Scripta Manent τ.115

Αντόνιο Γκράμσι (1891-1937): Η πολιτική του «αν». Ανθολόγος ο Λουκάς Αξελός

Η πολιτική του «αν» έχει πολλούς οπαδούς στην Ιταλία. Μπορούμε να πούμε μάλιστα ότι η πλειοψηφία των Ιταλών που επαγγέλλονται την πολιτική πίστη, που συζητούν τα προβλήματα της δημόσιας ζωής, εθνική ή διεθνή, δεν έχουν άλλο κατευθυντήριο κριτήριο από το «αν». Και τους πηγαίνει καλά, γιατί το «αν» τους απαλλάσσει από το να σκέφτονται και να μελετούν.
Η πολιτική του «αν» συνίσταται στο να μην υπολογίζεται καμιά από τις οργανωμένες κοινωνικές δυνάμεις στο να μην δίνεται καμιά σημασία στις συγκεκριμένες υπευθυνότητες, ελεύθερα αποδεκτές κατά την αντίληψη μιας εξουσίας, στην παραμέληση της έρευνας της λειτουργίας, των τρόπων με τους οποίους αναπτύσσεται η οικονομική δραστηριότητα και των αναγκαστικά καθορισμένων συνεπειών από αυτούς τους ειδικούς τρόπους στις σχέσεις κουλτούρας και κοινωνικής συμβίωσης. Η πολιτική του «αν» δεν είναι επομένως τίποτε άλλο από κυριαρχία της διανοητικής νωθρότητας στους απλούς πολίτες που προσποιούνται ότι ελέγχουν τις υπεύθυνες εξουσίες και τις ελεύθερες ενέργειες που λαμβάνουν χώρα στη ζωή της χώρας. Και είναι κυριαρχία της ανευθυνότητας στους πολίτες που ελαφρά τη καρδία ανέλαβαν την υπευθυνότητα της εξουσίας. Χάρη σ’ αυτή, πράγματι παραμελούνται οι μονίμως δραστήριες δυνάμεις στην εξέλιξη αυτών που συμβαίνουν στη ζωή του ανθρώπου και που συνεχίζουν να δρουν παρ’ όλα τα ωραία λόγια και δίνεται αντίθετα η προσοχή στο παροδικό, στο περιστασιακό ή σε μια ελεύθερη ενέργεια που στην Πραγματικότητα έχει περιορισμένη σημασία. Και προχωρούν με υποθέσεις: «αν» ο τάδε δεν είχε πει, «αν» ο δείνα δεν είχε κάνει, «αν» η ομάδα Χ δεν είχε υποστηρίξει αυτή την ιερή και άγια αλήθεια και πάει λέγοντας…
Η πολιτική του «αν» είναι ένα δείγμα ανικανότητας για την κατανόηση της ιστορίας και επομένως και ένα δείγμα ανικανότητας για την δημιουργία ιστορίας.

Σχόλια