Παρατηρήσεις για τη σχέση λαϊκισμού και φασισμού
Του Γιώργου Παπαϊωάννου
Το βαρύ πυροβολικό της παγκοσμιοποιημένης «ενιαίας σκέψης», του «ακρο-κεντρώου» χώρου και της Κεντροαριστεράς, είναι ότι κάθε λαϊκιστική παρέκκλιση οδηγεί στο φασισμό. Μπορεί η «δημοκρατία» των Κλίντον, Μέρκελ, Ολάντ και λοιπών, να έχει τα προβληματάκια της, αλλά η εκτροπή προς τον λαϊκισμό θα οδηγήσει σε κάτι χειρότερο. Άρα, τα κεφάλια μέσα…
Μην πάμε μακριά, εδώ στη χώρα μας η ταύτιση των Πλατειών με τον φασισμό, υπήρξε διαπίστωση δεκάδων αναλυτών από όλες σχεδόν τις εκδοχές του πολιτικού συστήματος. Σύμφωνα με τις αναλύσεις αυτές, η «οχλοκρατία» οδηγεί σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις που όλο και κάποιος δημαγωγός θα καρπωθεί, σπρώχνοντας τελικά στο φασιστικό γκρεμό. Ιστορικό ανάλογο υπάρχει και είναι τα φασιστικά κινήματα του Mεσοπολέμου ως απάντηση στην πολύπλευρη κρίση της εποχής. Φαινόμενα όπως αυτό του Τραμπ και της Λεπέν, δείχνουν να συνηγορούν κάπως σε αυτήν την άποψη, οι υποστηρικτές της οποίας, όμως, ξεχνούν μια σειρά άλλων δεδομένων.
Ξεχνούν καταρχάς, ότι είναι το ίδιο το στρατόπεδο της παγκοσμιοποίησης που τροφοδοτεί μια σειρά φασιστικά καθεστώτα και αντιδραστικά μορφώματα, αναθεωρεί την ιστορία χαϊδεύοντας φιλοναζιστικές τάσεις, θεσμοθετεί ακραίες αντικομμουνιστικές και απαγορευτικές νομοθεσίες. Τα παραδείγματα πολλά, από την Ουκρανία, και τις βαλτικές χώρες μέχρι την Τουρκία και τη Μέση Ανατολή.
Δεύτερον, γύρω από την ιστορία του φασισμού και του ναζισμού διαπράττονται αρκετές λαθροχειρίες. Το σχήμα που λέει ότι οι μάζες εξαθλιώθηκαν και έπεσαν σχεδόν αυτόματα σαν ώριμο φρούτο στην αγκαλιά των φασιστών, είναι τουλάχιστον απλοϊκό και παραμορφωτικό. Η ανάδειξη αυτών των κινημάτων (γιατί είχαν πράγματι και χαρακτηριστικά κινήματος) και στη συνέχεια η καθεστωτική επικράτησή τους, ήταν αποτέλεσμα επάλληλων διαδικασιών και ενσωματώσεων ριζοσπαστικών ρευμάτων, πληβειακού στοιχείου, διανοουμένων και μικροαστικών στρωμάτων που καταστρέφονταν, αλλά και μεγάλων εθνικών ταπεινώσεων κ.λπ. Τμήματα του κεφαλαίου και των μεγαλοαστικών τάξεων πόνταραν συνειδητά στην εκδοχή αυτή και την κατέστησαν κυρίαρχη σε Γερμανία, Ιταλία, και αλλού, ενώ σημαντικότατα τμήματα και σε άλλες ιμπεριαλιστικές χώρες ερωτοτρόπησαν με την επιλογή αυτή, περισσότερο από ό,τι γενικώς πιστεύεται. Θα λέγαμε μάλιστα ότι ο φασισμός και το new deal υπήρξαν οι δύο απαντήσεις του καπιταλισμού του Μεσοπολέμου στον κίνδυνο της επανάστασης. Και μάλιστα, όχι με πλήρη έλλειψη δεσμών μεταξύ τους, επίσης παρά τα κυρίαρχα αφηγήματα.
Σήμερα, η κυρίαρχη μορφή της ηγεμονίας του καπιταλισμού παραμένει η παγκοσμιοποιητική ισοπέδωση που επιβάλλουν οι «αγορές» με κυρίαρχο ιδεολογικό πρότυπο τον μεταμοντέρνο ατομικισμό, κοσμοπολιτισμό κ.λπ. Η διάλυση της κοινωνικής συνοχής και η διαχείριση μέσω της δυαδικής κοινωνίας (κατατεμαχισμός και γκετοποίηση) της απορριπτόμενης ζωντανής εργασίας, παραμένει το κυρίαρχο κοινωνικό μοντέλο.
Ειδικά οι αριστερές εκδοχές του «αντιλαϊκισμού» , συχνά βιάζονται πολύ να διαγνώσουν τον κίνδυνο του φασισμού σε κάθε είδους πληβειακές και αυθόρμητες μορφές αντίδρασης. Ακόμα και αν ισχύει μια φορά ότι αυτές μπορούν εν δυνάμει να αποτελέσουν πεδίο αξιοποίησης από την Ακροδεξιά, ισχύει δέκα φορές πως και κάθε νέα «έφοδος στον ουρανό» δεν θα γεννηθεί σε κάποιο αποστειρωμένο εργαστήριο σκέψης.
Δείτε εδώ ολόκληρο το αφιέρωμα του Δρόμου με τίτλο: Το φάντασμα του λαϊκισμού πλανιέται πάνω από την Δύση.
