του Γιάννη Δουλφή
Η εξάρτηση υπήρξε θεμελιακό στοιχείο στη συγκρότηση του νέου ελληνικού κράτους από τη στιγμή της σύστασής του. Τόσο οικονομική, όσο και πολιτική, εκφράστηκε πολλάκις με τον εξωτερικό δανεισμό του, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα όχι μόνο αλλεπάλληλες χρεοκοπίες, αλλά και την εμπέδωση αντίστοιχων νοοτροπιών και συνειδήσεων.
Ακόμη και αυτή η μεταπολεμική εξαρτημένη καπιταλιστική ανάπτυξη «δυτικού τύπου», έδωσε σταδιακά σε ένα παρασιτικό μικροκαπιταλισμό υπό την αιγίδα του χρηματιστικού κεφαλαίου, των πολυεθνικών επιχειρήσεων και μιας κρατικοδίαιτης ή/και απόλυτα προσδεδεμένης στο διεθνές κεφάλαιο κάστας επιχειρηματιών με τα οράματα του ευρωπαϊσμού και του ανοίγματος των διεθνών αγορών, σε παραλληλία με τις παγκόσμιες οικονομικές μεταβολές.
Η εξάρτηση είχε ως αποτέλεσμα για μια ακόμη φορά την εξωτερική κρατική υπερχρέωση που αποτέλεσε τη θρυαλλίδα των νέων δεινών της αποικιοποίησης που επέβαλε το διεθνές τοκογλυφικό κεφάλαιο σε συνεργασία με την εγχώρια οικονομική ολιγαρχία και σύσσωμο το πολιτικό προσωπικό της χώρας.
***
Δεν είναι τυχαίο ότι το δράμα που βιώνουμε ολοκληρώθηκε με τη σφραγίδα μιας ορισμένης Αριστεράς (με τη σύμπραξη της πιο δημαγωγικής Δεξιάς) αφού είχε προηγουμένως εκχωρήσει την ψυχή της στη φενάκη ενός φαντασιώδους ευρωπαϊσμού και ενός επαρχιωτικού κοσμοπολιτισμού, που παρέδωσε τη χώρα, τα εδάφη, τους κατοίκους της και τα περιουσιακά της στοιχεία εν είδει προτεκτοράτου του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.
Αποδείχθηκε ότι οι «κουτόφραγκοι» –έξι αιώνες μετά την κατάκτηση της Αμερικής και το ξεκλήρισμα των αυτόχθονων πληθυσμών– δεν προσέφεραν τα «δώρα» τους στους «παμπόνηρους ιθαγενείς» για να τους εξισώσουν μαζί τους όπως η μεταλλασσόμενη ρητορική της αδύνατης σύγκλισης, επιχείρησε να ενοχοποιήσει.
Η ψοφοδεής νοοτροπία όλων ανεξαιρέτως των κυβερνώντων αντικατοπτρίζει εν μέρει την εθελοδουλία του πληθυσμού και του κοινωνικού σώματος που σπαράσσεται εντός του μέσα στην αμηχανία από τη σφοδρότητα της ξαφνικής επίθεσης σε μια προσπάθεια όπως – όπως επιβίωσης με πνεύμα ραγιαδιασμού, αφού είχε ενστερνισθεί τον ψευδεπίγραφο ατομιστικό ευδαιμονισμό. (1)
Η προϊούσα σήψη και παρακμή μας οδηγεί ολοταχώς στον εξανδραποδισμό και την εξαφάνιση ως ατομικές οντότητες, ως συλλογικά κοινωνικά υποσύνολα αλλά και ως εθνικό ίχνος με πλούσιες παραδόσεις και δεσμούς ήδη υπό διάρρηξη.
Υπάρχει υπό τις σημερινές αυτές ασφυκτικές συνθήκες διέξοδος; Η ανεπάρκεια των πολιτικών αφηγήσεων και η απάθεια ακόμη και ως αποτέλεσμα αντιδότου της κατάθλιψης του κοινωνικού σώματος, επιβάλει την ανίχνευση νέων δρόμων.
Ο δρόμος βρίσκεται πέραν της Αριστεράς και της Δεξιάς (αφού η πρώτη αποδείχθηκε εν τοις πράγμασι το άλλο του ίδιου), όχι με τη διατήρηση των παραδοσιακών μας ταυτοτήτων, αλλά με μια υπέρβαση σε μια νέα συνείδηση των εθνικών και κοινωνικών προτεραιοτήτων του συλλογικού σώματος.
Επιπλέον θα πρέπει να ξεπερασθεί η παραδοσιακή ιεραρχική κομματική μορφή πολιτικής οργάνωσης σε όλες τις γνωστές παραλλαγές της, η οποία οδηγεί στη χειραγώγηση των συμμετεχόντων και τη φαλκίδευση της συλλογικής βούλησης της κοινωνικής πλειονότητας.
***
Ο δρόμος βρίσκεται πέραν της Αριστεράς και της Δεξιάς (αφού η πρώτη αποδείχθηκε εν τοις πράγμασι το άλλο του ίδιου), όχι με τη διατήρηση των παραδοσιακών μας ταυτοτήτων, αλλά με μια υπέρβαση σε μια νέα συνείδηση των εθνικών και κοινωνικών προτεραιοτήτων του συλλογικού σώματος
Το αίτημα ανεξαρτησίας με την ανάκτηση όλων ανεξαιρέτως των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων του ελληνικού κράτους που πρέπει να επανασυσταθεί δημοκρατικά μέσω συντακτικής συνέλευσης ως πρώτιστο πρόταγμα δεν μπορεί να λάβει σάρκα και οστά χωρίς νέες μορφές δημοκρατικής κοινωνικής οργάνωσης σε μια νέα παραγωγική συγκρότηση που θα ενώνει τις λαϊκές δυνάμεις σε μια προοπτική υπέρβασης των καπιταλιστικών μορφών με την επινόηση νέων που θα αντλούν παραδείγματα από την ιστορία ανάλογων ελληνικών και διεθνών εμπειριών.
Όσοι ονειρεύονται σε αντιστροφή του προτάγματος αυτού τον μηδέποτε επιτευχθέντα «σοσιαλισμό», ας αναλογισθούν ότι το εγχείρημα αυτό δεν είναι δυνατόν ούτε καν να αναληφθεί σε συνθήκες προτεκτοράτου των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.
Τίποτε λιγότερο σ’ αυτό το πλαίσιο από την απεμπλοκή (2) από τους ιμπεριαλιστικούς μηχανισμούς που περιλαμβάνει την άμεση παύση πληρωμών και μη αναγνώριση του υφιστάμενου εξωτερικού κρατικού χρέους, ουσιαστική ανάκτηση της νομισματικής κυριαρχίας και εθνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος και των επιχειρήσεων στρατηγικής σημασίας και παροχής κοινωνικών αγαθών, έλεγχο στην κίνηση κεφαλαίων και στις εισαγωγές και εξαγωγές και σταδιακή κατάργηση των μνημονίων με άμεση προτεραιότητα την ανάκτηση των δημοσιονομικών και περιουσιακών στοιχείων του ελληνικού κράτους, έξοδο από την Ε.Ε., και επανεξέταση των διεθνών σχέσεων με μια καλοσχεδιασμένη σειρά ενεργειών που θα αξιοποιεί νέες διεθνείς συμμαχίες, με αποκατάσταση των εισοδημάτων για μια αξιοβίωτη ζωή σε συνδυασμό με την ελάφρυνση της υπερχρέωσης με γενναία διευθέτηση των ιδιωτικών χρεών των πολιτών.
Η υλοποίηση του παραπάνω πλαισίου, υπόκειται σε προϋποθέσεις, διακυβεύματα και ερωτήματα προς ουσιαστική διερεύνηση των οποίων πρέπει να κατευθυνθεί η προσπάθεια.
Η απαιτούμενη εμπροσθοφυλακή που θα κατορθώσει να εμπνεύσει όραμα και να πρωτοστατήσει στον αγώνα αυτό είναι βέβαιο ότι δεν μπορεί να προκύψει από τις παραφυάδες του παρηκμασμένου ολοσχερώς πολιτικού συστήματος.
***
Σε μια αντιπνευματική εποχή όπου κυριαρχεί ο εργαλειακός λόγος και η υπολογιστική σκέψη, ζητείται η ανίχνευση ενός οράματος, που θα είναι ριζωμένο στο έδαφος της υπαρκτής ελληνικής κοινωνίας, και θα συνδέεται με τις ανάγκες του ετερογενούς πλήθους –που τόσο λοιδορήθηκε από τον εσμό της πραγματικά ετερόκλητης συμμαχίας των τυχοδιωκτών που κυβερνά– μέσα από ένα συνεκτικό ρεαλιστικό πρόγραμμα που θα απαντά σ’ αυτές. Τα πρόσφατα σκιρτήματα του κοινωνικού σώματος, που διαδήλωσε την αντίθεσή του στην ανοιχτή μειοδοτική στάση της εγχώριας ελίτ (προσύμφωνο – «συμφωνία» Πρεσπών) αποτελούν ένα ελπιδοφόρο, αν και ανεπαρκές, σήμα αντιστροφής της ασφυκτικής ατμόσφαιρας της άνευ όρων ατομικής επιβίωσης, μέσω της υποταγής, της απάθειας ή της παθητικής συναίνεσης στις «αναγκαιότητες» της οικονομίας, της εξάρτησης, του δυσμενούς διεθνούς και εγχώριου συσχετισμού δυνάμεων.
Απαιτείται οι ευαίσθητοι και ανήσυχοι πολίτες, όλοι όσοι αγωνίστηκαν με διάφορους τρόπους το προηγούμενο διάστημα και δεν αντάλλαξαν τη στάση τους με τη θαλπωρή του «κρατικού κορβανά», που στοχάζονται τη δράση τους χωρίς παρωπίδες, να συμπράξουν ρηξικέλευθα μακριά από ιδεοληψίες, με λογισμό και μ’ όνειρο, αναδεικνύοντας το πρώτιστο, γεφυρώνοντας διαφορές και υπερβαίνοντας τα εσκαμμένα.
Ο χρόνος είναι ελάχιστος και δεν λειτουργεί υπέρ της αδράνειας, αλλά υπέρ των ισχυρών αντιπάλων που είναι ιδιαίτερα ενεργητικοί με μηχανισμούς και σχέδια που μπορούν να επιβάλουν σε ένα παθητικό κοινωνικό σώμα.
Σημειώσεις
(1) Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Βασίλης Καραποστόλης στον πρόλογο του βιβλίου-συλλογή κειμένων του, Η Ζωή σαν Τιμολόγιο (εκδ. Πατάκη 2014): «Στα κείμενα που συγκεντρώθηκαν εδώ προσπάθησα να παρουσιάσω επιγραμματικά τους όρους αυτών των διλημμάτων καθώς και την ένταση της ανάγκης που έχουν όσοι νιώθουν ακόμη μάχιμοι να βγάλουν τη θηλιά που περάστηκε στον λαιμό τους – με τη δική τους συναίνεση ως ένα βαθμό. Το αίσθημα του πνιγμού είχε κιόλας εμφανισθεί προτού έλθει ο κλονισμός των τελευταίων ετών και τα ταμεία αδειάσουν απότομα. Ήταν μια πενία πριν την πενία ένα μυρμήγκιασμα αεργίας πριν την ανεργία, μια ανία που έτρωγε σαν το σαράκι τις τέρψεις. Μερικές φορές κάποιοι ήθελαν την απόλαυσή τους να τη μοιραστούν σ’ ένα τραπέζι στρωμένο για φίλους, μα τελικά από φόβο προτιμούσαν να την κρατήσουν κρυφή και να την ξεκοκαλίσουν μόνοι τους, όπως θα ’καναν και τα σκυλιά τους. Το ερώτημα είναι εάν αυτό θα γίνει ο κανόνας του μέλλοντος. Ή εάν, αντιθέτως, μέσα απ’ τις ίδιες τις δυσκολίες που θα παρουσιάζονται, θα ξεπηδήσει η επιθυμία για μια γιορτή αντιπερισπασμού, έστω και με μέσα λιτά. Γιατί θα φαίνεται σαν διεστραμμένο χαράμισμα τη ζωή που μας δόθηκε δωρεάν να την πετσοκόβουμε σε κομματάκια, που ασταμάτητα θα τα πουλάμε και θα τα αγοράζουμε, κλέβοντας μάλιστα στο ζύγι ο ένας τον άλλο».
(2) Ο αείμνηστος Σαμίρ Αμίν, η εμβληματική αυτή φιγούρα, στοχαζόμενης αγωνιστικής δράσης, ένας διαφορετικός τύπος διανοουμένου, είχε εδώ και πολλά χρόνια υπερασπίσει τη στρατηγική της απεμπλοκής – αποσύνδεσης από τους οικονομικούς καταναγκασμούς και τους μηχανισμούς της παγκοσμιοποίησης ως προϋπόθεση για την αυτόκεντρη εθνική ανάπτυξη, όχι μόνο ως εφικτή αλλά και αναγκαία για τους λαούς του Τρίτου Κόσμου, προκειμένου να αποφύγουν τις δραματικές αναπροσαρμογές που προκλήθηκαν από την κρίση, αλλά ακόμη και για τις χώρες του βορρά, επαναπροσδιορίζοντας τους κανόνες του παγκόσμιου παιχνιδιού, διερευνώντας το περιθώριο που υπάρχει για οποιοδήποτε κράτος του τρίτου κόσμου να ξεφύγει από την εξάρτηση, χωρίς να οδηγείται αναγκαστικά στην καταθλιπτική στασιμότητα του «σοσιαλισμού των στρατώνων», μέσα από τις ελπίδες που τότε δημιουργούσαν τα υφιστάμενα κινήματα (τα ευρωπαϊκά πράσινα κινήματα, όπως στην αναβίωση της θρησκείας ανά τον κόσμο κατά τον συγγραφέα) όπου ανίχνευε τα σημάδια του αναγκαίου επαναπροσδιορισμού των στρατηγικών και των πολιτικών τακτικών που εργάζονται για μια άλλη ανάπτυξη. (βλ. Samir Amin, La déconnexion: Pour sortir du système mondial, Éditions La Découverte Collection: Cahiers Libres, 31 Décembre 1985)
* Η αρχική εκδοχή του κειμένου είχε δημοσιευθεί την 6 Φεβρουαρίου 2017, στην ιστοσελίδα που τηρούσε ο συντάκτης του. Συμπληρώθηκε πρόσφατα για να συμπεριλάβει την αμυδρή ελπίδα που δημιούργησαν οι πρόσφατες λαϊκές αντιδράσεις στη «Συμφωνία των Πρεσπών» και τις διεργασίες που διαμορφώνονται βάσει των νέων αυτών δεδομένων και θεωρήθηκε για τούτο η παρέμβαση αυτή ακόμη επίκαιρη.
