της Ιωάννας Ραδαίου
Ένα ταξίδι στο Βιετνάμ είναι σίγουρα εμπειρία. Πρόκειται για έναν προορισμό που συνδυάζει πλούσια ιστορία και απίστευτο φυσικό κάλλος, ικανοποιώντας όλες τις προτιμήσεις. Φτάνοντας καταρχήν στο Ανόι, την πρωτεύουσα της χώρας, πρέπει να μάθεις να διασχίζεις τους δρόμους. Σε μια πόλη περίπου 9 εκατομμυρίων κατοίκων κυκλοφορούν 5 εκατομμύρια μηχανάκια. Κάθε δυτικός νοιώθει ανασφάλεια. Όμως παρόλο που παραπάνω από τους μισούς οδηγούς δεν έχουν δίπλωμα οδήγησης, και τα φανάρια είναι σχεδόν ανύπαρκτα, η κυκλοφορία αυτορυθμίζεται με έναν μαγικό τρόπο. Μόλις τη συνηθίσεις, μπορείς να αρχίσεις την εξερεύνηση!
Πολύ γρήγορα διαπιστώνεις ότι οι Βιετναμέζοι είναι ένας λαός ευγενικός, με αξιοπρέπεια, εθνική υπερηφάνεια και πατριωτικό συναίσθημα. Οι νέοι μιλούν με πάθος για την ιστορία τους και το πώς απώθησαν τόσους κατακτητές στο πέρασμα των χρόνων. Ο εθνικός ηγέτης Χο Τσι Μινχ –ο άνθρωπος που οδήγησε στην ανεξαρτησία του Βιετνάμ– είναι πανταχού παρών: στα νομίσματα, σε αφίσες, αλλά και σε κάδρα στα σπίτια. Στην ομώνυμη πλατεία, όπου υπάρχει το μαυσωλείο με την σορό του, σχηματίζονται ουρές επισκεπτών για να προσκυνήσουν. Οι Βιετναμέζοι δεν αστειεύονται καθόλου με τον «θείο» τους, όπως τον αποκαλούν.
Πληγές του σήμερα και του χθες
Το Βιετνάμ θεωρείται κομμουνιστική χώρα, όμως η μόνη ένδειξη ότι υπήρξε κομμουνισμός είναι το σφυροδρέπανο, που κυριαρχεί σαν σύμβολο δίπλα στο αστέρι του Βιετνάμ. Σήμερα η χώρα ακολουθεί μια καθαρά καπιταλιστική οικονομία. Ο δημόσιος τομέας έχει χάσει την εμπιστοσύνη του κόσμου, λόγω διαφθοράς ή κάκιστων υπηρεσιών. Οι Βιετναμέζοι –με μέσο μισθό 200 δολάρια– πληρώνουν δίδακτρα για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης… Στα νοσοκομεία καταφεύγουν μόνο αν είναι άκρως απαραίτητο, και μπορεί να χρειαστεί να μοιραστούν το κρεβάτι με άλλον ασθενή. Οι νέοι μαθαίνουν ξένες γλώσσες, κυρίως κινέζικα και κορεάτικα, για να βρουν δουλειά σε πολυεθνικές ή για να μεταναστεύσουν σε κάποια γειτονική, συνήθως, χώρα. Η δουλειά του δημοσίου υπαλλήλου δεν έχει καμία αίγλη, και επιπλέον είναι από τις πιο κακοπληρωμένες.
Από την άλλη, το κράτος δίνει ένα ελάχιστο βοήθημα στους βετεράνους και τραυματίες του πολέμου ή στους συγγενείς θυμάτων. Όμως αυτό το βοήθημα δεν επαρκεί ούτε για τις βασικές ανάγκες τους. Επίσης, η κυβέρνηση παρέχει φοροαπαλλαγές σε επιχειρήσεις που απασχολούν ΑμΕΑ. Ο λόγος είναι ότι, μέχρι και σήμερα, περίπου το 10% των Βιετναμέζων εξακολουθεί να γεννιέται με κινητικά ή νοητικά προβλήματα εξαιτίας των χημικών που είχαν ρίξει οι Αμερικάνοι στον πόλεμο…
Αναστάτωση και αλλαγές
Ένας ξένος παρατηρητής σχηματίζει την εντύπωση ότι οι Βιετναμέζοι δεν ασχολούνται πολύ με τα κοινά και ότι είναι σχετικά ικανοποιημένοι με την σημερινή κατάσταση. Αυτό είναι μόνο εν μέρει σωστό, αφού η πολιτική είναι θέμα ταμπού και δεν αποτελεί αντικείμενο συζήτησης με ξένους. Όμως αυτή την περίοδο, αν και δεν είναι εύκολα αντιληπτή από έναν μη ντόπιο, υπάρχει πολιτική αναστάτωση στην κοινωνία.
Για να καταλάβουμε τι συμβαίνει, πρέπει να πούμε ότι το Βιετνάμ είναι ένα μονοκομματικό κράτος και η διακυβέρνηση της χώρας ασκείται από τέσσερις διακριτούς πυλώνες: τον Γενικό Γραμματέα του Κ.Κ., τον Πρόεδρο του κράτους, τον Πρωθυπουργό και την Εθνική Συνέλευση (μόνο αυτή εκλέγεται άμεσα από τον βιετναμέζικο λαό). Μετά τον θάνατο του πρώην προέδρου Τσαν Ντάι Κουάνγκ, τον περασμένο Σεπτέμβριο, το Κ.Κ. πρότεινε στον νυν Γ.Γ. Νγκουέν Φου Τσανγκ να αναλάβει και την προεδρία της χώρας, όπως κι έγινε.
Οι Βιετναμέζοι λοιπόν δυσανασχετούν, επειδή θεωρούν ότι συγκεντρώνεται υπερβολική εξουσία στα χέρια ενός μόνου ανθρώπου. Μάλιστα, βγάζουν στη δημοσιότητα παλιότερα άρθρα του Νγκουέν Φου Τσανγκ ο οποίος προασπιζόταν τη διάκριση εξουσιών και ανέφερε τους κινδύνους του κινεζικού μοντέλου διακυβέρνησης (όπου ο Πρόεδρος της χώρας και ο Γ.Γ. του κόμματος ταυτίζονται). Τώρα αν αυτή η αναστάτωση οδηγήσει σε παραίτηση του Νγκουέν Φου Τσανγκ από κάποιο από τα αξιώματα, θα φανεί στο μέλλον.
Κλείνοντας, πρέπει να πω ότι το Βιετνάμ είναι μια κοινωνία σε διαδικασία αλλαγής. Οι νέοι –αν και δεν μιλούν πάντα ανοιχτά– αμφισβητούν παλιές πατριαρχικές δοξασίες, κατάλοιπα της κινέζικης δυναστείας, σχετικά με τον ρόλο των δύο φύλων. Και διεκδικούν περισσότερη ελευθερία έκφρασης. Έχει ενδιαφέρον να δούμε πού θα οδηγήσουν όλα αυτά, δεδομένου ότι η ανάπτυξη και η βιωσιμότητα μιας χώρας δεν εξαρτάται μόνο από τους οικονομικούς της δείκτες.
Το Βιετνάμ με μια ματιά
Έκταση: 331.212 τετρ. χλμ. (Ελλάδα: 131.990)
Πληθυσμός: 94,6 εκατομμύρια (Ελλάδα: 10,7)
Ετήσιο ΑΕΠ/κεφαλή (ΔΝΤ): 2.546 δολ. ΗΠΑ (Ελλάδα: 18.637)
Στιγμές στην ιστορία:
3η χιλιετία π.Χ.: Ιδρύεται το πρώτο βιετναμέζικο κράτος υπό τη δυναστεία Χονγκ Μπανγκ.
111π.Χ.-938μ.Χ.: Το Βιετνάμ περνά υπό κινεζική κυριαρχία.
10ος-18ος αιώνας: Το εκ νέου ανεξάρτητο Βιετνάμ σταδιακά επεκτείνεται νότια. Τον 17ο αιώνα αρχίζουν να καταφθάνουν Γάλλοι έμποροι και ιεραπόστολοι.
1834-1884: Τα γαλλικά αποικιακά στρατεύματα επεμβαίνουν όλο και πιο ανοιχτά ενάντια στο «ξενοφοβικό» Βιετνάμ, ώσπου η χώρα γίνεται και επίσημα γαλλική αποικία.
1940: Ιαπωνική εισβολή και συνεργασία των Γιαπωνέζων με τις τοπικές γαλλικές αρχές. Ξεκινά η αντίσταση των Βιετμίνχ υπό την ηγεσία του κομμουνιστή Χο τσι Μινχ.
1945: Το Κ.Κ.Βιετνάμ κηρύσσει την Ανεξαρτησία, ενώ Αμερικανοί και Βρετανοί βοηθούν τους Γάλλους να κρατήσουν την αποικία τους.
1946-1958: Ο αντιαποικιακός πόλεμος υπό την ηγεσία του Κ.Κ. Βιετνάμ καταλήγει σε ήττα των Γάλλων. Οι συμφωνίες της Γενεύης προβλέπουν εκλογές. Όμως το 1955 αμερικανοκίνητο πραξικόπημα ιδρύει τη «Δημοκρατία του Βιετνάμ» στο Νότο. Στο Βορρά ιδρύεται η Λ.Δ. Βιετνάμ. Το 1958 ξεκινά το αντάρτικο των Βιετκόνγκ στο Νότο.
1965-1975: Οι ΗΠΑ στέλνουν εκστρατευτικό σώμα, που σταδιακά αυξάνεται σε 500.000 άνδρες, για να στηρίξουν το καθεστώς του Νότου. Η επέμβαση καταλήγει σε ταπεινωτική ήττα των ΗΠΑ και το Βιετνάμ επανενώνεται.
Ο Δρόμος της Ευτυχίας
Συνεχίζοντας το ταξίδι προς την επαρχία Χα Γιανγκ, το βορειότερο άκρο της χώρας, νομίζεις πως βρίσκεσαι σε άλλο κόσμο. Είκοσι διαφορετικές μειονότητες –κυρίως κινεζικά και μογγολικά φύλα– κινούνται με τόση άνεση και ευκολία στο ορεινό αυτό πεδίο, που εύκολα καταλαβαίνεις πώς αυτός ο λαός κέρδισε τον πόλεμο εναντίον των Αμερικανών. Ο δρόμος που διασχίσαμε ονομάζεται «ο Δρόμος της Ευτυχίας». Ήταν ο πρώτος δρόμος που φτιάχτηκε ποτέ σε αυτή την περιοχή, και έβγαλε από την απομόνωση εκατοντάδες χωριά. Χρειάστηκαν έξι χρόνια –από το 1959 έως το 1965– και 2.200 ανθρώπινες ζωές για να ολοκληρωθεί. Παρόλο που σήμερα υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα και ίντερνετ σχεδόν σε όλα τα μεγάλα χωριά, ακόμα συναντάς οικισμούς που ζουν με τον παραδοσιακό τρόπο και βασίζονται στο βουνό για τροφή και νερό. Για πολλούς από τους κατοίκους, δεν υπάρχει κανένας λόγος να φύγουν από τα χωριά τους – πόσο μάλλον να επισκεφθούν το Ανόι ή κάποια άλλη μεγάλη πόλη. Ακόμα και για λόγους υγείας, προτιμούν να χρησιμοποιήσουν παραδοσιακά γιατροσόφια παρά να μετακινηθούν. Εξάλλου δεν έχουν τα χρήματα ή τα μέσα για να το κάνουν.
