«Οι αρχαίοι δεν γνωρίζουν την υποκριτική και απατηλή έννοια της αντιπροσωπείας του λαού… Από τη στιγμή κατά την οποία, αμετάκλητα και για ορισμένο χρονικό διάστημα (π.χ. πέντε χρόνια) αναθέτει κανείς την εξουσία σε ορισμένους ανθρώπους, έχει μόνος του αλλοτριωθεί πολιτικά…
…(Οι αρχαίοι) θεωρούσαν πως κανείς δεν μπορεί να αντιπροσωπεύσει τον πολίτη στην Εκκλησία του Δήμου. Μ’ άλλα λόγια, δεν υπήρχε αυτή η θεολογική ιδέα σύμφωνα με την οποία η κυρίαρχη υπόσταση του λαού, μετά από μια μυστηριώδη χημική διαδικασία, συμπυκνώνεται μια Κυριακή και, μέσω επιφοιτήσεως, βρίσκει σκήνωμα σε 300 ανθρώπους, οι οποίοι τη διατηρούν και την μεταφέρουν ενσαρκώνοντάς την για πέντε χρόνια μέχρι, ξαφνικά, στα πέντε χρόνια απάνω, να ξαναδιαλυθεί μέσα στον λαό που την ξανασυμπυκνώνει και τη μεταφέρει στους 300 κ.ο.κ….»
Κορνήλιος Καστοριάδης, «Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα»
Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Κορνήλιου Καστοριάδη (Κωνσταντινούπολη, 11 Μαρτίου 1922), το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης διοργανώνει ένα σημαντικό διεθνές συνέδριο από τις 11 έως τις 13 Μαρτίου στη Θεσσαλονίκη.
Συμπτωματικά, μέσα στα αδιέξοδα που έχει φέρει η συγκυρία, διάβαζα πάλι αυτό το μικρό βιβλίο από το οποίο παραθέτω και το απόσπασμα της αρχής. Είναι από ομιλία στο Λεωνίδιο τον Αύγουστο του 1984 και κυκλοφόρησε αυτόνομα σε βιβλίο από τις εκδόσεις Ύψιλον.
Τόσα χρόνια μετά, μέσα στο κλίμα του νεοφιλελευθερισμού έχει γίνει πλέον ολοφάνερο ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία, δεν έχει καμιά σχέση με δημοκρατία. Η ασφυκτική προπαγάνδα, τα πλαστά διλήμματα, ο καθορισμός της πολιτικής από υπερεθνικά κέντρα, η σχεδόν ταύτιση των βασικών πολιτικών των μεγαλύτερων κομμάτων που δεν διστάζουν να συμπήξουν και μεγάλους συνασπισμούς, ενώ τα μικρότερα (βλέπε ΚΚΕ) αρκούνται στην καταγραφή και σε ένα κομμάτι της τούρτας, δημιουργούν μια εικόνα αδιεξόδου. Ο πολίτης νιώθει πως δεν έχει καμιά δύναμη. Σε πολλές χώρες η αυταπάτη πως μπορούν οι εκλογές να αλλάξουν τα πράγματα έχει χάσει κάθε έρεισμα και οι πολίτες καταλήγουν να απέχουν σε τεράστια ποσοστά.
Η σκέψη του Καστοριάδη γίνεται επίκαιρη όσο ποτέ, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το ζήτημα της αντιπροσωπευτικής και της άμεσης δημοκρατίας.
Κι ενώ κινούμαι σε αυτούς τους προβληματισμούς, ξεκινά η ρωσική επέμβαση στην Ουκρανία. Και αφήνω τον Καστοριάδη και πιάνω τον Μπρεχτ.
Ένα άλλο μικρό βιβλίο από τα παλιά. Τα «Πολιτικά Κείμενα» των εκδόσεων «Στοχαστής» που πρωτοκυκλοφόρησε στα ελληνικά το 1971.
Τα κείμενα γραμμένα μεταξύ 1930-’40, έχουν μια απίστευτη επικαιρότητα. Όπως αυτό για την αποκατάσταση της αλήθειας. Ένας διαφορετικός τρόπος για να διαβάζεις κάτω από τις γραμμές της προπαγάνδας. Ο Μπρεχτ παίρνει δύο ομιλίες –ένα Χριστουγεννιάτικο διάγγελμα του 1934 από τον Ρούντολφ Ες και μια ομιλία του Γκέρινγκ για τη συντριβή του κομμουνισμού– και παραθέτει το κείμενο αυτούσιο σε μια στήλη αριστερά ενώ σε μια δεξιά στήλη γράφει τι πραγματικά λέει ο καθένας τους, αποκαθιστώντας την αλήθεια. Είναι μια εξαιρετική άσκηση που θα μας βοηθήσει κι εμάς να καταλάβουμε τα όσα συμβαίνουν.
Εκεί όμως που πραγματικά χτυπά το ζήτημα της αλήθειας στην καρδιά είναι με τις «Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια»:
Α. Το θάρρος να γράψει κανείς την αλήθεια
Β. Η εξυπνάδα να αναγνωρίσει κανείς την αλήθεια
Γ. Η τέχνη να κάνει κανείς την αλήθεια ευκολομεταχείριστη σαν όπλο
Δ. Η κρίση να διαλέγει κανείς εκείνους που στα χέρια τους η αλήθεια θ’ αποκτήσει δύναμη
Ε. Η πονηριά να διαδίδει κανείς σε πολλούς την αλήθεια
Φοβάμαι πως η Αριστερά στην Ελλάδα έχει αποτύχει και στα πέντε σημεία…
Με αφορμή τον ψευδοφιλειρηνισμό της Αριστεράς, δεν μπορώ παρά να παραθέσω: «Αυτοί που είναι αντίπαλοι του φασισμού χωρίς να ’ναι αντίπαλοι του καπιταλισμού, αυτοί που παραπονιούνται για τη βαρβαρότητα που αιτία τάχα έχει τη βαρβαρότητα την ίδια, μοιάζουν μ’ ανθρώπους που θέλουν το μερτικό τους από το αρνί, χωρίς όμως να σφαχτεί το αρνί. Θέλουν να φάνε το κρέας, να μη δουν όμως τα αίματα. Αυτοί θα ικανοποιηθούν αν ο χασάπης πλύνει τα χέρια του προτού φέρει το κρέας στο τραπέζι. Δεν είναι κατά των σχέσεων ιδιοκτησίας, που προκαλούν τη βαρβαρότητα, παρά μονάχα κατά της βαρβαρότητας, υψώνουν τη φωνή εναντίον της, κι αυτό το κάνουν από χώρες όπου κυριαρχούν οι ίδιες σχέσεις ιδιοκτησίας, όπου όμως οι χασάπηδες πλένουν ακόμα τα χέρια τους προτού φέρουν το κρέας στο τραπέζι.»
Κι ακόμα: «Όποιος θέλει να περιγράψει τον φασισμό και τον πόλεμο, τις μεγάλες καταστροφές που δεν είναι φυσικές καταστροφές, πρέπει να πει μια πρακτική αλήθεια. Πρέπει να δείξει πως πρόκειται για καταστροφές, που τις ετοιμάζουν ενάντια στις τεράστιες ανθρώπινες μάζες των εργαζομένων χωρίς τα δικά τους μέσα παραγωγής, οι ιδιοκτήτες ακριβώς αυτών των μέσων παραγωγής.»
Για να μη μιλήσω για το γεγονός πως κανείς δεν απευθύνεται σε αυτούς που θα έπρεπε, αλλά σε κάποιο «εθνικό» ακροατήριο χωρίς ταξικά χαρακτηριστικά. Ένα άμορφο σύνολο που ονομάζουν «λαό».
Καιρός να πάψουμε να παίζουμε μπάλα στο γήπεδο του αντιπάλου…
