Μάρεϊ Μπούκτσιν, Οι Ισπανοί αναρχικοί. Τα ηρωικά χρόνια 1868-1936. Μετάφραση: Ροζίνα Μπέρκνερ – Γιάννης Καστανάρας, Βιβλιοπέλαγος, 2011, σελ. 588
«Ο άνδρας δεν κάπνιζε, δεν έπινε και δεν επισκεπτόταν τα πορνεία, αλλά ζούσε μια συγκρατημένη, υποδειγματική ζωή. […] Στην Ισπανία των τελευταίων χρόνων του 19ου αιώνα οι αναρχικοί των χωριών υπήρξαν οι μοναδικές επιστημονικές και εκσυγχρονιστικές φωνές που διαμόρφωσαν τον πυρήνα όλων των συζητήσεων γύρω από τη θρησκεία, την πολιτική, την επιστήμη, την ηθική και την εκπαίδευση».
Διαβάζοντας κανείς την περιγραφή αυτήν των Ισπανών αναρχικών από την πένα του σύγχρονου αναρχικού στοχαστή Murray Bookchin (1921-2006) και συγκρίνοντάς την με την εικόνα εκείνων που, στη χώρα μας τουλάχιστον, επικαλούνται ως επίγονοι την ιστορία του αναρχικού κινήματος, μάλλον θα αδυνατούσε να ανιχνεύσει το παραμικρό κοινό στοιχείο… Επ’ αυτού, το γεγονός ότι από τους δύο «ιστορικούς» αναρχικού προσανατολισμού εκδοτικούς οίκους ο μεν (Διεθνής Βιβλιοθήκη) έχει αναστείλει τη δραστηριότητά του, ο δε (Ελεύθερος Τύπος) λειτουργεί με πολύ χαμηλούς ρυθμούς είναι ενδεικτικό τού ότι η πλειονότητα των σήμερα αποκαλούμενων αναρχικών έχει μάλλον διαρρήξει τις σχέσεις της με τον προβληματισμό γύρω από «την επιστήμη, την ηθική και την εκπαίδευση»…
Υπ’ αυτήν την έννοια χρωστούμε χάριτες στο Βιβλιοπέλαγος και τον εκδότη Μιχ. Πρωτοψάλτη που, στο πλαίσιο της παρουσίασης του έργου και της σκέψης του Μ. Μπούκτσιν (ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την κοινωνική οικολογία και τα ριζοσπαστικά της προτάγματα), κάνει προσιτή στο ελληνικό κοινό την ογκώδη αυτή μελέτη του για τις καταβολές και την πορεία του ισπανικού αναρχικού και αναρχοσυνδικαλιστικού κινήματος, από τις απαρχές του, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, μέχρι την κοινωνική επανάσταση του 1936.
Ανακαλύπτοντας εκ νέου μια «θαυμαστή ιστορική εμπειρία», για την οποία ομολογεί ότι τον επηρέασε πολύ πιο βαθιά από οποιαδήποτε άλλη σύγκρουση, αλλά και επιδιώκοντας μια αντιπαραβολή των ηθικών ποιοτήτων των αναρχικών της Ιβηρικής με τα «ηδονιστικά πιστεύω» της αναρχικής νεολαίας της δεκαετίας του ’60, ο Μπούκτσιν επιχειρεί μια αναστοχαστική επιστροφή στις «πηγές». Η έρευνά του, που διήρκεσε μία σχεδόν δεκαετία, δημοσιεύτηκε το 1976, εποχή που η σχετική βιβλιογραφία ήταν αρκετά φτωχή (όπως φαίνεται και στο λεπτομερές βιβλιογραφικό δοκίμιο που παραθέτει). Επρόκειτο, μάλιστα, να αποτελέσει το πρώτο μέρος ενός διπτύχου, το οποίο θα έφτανε την αφήγηση μέχρι το 1939, πλην όμως ο συγγραφέας σκόνταψε στη σιωπή των μαρτυριών και την «αποθάρρυνσή» του από πολλά εξόριστα στελέχη της CNT-FAI (δύο σύντομα δοκίμιά του για την ισπανική επανάσταση δημοσιεύτηκαν στο To Remember Spain: The Anarchist and Syndicalist Revolution of 1936, San Francisco, AK Press, 1994).
Έτσι, η ιστορική αφήγηση του Μπούκτσιν περιορίζεται στην περίοδο που ξεκινά με την επίσκεψη του Ιταλού οπαδού του Μπακούνιν Τζουζέπε Φανέλι το 1868 και την ίδρυση των αρχικών πυρήνων της Α’ Διεθνούς στη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη, μέχρι την ίδρυση της αναρχοσυνδικαλιστικής CNT το 1911 και, αργότερα, της αναρχικής ομοσπονδίας FAI, αλλά και το φρανκικό πραξικόπημα του 1936, διατρέχοντας όλες τις εργατικές και αγροτικές εξεγέρσεις που συγκλόνισαν την Ισπανία μέσα σε αυτήν την εβδομηκονταετία…
Σε αντίθεση με την αφόρητα προπαγανδιστική αναρχική βιβλιογραφία, ο Μπούκτσιν, χωρίς ποτέ να παραστήσει τον ουδέτερο ακαδημαϊκό μελετητή (αντιθέτως, συχνά εκφράζει το θαυμασμό του για την ηθική ακεραιότητα και το θάρρος των ανθρώπων που εξετάζει), γράφει ως στρατευμένος στοχαστής που δεν χάνει στιγμή τη νηφαλιότητα και το κριτικό του πνεύμα. Μέσα από τις σελίδες της μελέτης του, μολονότι επικεντρώνεται στο αναρχικό κίνημα, εξετάζεται η πολιτική ιστορία της Ισπανίας και παρουσιάζονται συγκριτικά οι άλλες τάσεις του εργατικού κινήματος, κυρίως οι σοσιαλιστές της UGT.
Παράλληλα, αναδεικνύει την επιρροή των αναρχικών ιδεών στον αγροτικό χώρο, κυρίως της Ανδαλουσίας, από τον οποίο προήλθε μια τάση του αναρχικού κινήματος περισσότερο εξεγερσιακή, «μεσογειακή» θα μπορούσαμε να πούμε, που θεοποιούσε την άμεση δράση και την τρομοκρατία (που ο μεταφραστής εδώ αποδίδει ως «τερορισμό»).
Είναι εκείνη η «δυσοίωνη κραυγή του νότου» που προφητικά προειδοποιούσε: «Η εκδίκηση θα είναι τρομερή!». Και ήταν!
