του Γρηγόρη Ρουμπάνη*
Αυτή η αναστάτωση που συμβαίνει σήμερα στην περιοχή με οδηγεί στο συμπέρασμα ότι έχουμε μια ανομολόγητη αναβίωση του Ανατολικού Ζητήματος, από άλλη σκοπιά πια, μια αντίστροφη αναζωπύρωση του Ανατολικού Ζητήματος. Όπως στις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ού δεν ήξεραν οι Μεγάλες Δυνάμεις πώς θα κουμαντάρουν το θέμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που κατέρρεε, υπό το βάρος των εθνοτικών κινημάτων, στην Ελλάδα και τη Βαλκανική (Σερβία, Βουλγαρία κ.α.). Όλες οι τότε Μεγάλες Δυνάμεις και η Ιερά Συμμαχία πάσχιζαν να κρατήσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία σταθερή, γιατί δεν είχαν τι άλλο να βάλουν στη θέση της. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής, διότι εξασφαλιζόντουσαν τα στενά των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου προς τη Μαύρη Θάλασσα, διασφαλιζότανε η διέλευση προς τις χώρες της Μ. Ανατολής και προς τις ανατολικές αποικίες της Βρετανίας, προς τις Αν. Ινδίες μέχρι και την Αυστραλία. Μια αποκαθήλωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τότε δεν άφηνε περιθώρια για υγιείς σκέψεις σχετικά με το τι θα τη διαδεχόταν και παίζονταν πολλά σε εκείνη την περιοχή.
Αφού λοιπόν τα έχασε όλα αυτά στις αρχές του 20ού αιώνα, η Τουρκία, και αφού διαλύθηκε η Οθωμανική Αυτοκρατορία έμεινε μια πίκρα στην ηγεσία και μια αναμονή. Πότε θα ανακτήσει τα χαμένα που θεωρούσε κεκτημένα. Και σιγά-σιγά, ιδίως τις μέρες μας, βασικά από το ‘74 και μετά, άρχισε η ταχεία αναστροφή και φτάσαμε στις μέρες μας, έχοντας πάλι ισχυρούς συμμάχους η Τουρκία. Θυμίζω στη συνθήκη για την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Ελλάδας και τις μετέπειτα συνθήκες που έγιναν γύρω από τη διευθέτηση του ελληνικού ζητήματος, πάντα έμπαινε ένας όρος. Να μην θιγεί η ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Και με την ανεξαρτησία, και μετά στον πόλεμο του 1897. Έμπαινε ως προϋπόθεση να καταπνιγεί και να κατασταλεί η Κρητική Επανάσταση για να μην θιγεί η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Μέχρι τέλος πάντων που έφτασε το σημείο όπου δεν μπορούσε να κρατηθεί πια η κατάσταση ως είχε.
ΕΧΟΥΜΕ ΛΟΙΠΟΝ τώρα πάλι τη χρησιμότητα της Τουρκίας. Αυτό είναι που θέλει ο Στόλτενμπεργκ. Αυτό είναι που θέλει η Ουάσιγκτον και το Βερολίνο, το οποίο πια δεν κρατιέται στην επιθυμία του να γίνει κι αυτό μια νεο-αποικιακή δύναμη με τις επιρροές του, ότι δεν κατάφερε δηλαδή στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι προφανές ότι χρειάζονται αυτές οι χώρες έναν ισχυρό «μπροστινό» όπως λέμε στο ποδόσφαιρο, που να εξασφαλίζει περάσματα, συμφέροντα, εμπόριο, δρόμους ομολογημένους και ανομολόγητους.
Έτσι πήρε θάρρος πάλι το σουλτανάτο, να χτίζει το όνειρο της ανασύστασης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Βεβαίως υπό της σημερινές συνθήκες. Μπορεί να μην στείλει στρατό μέχρι την Τεργέστη και μέχρι τη Βιέννη, έχει όμως ισχυρές επιρροές μέσα στην Ευρώπη η τουρκική εξωτερική πολιτική. Έχει φτάσει βαθιά μέσα στα πέρατα της Ευρώπης, μέχρι τις ακτές της Γαλλίας. Έχουμε ισχυρά συμφέροντα της Τουρκίας και μέσα στην αμερικάνικη εξωτερική πολιτική. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που οι Αμερικάνοι επιμένουν να μας καθίσουν στο τραπέζι για να τα βρούμε, πέρα από κάθε έννοια του Διεθνούς Δικαίου. Μόνο αν δημιουργηθούν καινούργια δεδομένα και τετελεσμένα θα μπορεί να γίνει αυτό. Με το υπάρχον Διεθνές Δίκαιο δεν υπάρχουν περιθώρια για ανασύσταση αυτοκρατοριών στην περιοχή.
Δεν το ομολογεί ο Ερντογάν, και όχι μόνο ο Ερντογάν αλλά και η οικονομική και πολιτική ελίτ της Τουρκίας, γιατί ο Ερντογάν ό,τι και να κάνει φεύγει μεθαύριο, και προετοιμάζει το έδαφος για τους διαδόχους του. Κρατάνε τον ελληνικό λαό σε συσκότιση, οι επίσημες πηγές πληροφόρησης, για το ποιοι είναι οι διάδοχοι του Ερντογάν, ποιοι έρχονται πίσω από τον Ερντογάν, οι οποίοι τον επικρίνουν σήμερα ότι δεν είναι αρκούντος δυναμικός στις διεκδικήσεις του στην περιοχή. Εστιάζουμε στον Ερντογάν και δεν βλέπουμε τους Γκρίζους Λύκους που έρχονται τρέχοντας πίσω του.
Η αναβάπτιση σε καινούργιες κατακτήσεις της νεο-οθωμανικής αυτοκρατορίας είναι εκ των ουκ άνευ για την ύπαρξη της τουρκικής ελίτ. Πρέπει να ξεπλύνει την περίφημη βαλκανική συμφορά του 1913. Τότε που σύρθηκε να συνομολογήσει την κατάρρευσή της στο Παρίσι και είχαν φτάσει τα ελληνικά στρατεύματα έξω από την Κωνστατνινούπολη. Και καθ’ όλη τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου διαπραγματευόντουσαν οι Μεγάλες Δυνάμεις που θα δώσουν τα Στενά και αν δεν είχε παρεμβληθεί η παρένθεση του Κωνσταντινισμού, ίσως τα Στενά τώρα να ήταν υπό άλλο καθεστώς τώρα, αλλά ο Κωνσταντίνος θα χαλάσει τα σχέδια των Συμμάχων.
Το τοπίο είναι πολύ ρευστό και ο καθένας θα κοιτάξει να πιάσει θέσεις, για να έχει το πλεονέκτημα εν όψει του διαλόγου στον οποίο θα μας υποχρεώσουνε να πάμε. Φοβούμαι ότι δεν θα τον αποφύγει η Ελλάδα έναν τέτοιο διάλογο. Με την σημερινή ηγεσία μιλάμε πάντοτε. Και αυτό είναι κάτι που επιδιώκει κυρίως η αμερικάνικη εξωτερική πολιτική επικουρούμενη από την γερμανική, την βρετανική
ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕΙ όμως η Τουρκία να φτάσει στον στόχο της; Νομίζω ότι είναι εμφανές. Όταν εξουδετερώσει τον αντίπαλο. Ο μεγάλος αντίπαλος, αυτή την στιγμή, στην περιοχή, είναι η Ελλάδα, και τη θέλει αφοπλισμένη. Δεν είναι τυχαίο ότι βάζει θέμα νησιών, μολονότι η συμφωνία ενσωμάτωσης των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα δεν αφορά και δεν εμπλέκει την Τουρκία. Αφορούσε την Ελλάδα με την Ιταλία. Αυτά ήταν τα συμβαλλόμενα μέρη. Η Τουρκία δεν είχε κανέναν λόγο και η συνθήκη που υπογράφηκε μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας δεν προέβλεπε τέτοιους όρους. Δεν είπε η Ιταλία, «Εντάξει, πάρτε τα δικά σας είναι, αλλά μην τα εξοπλίζεται». Το θέμα εσχάτως το έβαλε η Άγκυρα. Υπήρχε μια σύσταση από την τότε Σοβιετική Ένωση, μετά τον πόλεμο το 1947, να μην φορτώνουμε πολύ το Αιγαίο με όπλα, γιατί ήθελε να κρατήσει το δικαίωμά της να κατεβαίνει στις θερμές θάλασσες.
Άρχισε σιγά-σιγά η αποδυνάμωση των ελληνικών νησιών. Συμφωνεί ο πρωθυπουργός μας με τον Γερμανό καγκελάριο να αποσυρθούν οπλικά συστήματα από τα νησιά για να πάνε να βοηθήσουν τους καταρρέοντες Ουκρανούς, που και γι’ αυτούς ο πόλεμος δεν έχει καλή κατάληξη. Όποιος έχει πρόσβαση σε πηγές ενημέρωσης πιο καθαρές και λιγότερο αμερικάνικες, βλέπει ότι ο πόλεμος δεν πάει καθόλου καλά για τους Ουκρανούς. Αναφορές κάνουν λόγο για εκατοντάδες νεκρούς κάθε μέρα, και για καταστροφή πολεμικού υλικού που πάει εκεί από τις δυτικές και ΝΑΤΟΐκές χώρες και ήδη αρχίζουν να συζητάνε τρόπους απεμπλοκής των ΗΠΑ. Διότι έφτασε ο πόλεμος στα βενζινάδικα των Αμερικάνων, 5 δολάρια το γαλόνι η βενζίνη, είναι στα κάγκελα οι πολίτες και έχει ενδιάμεσες εκλογές το φθινόπωρο.
Αυτή είναι η κατάσταση που πρέπει να αξιολογηθεί άμεσα από την πολιτική ηγεσία, ή όσους από την πολιτική ηγεσία έχουν καθαρό μυαλό ή δεν είναι πιασμένοι από κάπου. Διότι το ρεπορτάζ που έκανα χρόνια, μου έμαθε πως προωθούνται συχνά αυτοί που δεν είναι στα «καλά τους», μπορεί να έχουν μια χαρά θέσεις στα λόγια αλλά από κάπου τους έχουν πιασμένους. Θες κάποιος είναι στον τζόγο, κάποιος στο ποτό, με οικονομικά θέματα, υπάρχουν περιπτώσεις αρκετές και προ του κινδύνου να εκτεθούν προσωπικά είναι διατεθειμένοι να πράξουν τα πάντα. Υπάρχουν όντως κάποιοι που τρέμουν μπροστά στον νταή Τούρκο, από δική μας πλευρά.
Υπάρχουν όμως και αυτοί που δεν τρέμουν. Υπάρχουν και πολλά «βερεσέδια» από το Πολεμικό Ναυτικό, κυρίως από το 1996, η ηγεσία του ΠΝ και η σημερινή και η τότε, οι νέοι τότε που έχουν πάρει πια θέσεις σήμερα στο Πολεμικό Ναυτικό το έχουν ως χρέος τιμής να μην ολιγωρήσουν σε μια τέτοια πρόκληση όπως εκείνο το βράδυ των Ιμίων. Το γνωρίζει η πολιτική ηγεσία και είναι κάτι που φαντάζομαι πως το προσμετρά.
Φοβούμαι πάντως πως θα είναι δύσκολα τα ξεμπερδέματα, γιατί το τοπίο είναι πολύ ρευστό και ο καθένας θα κοιτάξει να πιάσει θέσεις, για να έχει το πλεονέκτημα εν όψει του διαλόγου στον οποίο θα μας υποχρεώσουνε να πάμε. Φοβούμαι ότι δεν θα τον αποφύγει η Ελλάδα έναν τέτοιο διάλογο. Με την σημερινή ηγεσία μιλάμε πάντοτε. Και αυτό είναι κάτι που επιδιώκει κυρίως η αμερικάνικη εξωτερική πολιτική επικουρούμενη από την γερμανική, την βρετανική κ.ά.
Αλλά σας καλώ να θυμηθείτε πότε ήταν ευφυής η αμερικάνικη εξωτερική πολιτική; Στο Βιετνάμ; Στον πόλεμο του Κόλπου 2 φορές; Διέλυσε χώρες, κατέστρεψε ισορροπίες. Ήταν στην υποστήριξή της στην Αραβική Άνοιξη; Στην αρχική υποστήριξη της Αλ Κάιντα ή του ISIS; Κάνει επίδειξη χολιγουντιανής πυγμής. Αυτό δείχνουν και τα αποτελέσματα του πολέμου στην Ουκρανία.
Ελπίζω μόνο καταλήγοντας ότι με τις εξελίξεις στο Ουκρανικό, να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις να καταλαγιάσουν λίγο και οι απαιτήσεις των Τούρκων. Διότι αν βρεθούν καινούργιες διεθνείς ισορροπίες στην Ουκρανία, θα σταματήσει να έχει τόση μεγάλη σημασία ο τουρκικός τσαμπουκάς στο Αιγαίο και την Αν. Μεσόγειο. Αλλά και πάλι αυτό εξαρτάται και από την ελληνική εξωτερική πολιτική.
* Ο Γρηγόρης Ρουμπάνης είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας
