που επισήμαιναν την ανάγκη αλλαγών – στο πλαίσιο πάντα του συστήματος.
Η ιδιαιτερότητα της χώρας
Στην Πολωνία όμως η κατάσταση ήταν ήδη κάπως διαφορετική. Από τη δεκαετία του ’70 και με αφετηρία την περιοχή των ναυπηγείων του Γκντανσκ λειτουργούσε σε συνθήκες παρανομίας ή ημιπαρανομίας αντιπολίτευση, της οποίας η δράση κορυφώθηκε τη δεκαετία του ’80. Συνέπεια αυτής της δράσης ήταν η επιβολή στρατιωτικού νόμου από το στρατηγό Γιαρουζέλσκι το 1981 και, περίπου δέκα χρόνια αργότερα, το 1990, η εκλογή του Λεχ Βαλέσα στην προεδρία της χώρας.
Τότε ξεκινά και η περίοδος, που συνεχίζεται έως τώρα και έχει ως κύριο χαρακτηριστικό τη μεταμόρφωση του πολωνικού κράτους σε έναν από τους πιο πιστούς οπαδούς της εφαρμογής της πιο ακραίας και βάρβαρης νεοφιλελεύθερης πολιτικής – ακόμα και με κυβερνήσεις κατ’ επίφαση «αριστερές». Σε αυτά τα χρόνια συντελείται η μεγαλύτερη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους (όπως άλλωστε σε όλες τις χώρες του πρώην «υπαρκτού»). Η Πολωνία γίνεται ίσως ο πιο πιστός σύμμαχος των ΗΠΑ στην Ευρώπη (φήμες π.χ. για μυστικές φυλακές στο έδαφος της χώρας για «τρομοκράτες» εχθρούς των ΗΠΑ) και ο θεματοφύλακας της Δύσης στην περιοχή, κατά της Ρωσίας.
Παλιά και νέα Αριστερά
Σ’ αυτές τις συνθήκες, η αναφορά σε καθετί αριστερό ή αντίθετο στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές θεωρείται μιασματική και συνδέεται με το παλιό καθεστώς ως κάτι διαβολικό. Ακόμα και η Συμμαχία της Δημοκρατικής Αριστεράς (SLD), κόμμα παλιών κομματικών στελεχών και συμμαχία διαφόρων αριστερών οργανώσεων, μετατρέπεται σε καθεστωτική δύναμη, με συνέπεια να έχει χάσει αρκετή δύναμη στο εκλογικό σώμα. Αν και η οικονομική κατάσταση των πολιτών είναι από τις χειρότερες στην Ε.Ε. (η Πολωνία είναι η «χαρά» των επενδυτών λόγω του φθηνού εργατικού δυναμικού), η συμμετοχή στα συνδικάτα και στα κινήματα είναι η μικρότερη σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη μέλη της Ε.Ε.
Παρ’ όλα αυτά δρομολογούνται εξελίξεις ελπιδοφόρες, που μπορούν να αλλάξουν τον πολιτικό χάρτη της χώρας. Πρώτα απ’ όλα υπάρχει ένα ισχυρό κίνημα κατά των εξώσεων, με κύριο εκφραστή του το «Γραφείο Κοινωνικής Δικαιοσύνης», που μπλοκάρει και σε αρκετές περιπτώσεις καταφέρνει να ανατρέψει εξώσεις, κυρίως ασθενών στρωμάτων του πληθυσμού που πέφτουν θύματα κυκλωμάτων τοκογλύφων. Ψυχή αυτού του κινήματος είναι ο γνωστός αριστερός πολιτικός ακτιβιστής Πιοτρ Ικονόβιτς, ο οποίος φέτος το Μάιο προχώρησε και στην ίδρυση του κόμματος «Κίνημα Κοινωνικής Δικαιοσύνης» (RSS). Μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα δημιουργήθηκαν οργανώσεις σε όλη σχεδόν τη χώρα, με δυναμικές παρεμβάσεις για διάφορα ζητήματα.
Προσδοκίες για αλλαγή των συσχετισμών
Στο ζήτημα των εξώσεων και χωρίς να έχει το RSS δική του εκπροσώπηση στην πολωνική Βουλή, κατάφερε να προτείνει σχέδιο νόμου που απαγορεύει τις εξώσεις και το οποίο ενδέχεται να ψηφιστεί (αφού το αποδέχονται βουλευτές όλου του πολιτικού φάσματος) και να ανακουφίσει χιλιάδες Πολωνούς, που χάνουν τα σπίτια τους. Παράλληλα το RSS απαιτεί τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου στην εργασία, την κατοικία, τη μόρφωση και τη συμμετοχή και παλεύει για την προοπτική μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας. Ο Δημήτρης Δημητριάδης, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής αυτού του νέου κόμματος και πολιτικός πρόσφυγας δεύτερης γενιάς στην Πολωνία, δηλώνει ότι εμπνέονται από τη δράση του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα και αναμένουν με ενδιαφέρον τις εξελίξεις στη χώρα μας, εκτιμώντας ότι θα έχουν θετικό αντίκτυπο και στην πολωνική Αριστερά.
Λόγω της όλο και μεγαλύτερης όξυνσης των προβλημάτων της πολωνικής κοινωνίας, τα στελέχη του RSS πιστεύουν ότι δεν θ’ αργήσει να εκδηλωθεί εντονότερα η δυσαρέσκεια του πολωνικού λαού, εκφραζόμενη μέσω των κοινωνικών κινημάτων. Ενθαρρυντικό ρόλο προς μια τέτοια εξέλιξη θα παίξει και μια επερχόμενη κυβέρνηση της Αριστεράς στην Ελλάδα, ως πηγή έμπνευσης γι’ αυτά τα κινήματα. Η Ευρώπη μπορεί ν’ αλλάξει, και αυτό είναι στο χέρι των λαών της.
* Ο Τάσος Καρβουνιάρης είναι κοινωνιολόγος – δημοσιογράφος
