Του Γιάννη Σχίζα
Αρχαίος ιός που περίμενε δεκάδες χιλιάδες χρόνια στο μονίμως παγωμένο έδαφος της Σιβηρίας αναβίωσε στο εργαστήριο και παρέμεινε μολυσματικός, μια εξέλιξη που αναδεικνύει τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής.
Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι το λεγόμενο περμαφρόστ, έδαφος που μένει κάτω από τους μηδέν βαθμούς Κελσίου όλη τη διάρκεια του έτους, προσφέρει άριστο περιβάλλον για τη διατήρηση οργανικών υλικών, καθώς τα προστατεύει από το φως και το οξυγόνο της επιφάνειας.
Μουμιοποιημένα τριχωτά μαμούθ και άλλα προϊστορικά ζώα έρχονται συχνά στην επιφάνεια καθώς η άνοδος της θερμοκρασίας στην Αρκτική ξεπαγώνει τα εδάφη για πρώτη φορά εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Ο Ζαν-Μισέλ Κλαβεριέ, καθηγητής της Ιατρικής Σχολή της Μασαλίας, μελετά εδώ και χρόνια αρχαίους ιούς του περμαφρόστ προκειμένου να εκτιμήσει τους δυνητικούς κινδύνους για τον άνθρωπο. Το 2014, ο Κλαβεριέ και οι συνεργάτες του κατάφεραν να αναστήσουν ιό-ζόμπι που παρέμενε κατεψυγμένος στο έδαφος της Σιβηρίας για 30.000 χρόνια.
Για λόγους ασφάλειας, η ερευνητική ομάδα δεν μελετά ιούς που θα μπορούσαν να μολύνουν τον άνθρωπο, αλλά τους λεγόμενους «γιγάντιους ιούς» που προσβάλλουν αμοιβάδες και είναι αρκετά μεγάλοι ώστε να γίνονται ορατοί σε απλό οπτικό μικροσκόπιο.
Στη νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Viruses», η ομάδα του Κλαβεριέ περιγράφει μια ποικιλία γιγάντιων ιών που απομονώθηκαν από επτά διαφορετικές περιοχές της Σιβηρίας και μπορούσαν να προσβάλλουν αμοιβάδες μετά την απόψυξή τους.
Τα νεότερα δείγματα προέρχονταν από τα στομάχια ενός μαμούθ και μιας κατσίκας που παρέμεναν στο περμαφρόστ για 27.000 χρόνια. Ο δε αρχαιότερος από τους νέους ιούς-ζόμπι, ηλικίας 48.500 ετών, βρέθηκε σε δείγμα που ελήφθη από βάθος 16 μέτρων κάτω από την επιφάνεια.
Η μελέτη προειδοποιεί ότι το περμαφρόστ της Σιβηρίας περιέχει μια πληθώρα διαφορετικών ιών, ορισμένοι από τους οποίους είναι λογικό να υποτεθεί ότι μπορούν να προσβάλλουν θηλαστικά όπως ο άνθρωπος.
Οι ερευνητές υπενθυμίζουν εξάλλου τρία προηγούμενα ανησυχητικά περιστατικά. Το πρώτο αφορά το πτώμα μιας γυναίκας που βρέθηκε θαμμένη στο περμαφρόστ της Αλάσκας και περιείχε γενετικό υλικό του ιού της γρίπης που προκάλεσε την πανδημία του 1918.
Διαφορετική ερευνητική ομάδα ανακάλυψε το 2012 τη γενετική υπογραφή του ιού της ευλογιάς στο πτώμα γυναίκας που είχε θαφτεί στη Σιβηρία 300 χρόνια νωρίτερα. Πιο πρόσφατα, το καλοκαίρι του 2016, επιδημία άνθρακα που σκότωσε πάνω από 2.000 ταράνδους και προσέβαλε αρκετούς ανθρώπους συνδέθηκε με την απόψυξη εδαφών που περιείχαν σπόρια του βακτηρίου Bacillus anthracis.
Μαύρες τρύπες και σκοτεινή ενέργεια
Για πρώτη φορά οι επιστήμονες –μεταξύ των οποίων μία Ελληνίδα και ένας Ελληνοκύπριος– ανακοίνωσαν ότι βρήκαν ενδείξεις από τις παρατηρήσεις γαλαξιών πως μέσα στις μαύρες τρύπες «κρύβεται» άφθονη σκοτεινή ενέργεια, που τροφοδοτεί τη συνεχή επέκταση του σύμπαντος.
Αντί η σκοτεινή ενέργεια να είναι διάχυτη στον χωροχρόνο, όπως οι περισσότεροι φυσικοί έχουν υποθέσει, οι ερευνητές προτείνουν ότι αυτή δημιουργείται και παραμένει μέσα στις μαύρες τρύπες. Θα χρειαστούν πάντως περισσότερες παρατηρήσεις και μελέτες για να επιβεβαιωθεί κάτι τέτοιο, καθώς ήδη άλλοι επιστήμονες δεν δείχνουν να έχουν πειστεί από τον καινοφανή ισχυρισμό, που έρχεται να αναπροσδιορίσει το τι είναι μια μαύρη τρύπα.
Οι αστροφυσικοί από εννέα χώρες, οι οποίοι έκαναν δύο σχετικές δημοσιεύσεις στα περιοδικά αστροφυσικής «The Astrophysical Journal» και «The Astrophysical Journal Letters», υποστηρίζουν ότι έχουν πια βάσιμες ενδείξεις για μια «κοσμολογική σύνδεση» ανάμεσα στις μαύρες τρύπες και στη μυστηριώδη σκοτεινή ενέργεια και κατ’ επέκταση για τη σχέση ανάμεσα στις μαύρες τρύπες και στο επεκτεινόμενο σύμπαν.
«Έχουμε την πρώτη προτεινόμενη αστροφυσική πηγή για τη σκοτεινή ενέργεια», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής Ντάνκαν Φάραχ του Πανεπιστημίου της Χαβάης. «Προτείνουμε ότι οι μαύρες τρύπες, τα απομεινάρια της έκρηξης άστρων, αποτελούν την αστροφυσική προέλευση της σκοτεινής ενέργειας».
Οι επιστήμονες θεωρούν ότι οι μαύρες τρύπες αυξάνουν τη μάζα τους στο πέρασμα δισεκατομμυρίων ετών σε βαθμό που δεν μπορεί να εξηγηθεί με τις σχετικές θεωρίες και αντιτείνουν ότι στην πραγματικότητα στον πυρήνα τους κρύβουν σκοτεινή ενέργεια. Η νέα έρευνα εστίασε σε μαύρες τρύπες αρχαίων και ήσυχων γαλαξιών, όπου δεν υπάρχει πια πολύ αστρικό υλικό για να «καταπιούν».
Υπολογίστηκε ότι σε αυτούς τους σχετικά αδρανείς γαλαξίες οι μαύρες τρύπες έχουν μάζες επτά έως 20 φορές μεγαλύτερες από ό,τι ήταν πριν εννέα δισεκατομμύρια χρόνια, πράγμα που –όπως υποστηρίζουν οι ερευνητές– μαρτυράει ότι κάποια άλλη μη εξωγενής διαδικασία τις τροφοδοτεί: κατά την εκτίμησή τους, πρόκειται για μια ενδογενή σκοτεινή ενέργεια.
Κανονικά, με βάση τους νόμους της Φυσικής, η βαρύτητα θα έπρεπε να προκαλεί τη σταδιακή επιβράδυνση της ανάπτυξης του σύμπαντος, όμως μια μυστηριώδης δύναμη, που προτάθηκε στο τέλος της δεκαετίας του 1990 και ονομάστηκε σκοτεινή ενέργεια, φαίνεται να υπεραντισταθμίζει τη βαρύτητα και να οδηγεί σε διαστολή του σύμπαντος και μάλιστα με επιταχυνόμενο ρυθμό.
Αν όντως οι μεγάλες μαύρες τρύπες που βρίσκονται στα κέντρα γαλαξιών, συνιστούν την πηγή της συμπαντικής σκοτεινής ενέργειας, τότε πιθανώς θα λυθεί και ένα άλλο κοσμικό αίνιγμα: τι συμβαίνει στο κέντρο μιας μαύρης τρύπας, στη λεγόμενη «μοναδικότητα», όπου καταρρέουν οι γνωστοί νόμοι της Φυσικής. Αν στον πυρήνα μιας μαύρης τρύπας υπάρχει σκοτεινή ενέργεια, τότε δεν φαίνεται να υπάρχει ανάγκη για «μοναδικότητες».
Στις δημοσιεύσεις συμμετέχουν η αστρονόμος δρ Ευανθία Χατζημινάογλου του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (απόφοιτος του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ το 1996, με διδακτορικό στην αστροφυσική από το γαλλικό Πανεπιστήμιο Πολ Σαμπατιέ της Τουλούζης), καθώς επίσης ο αστροφυσικός Ανδρέας Ευσταθίου, πρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Βάδισμα και καρκίνος
Τα μέχρι τώρα στοιχεία έχουν δείξει πως το περπάτημα είναι σημαντικό για την πρόληψη χρονίων παθήσεων και τη μείωση της θνησιμότητας. Αρχικά, η καθηγήτρια Επιδημιολογίας του Χάρβαρντ Άι Μιν Λι και οι συνεργάτες της, διαπίστωσαν αρχικά ότι μόλις 4.400 βήματα την ημέρα μείωσαν τη θνησιμότητα ηλικιωμένων γυναικών. Το εύρημα αυτό άνοιξε τη συζήτηση για τη μείωση της θνησιμότητας και την πρόληψη χρόνιων ασθενειών.
Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει μικρή πρόσθετη μείωση του κινδύνου θνησιμότητας από κάθε αιτία για περισσότερα από 6.000-8.000 ημερήσια βήματα για τα άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω και 8.000-10.000 βήματα για τα άτομα ηλικίας κάτω των 60 ετών.
Περισσότερα βήματα έχουν συσχετιστεί με χαμηλότερη θνησιμότητα από καρδιαγγειακή νόσο, αλλά τα προηγούμενα στοιχεία περιορίζονται σε ηλικιωμένους, πληθυσμούς υψηλού κινδύνου, μόνο άνδρες, μόνο γυναίκες ή με λίγα συμβάντα θνησιμότητας, εμποδίζοντας τη γενίκευση των ευρημάτων. Περισσότερα βήματα μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο θνησιμότητας από καρκίνο, όμως τα στοιχεία προέρχονται από μόνο μία μελέτη.
Μια νέα προοπτική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο «JAMA» και συμπεριέλαβε δεδομένα του Ηνωμένου Βασιλείου για 78.500 άτομα μέσης ηλικίας 61 ετών, διαπίστωσε ότι περισσότερα βήματα την ημέρα (περίπου 10.000 βήματα) σχετίζονται με μείωση του κινδύνου θνησιμότητας, αλλά και με μειωμένη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου και καρδιαγγειακής νόσου. Η ένταση του βηματισμού επίσης, (με περισσότερα ή λιγότερα από 40 βήματα το λεπτό με κορύφωση για 30 λεπτά – όχι απαραίτητα συνεχόμενα) έδειξε βελτιωμένα ποσοστά νοσηρότητας και θνησιμότητας.
Ο πληθυσμός της μελέτης των 78.500 ατόμων, μέσης ηλικίας 61 ετών εκ των οποίων οι 43.418 (το 55%) ήταν γυναίκες, παρακολουθήθηκε για διάμεσο 7 χρόνια κατά τη διάρκεια των οποίων 2.179 άτομα πέθαναν, τα 1.325 από καρκίνο και τα 664 από καρδιαγγειακές νόσους. Καταγράφηκαν 10.245 περιστατικά καρδιαγγειακής νόσου και 2.813 περιστατικά καρκίνου κατά την περίοδο παρακολούθησης.
Στις παραμέτρους που έλαβαν οι ερευνητές, συμπεριλαμβάνονταν επίσης η εκπαίδευση των συμμετεχόντων, η χρήση αλκοόλ και καπνού, η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, το οικογενειακό ιστορικό για καρκίνο και καρδιαγγειακά νοσήματα, η χρήση φαρμάκων για χοληστερίνη, υπέρταση ή ινσουλίνη.
