του Φίλιππου Νικολόπουλου*
Στις ημέρες μας σπάνια συναντάς συνεπή αγωνιστή στους πανεπιστημιακούς κύκλους. Οι περισσότεροι ακολουθούν μία γραμμή ρηχού «καριερισμού» χωρίς να είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν κάποιο σοβαρό τίμημα για πολιτικές ιδέες και αρχές. Η περίπτωση του Ευτύχη Μπιτσάκη είναι ακριβώς το αντίθετο. Πρώτα ξεκίνησε ως πατριώτης αγωνιστής της Αριστεράς, ήδη από τον καιρό της γερμανικής κατοχής, κι ύστερα προχώρησε στην ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία. Γι’ αυτό και αποτελεί μοναδικό φωτεινό παράδειγμα Πανεπιστημιακού Καθηγητή που πραγματοποίησε ένα μεγάλο επιστημονικό και συγγραφικό έργο στον τομέα της Φιλοσοφίας, ξεκινώντας με αγωνιστική αριστερή δράση και χωρίς ν’ αρνηθεί να πληρώσει οποιοδήποτε βαρύ τίμημα για τις προοδευτικές πολιτικές του ιδέες σε ιδιαίτερα χαλεπούς καιρούς.
Αποχαιρετούμε τον Ευτύχη Μπιτσάκη αναγνωρίζοντας σε αυτόν τη σύνθεση ενός επιστημονικού και φιλοσοφικού έργου μεγάλης εμβέλειας με μια συνεπή αγωνιστική στάση στηριγμένη σε ανοιχτή μαρξιστική ιδεολογία. Ο ΕΜ εμβάθυνε, εμπλούτισε, ανανέωσε τη μαρξιστική σκέψη και την απεγκλώβισε από μονολιθικές χυδαίες εκδοχές της. Πολύ σωστά επισήμανε ότι ο ίδιος ο Μαρξ το απελευθερωτικό-χειραφετικό του όραμα και σχέδιο δεν το συνέλαβε αγνοώντας τα χαρακτηριστικά του δρώντος υποκειμένου και την αξία της ατομικότητας. Αντίθετα, το συνέλαβε ως σχέδιο που κατατείνει τελικά στη μη αλλοτριωμένη πραγματικά απελευθερωμένη προσωπικότητα. Παράλληλα δεν έκλεισε τα μάτια μπροστά στις σοβαρές αυταρχικές παραμορφώσεις αυτής της επαναστατικής σκέψης, όπως διαπιστώθηκαν στις χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού».
Ο ΕΜ ήταν ένας πραγματικός φιλόσοφος, διότι υιοθετούσε μία συνολική προσέγγιση στην αναζήτηση της αλήθειας. Δεν εστίασε μόνο σε ορισμένα αποκλειστικά αντικείμενα φιλοσοφικής έρευνας, όπως συνηθίζεται να κάνουν αρκετοί πανεπιστημιακοί στο όνομα μιας εξειδικευμένης ενασχόλησης. Δεν τον απασχολούσε μόνο ο φυσικός κόσμος, η συγκρότηση, η λειτουργία του, η διαλεκτική του δυναμική, αλλά και το ανθρώπινο γίγνεσθαι από πλευράς φιλοσοφικής ανθρωπολογίας. Φιλοσοφία των επιστημών, αλλά και βαθύς ουμανιστικός προβληματισμός γύρω από ζητήματα του αξιολογικού κλάδου της φιλοσοφίας (όπως αποδεικνύεται και από το τελευταίο σύγγραμμά του «Για μια Εγκώσμια Ηθική»). Φυσικός κόσμος και άνθρωπος στεκόντουσαν απέναντι στη φιλοσοφική του σκέψη ως εξίσου ισότιμα αντικείμενα έρευνας και γνώσης. Και αυτό με ένα τρόπο θεώρησης στον οποίο ανευρίσκονται πλούσιες και πειστικές ενοποιητικές γέφυρες.
Και όλη αυτή η πλούσια και ρηξικέλευθη θεωρητική και συγγραφική δημιουργία πραγματοποιείτο από έναν άνθρωπο που παρέμεινε πάντα πολιτικοποιημένος και έτοιμος να τοποθετηθεί ανοικτά και αντισυμβατικά σ’ οποιοδήποτε κοινωνικό ζήτημα και πρόβλημα. Ο φιλόσοφος που είχε πάντα παρουσία στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα με βάση τις αταλάντευτες προοδευτικές του θέσεις.
Ευτύχη σε αποχαιρετούμε με την υπόσχεση όμως ότι θα σε κρατούμε πάντα ζωντανό και καθοδηγητικό στη μνήμη μας. Είναι χρέος μας. Σ’ ευχαριστούμε βαθιά για ό,τι μας δίδαξες, για ό,τι μας προσέφερες, όχι μόνο με τις γνώσεις, τον τρόπο σκέψης σου, τα συγγράμματά σου, αλλά και με το φωτεινό παράδειγμά σου ως ανθρώπου, ως αγωνιστή, ως φιλοσόφου που βρίσκεται όχι μόνο στο γραφείο και στην έδρα διδασκαλίας, αλλά και σε αγωνιστικά μετερίζια πολιτικής και κοινωνικής δράσης, έτοιμος να πληρώσει το οποιοδήποτε τίμημα. Ευτύχη η μνήμη της συνολικής παρουσίας σου αποτελεί για μας δημιουργική έμπνευση και συνεχές κάλεσμα για συμμετοχή σε πολιτικές και κοινωνικές διαδικασίες.
* Ο Φίλιππος Νικολόπουλος είναι Δρ Κοινωνιολογίας, Νομικός – πρ. Επίκουρος Καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής Παν/μίου Κρήτης, πρ. Αναπληρωτής Καθηγητής Παν/μίου Ινδιανάπολης, Γραμματέας των Σχολών και της Κοσμητείας του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» και επιστημονικός υπεύθυνος του Ελεύθερου Πανεπιστημίου.
