Ο δρόμος απ’ τις «κόκκινες γραμμές στα… πράσινα άλογα – Έρχονται πλειστηριασμοί για την πρώτη κατοικία
του Παύλου Δερμενάκη*
Δυστυχώς, με ένα εξαιρετικά δυσμενές αποτέλεσμα για τον ελληνικό λαό, μάθαμε για μία ακόμα φορά τι σημαίνει να «διαπραγματεύονται» ο Τσίπρας και η κυβέρνησή του με τους «Θεσμούς». Αυτή τη φορά το έγκλημα αφορά την πλήρη, ουσιαστικά, κατάργηση της προστασίας από τους πλειστηριασμούς, ακόμα και της πρώτης κατοικίας.
Το ηθικά απαράδεκτο, όμως, είναι ότι αφού υποτάχθηκαν ως γνήσιοι εθελόδουλοι, μετά τους «λεονταρισμούς» περί προστασίας της πρώτης κατοικίας και της λαϊκής περιουσίας και αφού χάθηκε από το λεξικό τους η λέξη «σεισάχθεια», που έλεγαν μέχρι να γίνουν νεομνημονιακή «κυβέρνηση», τώρα επιχειρούν να μας πείσουν για το πόσο καλή είναι η συμφωνία, ωραιοποιώντας το έγκλημα.
Στους ξεδιάντροπους πανηγυρισμούς απαντούν με τον πιο εύγλωττο τρόπο τα εξής:
– Το σχόλιο του Γιάννη Μηλιού, μέχρι πριν από λίγους μήνες υπεύθυνου οικονομικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, στο Twitter: «Είναι αξιοπρεπές να παραδέχεσαι την ήττα κι όχι να επιχειρηματολογείς υπέρ της και να την ωραιοποιείς».
– Η δήλωση παραίτησης του Γαβριήλ Σακελλαρίδη από βουλευτής για να μην ψηφίσει αυτές τις αλλαγές: «Ο λόγος για αυτή μου την κίνηση (παραίτηση) είναι ότι αδυνατώ να συμβάλω στην υλοποίηση της κυβερνητικής πολιτικής. Η επιλογή της παραίτησης αλλά και της απόσυρσης από την κεντρική πολιτική σκηνή, αποτελούν για εμένα μονόδρομο».
– Η δήλωση του Στάθη Παναγούλη που απείχε από την ψηφοφορία και διαγράφηκε από την Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ: «…Αρνούμαι να οδηγήσω στο δρόμο βιοπαλαιστές δανειολήπτες, αφήνοντάς τους στο έλεος των τραπεζών…».
«Πού είσαι νιότη…»
Αλλά ας δούμε τι βασικά προβλέπει ο μόλις προχτές ψηφισμένος νόμος, ο οποίος σημειωτέον πέρασε για μια ακόμα φορά με τη διαδικασία του κατεπείγοντος και υπό τις ευλογίες των δανειστών. Πρόκειται για την 6η ψήφιση νομοσχεδίου με τη διαδικασία του κατεπείγοντος, γεγονός που –εκτός των άλλων- επιβεβαιώνει ότι η κυβέρνηση προωθεί στη Βουλή για… πρωτοκόλληση τις αποφάσεις του «κουαρτέτου» χωρίς συζήτηση.
Το περιεχόμενο του νομοσχεδίου δεν πρέπει να το συγκρίνουμε, όπως κάνουν οι «κυβερνητικοί» προπαγανδιστές, με το τι ζητούσε το «κουαρτέτο» (μινιμάροντας τις προσδοκίες), αλλά με βάση το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, τις προτάσεις νόμου που είχε καταθέσει στο παρελθόν και τις ανάγκες του λαού. Τι προέβλεπε, π.χ., η πρόταση νόμου που ο ίδιος ο Τσίπρας κατάθεσε στη Βουλή (3/8/2012);
Ολική διαγραφή των δανειακών υποχρεώσεων προς τις τράπεζες όσων δανειοληπτών το ατομικό ή οικογενειακό εισόδημα είναι κάτω από το όριο της φτώχειας (7.178 ευρώ κατ’ άτομο και 15.073 ευρώ για τετραμελή οικογένεια).
Μερική διαγραφή των δανειακών υποχρεώσεων προς τις τράπεζες όσων δανειοληπτών έχουν υποστεί μείωση του ονομαστικού εισοδήματός τους.
Μείωση των συνολικών δανειακών υποχρεώσεων προς τις τράπεζες ώστε η μηνιαία καταβολή δόσεων προς όλες τις τράπεζες να μην ξεπερνά το 30% των μηνιαίων ατομικών ή οικογενειακών αποδοχών.
Το υπόλοιπο ποσό άνω του 30%, της ετήσιας υποχρέωσης του δανειολήπτη, θα διαγράφεται οριστικά. Οι μειώσεις αυτές θα πρέπει να γίνονται σε ετήσια βάση και να αναθεωρούνται στο τέλος του έτους, έτσι ώστε να περιλαμβάνονται ενδεχόμενες μεταβολές στο συνολικό ετήσιο εισόδημα.
Εκλογίκευση των επιτοκίων, κυρίως στα καταναλωτικά δάνεια, τις πιστωτικές κάρτες και τα όρια υπεραναλήψεως.
Πάγωμα κάθε διαδικασίας αναγκαστικής είσπραξης ή εκτέλεσης των απαιτήσεων από την κατάθεση της αιτήσεως.
Θέσπιση αναγκαστικών κανόνων ρύθμισης για τις τράπεζες, ώστε οι δανειολήπτες να μην εξαρτώνται από χρονοβόρες και πολυδάπανες δικαστικές διαδικασίες.
Με αυτά τα δεδομένα το Γραφείο Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ ανέφερε στις 11/8/2013: «Προειδοποιούμε την κυβέρνηση (Σαμαρά-Βενιζέλου) να μην τολμήσει να αγγίξει τις κατοικίες πετώντας οικογένειες στο δρόμο. Αυτό που είναι απαραίτητο είναι μια νέα “σεισάχθεια” με την πρόταση που έχει από καιρό καταθέσει ο ΣΥΡΙΖΑ».
Και έτσι δεσμεύθηκε ο ίδιος ο Τσίπρας στην ομιλία του στη Θεσσαλονίκη, στις 13/9/2014 λέγοντας: «Θεσμοθετούμε τη “νέα σεισάχθεια” για τη ρύθμιση των λεγόμενων “κόκκινων δανείων”, που είναι προϋπόθεση για την εξυγίανση των χαρτοφυλακίων των τραπεζών, την αποκατάσταση της ρευστότητας, την ανακούφιση και την αναπτυξιακή επανεκκίνηση της οικονομίας.
Η “νέα σεισάχθεια” θα περιλαμβάνει, κατά περίπτωση, διαγραφή μέρους των οφειλών για όσους δανειολήπτες είναι κάτω από το όριο της φτώχειας και, ως γενική αρχή, αναπροσαρμογή των οφειλών έτσι ώστε η συνολική εξυπηρέτησή τους σε τράπεζες, Δημόσιο και ασφαλιστικούς οργανισμούς να μην ξεπερνά το 1/3 του εισοδήματος του δανειολήπτη…
Συστήνουμε δημόσιο ενδιάμεσο φορέα διαχείρισης ιδιωτικού χρέους όχι ως μία “κακή τράπεζα”, δηλαδή ως μία “bad bank”, αλλά, αντίθετα, ως διαχειριστή κάθε τύπου ληξιπρόθεσμης οφειλής προς τις τράπεζες και ελεγκτή των τραπεζών ως προς την εφαρμογή των συμφωνημένων ρυθμίσεων. Τον συστήνουμε για να διασφαλίζουμε την ίση και δίκαιη μεταχείριση όλων των δανειοληπτών».
Αυτές ήταν μερικές από τις δεσμεύσεις, γιατί υπάρχουν και άλλες που αφορούν τα επιχειρηματικά δάνεια των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΜμΕ), τη ρύθμιση των οφειλών στο Δημόσιο και το γενικό κανόνα κανένας πλειστηριασμός πρώτης κατοικίας ούτε από τράπεζες ούτε από Δημόσιο, με κριτήριο τα όρια του νόμου Κατσέλη.
Τελικά, όλα αυτά ξεχάστηκαν και η συζήτηση, σήμερα, από πλευράς ΣΥΡΙΖΑ, γίνεται στο ότι πετύχανε «νίκη» από τη διαπραγμάτευση, καθώς δεν υποχώρησαν στα έσχατα όρια που ζητούσαν οι δανειστές.
Φερετζές στο… γιουρούσι
1. Η βασική λογική της συμφωνίας είναι να τηρηθούν τα προσχήματα αλλά να γίνει στο τέλος αυτό που θέλουν οι Θεσμοί. Έτσι διατηρείται με συγκεκριμένες προϋποθέσεις η προστασία για ορισμένες κατηγορίες δανειοληπτών στεγαστικών δανείων για μια τριετία, για να καταργηθεί στη συνέχεια κάθε προστασία. Όπως ακριβώς γίνεται και με τη περίφημη ρύθμιση των 100 δόσεων. Ο χρόνος καθυστέρησης/εξόφλησης νέων οφειλών από 30 ημέρες σταδιακά, μειώνεται σε 0 (από 1/1/2018) και όποιος ξεπεράσει το εκάστοτε όριο, αυτομάτως, εκπίπτει από το δικαίωμα των 100 δόσεων. Στο τέλος του 2018 ο νόμος Κατσέλη θα πάψει να αποτελεί νομικό μέσο για την προστασία της πρώτης κατοικίας. Όπως, δε, είπαν οι αρμόδιοι «υπουργοί» θα τεθεί υπό αναθεώρηση και δεν αποκλείστηκε το ενδεχόμενο να καταργηθεί.
2. Με την παρούσα ρύθμιση «προστατεύονται» μόνο τα στεγαστικά δάνεια των ιδιωτών που εκπληρώνουν τους όρους και τις προϋποθέσεις του νόμου και αφορούν αποκλειστικά την πρώτη κατοικία. Συνεπώς, μένουν εκτός: α) Όλες οι περιπτώσεις πρώτης κατοικίας που είναι συνδεδεμένες με υποθήκη στο πλαίσιο άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας (ΜμΕ, ελεύθεροι επαγγελματίες), β) όλες οι οφειλές προς το Δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία για τις οποίες μπορεί να ενεργοποιηθούν ανά πάσα στιγμή μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης, ανεξάρτητα από ύψος εισοδημάτων και το κριτήριο πρώτης κατοικίας και γ) οποιοδήποτε άλλο περιουσιακό στοιχεία υπάρχει.
3. Με αυτό τον ψευδεπίγραφο τρόπο η «κυβέρνηση» προσπαθεί να μας πείσει ότι με τις ρυθμίσεις που «πέτυχε» καλύπτονται το 60% των οφειλετών, αφού λαμβάνει υπ’ όψιν της μόνο τα κόκκινα στεγαστικά δάνεια και όχι και εκείνα που αφορούν πρώτη κατοικία και συνδέονται με επιχειρηματικά των ΜμΕ.
4. Ακόμα, όμως, και έτσι να είναι τα ποσοστά, υπάρχει ένα 40% που καλυπτόταν μέχρι στιγμής και ξαφνικά μένει ακάλυπτο στις αρπακτικές διαθέσεις των τραπεζών. Είναι οι «συστηματικοί κακοπληρωτές», τους ανακάλυψαν πρόσφατα τα «κυβερνητικά» σαΐνια καθ’ υπόδειξιν του κουαρτέτου υιοθετώντας και τη σχετική ορολογία. Προφανώς αυτοί δημιουργήθηκαν μόλις τώρα, όταν μεταλλάχθηκε σε νεομνημονιακή η «κυβέρνηση», καθώς προηγούμενα, όταν οργανώναμε τις κινητοποιήσεις ενάντια στους πλειστηριασμούς των προηγούμενων «κυβερνήσεων», δεν υπήρχε από πλευράς ΣΥΡΙΖΑ τέτοιο θέμα. Στην πράξη, το μεγαλύτερο μέρος από τα δάνεια αυτής της κατηγορίας θα οδηγηθούν, αργά ή γρήγορα, στη διαδικασία του πλειστηριασμού.
5. Πολύς λόγος γίνεται για το 25% που αφορά τα χαμηλά εισοδήματα για τα οποία υπάρχει πλήρης προστασία κατά την κυβέρνηση με τα ακόλουθα κριτήρια: α) Αντικειμενική αξία πρώτης κατοικίας έως 120.000 ευρώ για ένα άτομο, 160.000 ευρώ για έγγαμο και 20.000 ευρώ επιπλέον για κάθε παιδί μέχρι 3, και β) εισόδημα (μεικτά) 8.180 ευρώ για 1 άτομο, 13.917 ευρώ για 2 άτομα και 3.361 ευρώ για κάθε παιδί και έως τρία παιδιά. Σε αυτούς αν το εισόδημα δεν επαρκεί προβλέπεται η δυνατότητα συνεισφοράς του Δημοσίου στην εξόφληση των μηνιαίων καταβολών, ύστερα από αίτηση του οφειλέτη. Για το σκοπό αυτό έχει προβλεφθεί ένα συνολικό ποσό 100 εκατ. ευρώ μόνο για το 2016. Για μετά, το οποιοδήποτε μη καταβληθέν ποσό θα κεφαλαιοποιείται και θα εξοφλείται μαζί με το υπόλοιπο πρόγραμμα ρύθμισης της οφειλής. Βέβαια, σε κάθε περίπτωση «ο οφειλέτης υποχρεούται να καταβάλει το μέγιστο της δυνατότητας αποπληρωμής του και σε κάθε περίπτωση υποχρεούται στην καταβολή ελάχιστης συνεισφοράς».
6. Η βασική κατηγορία των στεγαστικών δανείων που αφορά, σύμφωνα με το νόμο, η ρύθμιση είναι τα στεγαστικά με αντικειμενική αξία 180.000 ευρώ για τον άγαμο οφειλέτη, προσαυξημένη κατά 40.000 ευρώ για τον έγγαμο οφειλέτη και κατά 20.000 ευρώ ανά τέκνο και μέχρι τρία τέκνα και β) εισόδημα (μεικτά) 13.906 ευρώ για 1 άτομο, 23.659 ευρώ για έγγαμο και επιπλέον 5.714 ευρώ για κάθε παιδί έως τρία παιδιά και γ) να έχει κριθεί ως «συνεργάσιμος δανειολήπτης» από την τράπεζα στο πλαίσιο εφαρμογής του κώδικα δεοντολογίας της Τράπεζας της Ελλάδος. Με αυτά τα κριτήρια η «κυβέρνηση» θεωρεί ότι καλύπτονται άλλα 40%, φθάνοντας στο 60% την προστασία από πλειστηριασμό της 1ης κατοικίας για τα κόκκινα στεγαστικά δάνεια.
7. Η διαδικασία ρύθμισης προβλέπει τον επανακαθορισμό της αξίας που θα καταβάλλει ο οφειλέτης με βάση το εισόδημά του και την πραγματική αξία του ακινήτου. Πρέπει, όμως, να προσεχθεί η διάταξη ότι η όποια ρύθμιση για τον οφειλέτη δεν μπορεί να «παραβλάπτει» τις τράπεζες. Δηλαδή, η όποια ρύθμιση με τον οφειλέτη δεν μπορεί να φέρνει την τράπεζα σε χειρότερη οικονομικά θέση από αυτή που θα βρισκόταν αν εκποιούσε τώρα το ακίνητο. Η εκτίμηση του ποσού αυτού γίνεται από ειδικό εμπειρογνώμονα και προφανώς αποτελεί η όλη διαδικασία ένα επιπλέον κόστος για το δανειολήπτη, σύμφωνα με τις πρακτικές των τραπεζών για χρεώσεις εξόδων.
8. Βεβαίως, η οποιαδήποτε προστασία ισχύει στο βαθμό που ο κάθε οφειλέτης εξυπηρετεί τις δόσεις που θα έχουν οριστεί. Διαφορετικά παύει η οποιαδήποτε προστασία και συνεπώς το σπίτι, ανεξάρτητα αν είναι η πρώτη κατοικία, μπαίνει στη διαδικασία του πλειστηριασμού. Και εδώ μπαίνουν μια σειρά θέματα, από τη μέχρι σήμερα εμπειρία. Οι τράπεζες έχουν φθάσει να ρυθμίζουν το ίδιο δάνειο για 6η ή ακόμα και 7η φορά από την έναρξη της κρίσης, καθώς αυτή συνεχίζεται και επιδεινώνεται. Έτσι, τα εισοδήματα του κόσμου μειώνονται αφενός λόγω ανεργίας και μείωσης μισθών / συντάξεων, αφετέρου λόγω της συστηματικής φοροεπιδρομής του κράτους. Συνεπώς, αυτό που σήμερα μπορεί να φαίνεται ρεαλιστικό σαν ρύθμιση σε ένα 6μηνο μπορεί να μην είναι. Επίσης σε ένα μεγάλο μέρος οικογενειών είναι και οι δύο γονείς άνεργοι και συνήθως συντηρούνται από τα «υπόλοιπα» συντάξεων των γονιών τους. Αυτοί βρίσκονται σε πλήρη ολική αδυναμία να πληρώσουν έστω και 1 ευρώ, που λέει ο λόγος. Με δεδομένο ότι ο νόμος προβλέπει μέγιστο την 35ετία τι γίνεται με όλες αυτές τις περιπτώσεις οι οποίες είναι πάρα πολλές και φυσικά τα 100 εκατ. ευρώ επιδότηση δεν θα φτάσουν ούτε για ελάχιστους.
9. Τέλος, οφείλουμε να επισημάνουμε για μία ακόμα φορά τον αμφιλεγόμενο ορισμό του «συνεργάσιμου» δανειολήπτη που ανήκει αποκλειστικά στην τράπεζα, με αποτέλεσμα να έχει σε κάθε περίπτωση το «πάνω χέρι» στην σχέση και φυσικά τη δυνατότητα να επιβάλει «λύσεις» προς το συμφέρον της.
* Ο Παύλος Δερμενάκης είναι M.Sc. οικονομολόγος-ερευνητής
Νέα πραγματικότητα για την ελληνική κοινωνία
Συμπερασματικά, ο νόμος Κατσέλη που ψηφίστηκε το 2010 για την προστασία των ιδιωτών από τις τράπεζες, αφού πολεμήθηκε στη εφαρμογή του από αυτές (έχουν απορρίψει κατά κανόνα όλες τις προτάσεις εξωδικαστικού συμβιβασμού) σταδιακά καταργείται, αφού συνεχώς μειώνονται τα κριτήρια για την ένταξη πολιτών σε αυτόν. Η τελευταία τροποποίηση είναι η παρούσα πριν από τη διαφαινόμενη κατάργησή του στο τέλος του 2018. Η εμπειρία έδειξε από την εφαρμογή του ότι προσέφερε ελάχιστα, σε σχέση με τις δυνατότητες αξιοποίησης που θα μπορούσε να έχει, καθώς οι τράπεζες ποτέ δεν τον είδαν με «καλό μάτι». Τώρα, μάλιστα, με τις επί το δυσμενέστερον αλλαγές που γίνονται και με το θεσμικό πλαίσιο υπέρ τους: α) με τα δεδομένα του Κώδικα Δεοντολογίας της Τράπεζας της Ελλάδος για τη διαχείριση των «κόκκινων δανείων» και β) τις σημαντικές αλλαγές που έγιναν στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, κατ’ εντολήν των δανειστών, κυρίως στο θέμα της αναγκαστικής εκτέλεσης αλλά και των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών, κάθε άλλο παρά θα αποδώσει τα αναμενόμενα από την «κυβέρνηση». Να θυμηθούμε ότι με τέτοιους μεγαλεπήβολους στόχους είχε ξεκινήσει και ο κ. Χατζηδάκης με τον νόμο Ν.4161/2013 για τη «διευκόλυνση των ενήμερων δανειοληπτών» εκτιμώντας ότι θα ενταχθούν σε αυτόν «μερικές δεκάδες χιλιάδων οφειλέτες». Τελικά, εντάχθηκαν λιγότεροι από 1.000 πανελλαδικά, παρά την παράταση της εφαρμογής του.
Συνεπώς, εντός ολίγου θα βρεθεί η Ελληνική κοινωνία σε μια νέα πραγματικότητα, όσον αφορά «κατασχέσεις-πλειστηριασμούς»: α) Νέα αφεντικά (ξένα funds) στις τράπεζες μετά το σκάνδαλο της 3ης ανακεφαλαιοποίησης (βλέπετε σχετικά άρθρο στη σελίδα 7), β) ενδυναμωμένες νομικά οι τράπεζες με το σύνολο των αλλαγών στο θεσμικό πλαίσιο που προαναφέραμε και γ) με τα αρπακτικά funds να αναζητούν νέες πηγές γρήγορου, εύκολου και υψηλού κέρδους μέσα από τη λεηλασία της ελληνικής οικονομίας συμπεριλαμβανομένων και των σπιτιών μας (χαρτοφυλάκια και αμοιβαία κεφάλαια ακινήτων κ.λπ.).
Το πρόβλημα της υπερχρέωσης στην ελληνική οικονομία είναι θηλιά στο λαιμό κάθε προσπάθειας για ανάπτυξη. Η λύση σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να αναζητείται εκεί που θέλουν οι δανειστές και ακολουθεί η «κυβέρνηση», στην εξυπηρέτηση των τραπεζών σε βάρος του λαού και της οικονομίας. Το κίνημα που έχει αναπτυχθεί κατά των πλειστηριασμών μαζί με τις ενώσεις καταναλωτών και με την επιστημονική τεκμηρίωση ειδικών έχουν επεξεργαστεί και έχουν προτείνει λύσεις, όπως είχε επεξεργασίες και η παρούσα «κυβέρνηση» τις οποίες ξέχασε… Οι απαντήσεις θα δοθούν μέσα από τους αγώνες ενάντια στις κατασχέσεις και τους πλειστηριασμούς το επόμενο διάστημα, για να μην περάσει «κανένα σπίτι σε χέρια τραπεζίτη ή του Δημοσίου».
