Ομιλία στην εκδήλωση με θέμα «Πολιτισμός στον 21ο αιώνα, αγωνία ή θρίαμβος;» που οργάνωσε η λέσχη «Δρόμοι Φιλίας και Πολιτισμού», στον κινηματογράφο Στούντιο, στις 21 Γενάρη 2015
Ο Άσιμος, ο Πουλικάκος, ο Σιδηρόπουλος, οι Panx Romana, ποτέ δεν υπήρξαν μια απλή αναφορά στη δισκογραφία. Σε κάθε κατάληψη, εκδήλωση διαμαρτυρίας, συναυλία αλληλεγγύης ή συμπαράστασης, τροφοδοτούν με τα λόγια και τη μουσική τους την ανησυχία των νεότερων και ξορκίζουν την αδράνεια και το βόλεμα των μεγαλύτερων.
Ο χώρος που μας εκφράζει, η λεγόμενη «ανεξάρτητη μουσική παραγωγή», περιλαμβάνει κυρίως συγκροτήματα (rock, hip-hop, κ.ά.). Το σάιτ «Ελληνόφωνη Ανεξάρτητη Σκηνή» έχει καταγράψει με βιογραφικά στοιχεία, δισκογραφία κ.λπ., 506 σχήματα. Το «RockElliniko.gr» έχει καταγράψει, με τον ίδιο τρόπο, 462. Αν προστεθούν σ’ αυτά και πολλά ακόμα αγγλόφωνα συγκροτήματα, μεμονωμένοι καλλιτέχνες και είδη μουσικής όπως το metal, η industrial, η electronica κ.λπ., καταλαβαίνει κανείς ότι ένας ολόκληρος κόσμος από μουσικούς, στούντιο, καταστήματα πώλησης μουσικών οργάνων και ηχητικών, ωδεία, μικροί και μεγάλοι συναυλιακοί χώροι, περιοδικά, μουσικές ιστοσελίδες, funzines, κινείται γύρω από αυτή τη μουσική παραγωγή και αφορά ανθρώπους κάθε ηλικίας, κοινωνικής και ταξικής προέλευσης.
Αυτή η ανεξάρτητη παραγωγή, αφορά επίσης αναλογικά και στιχουργούς – ποιητές, κινηματογραφιστές (ντοκιμαντέρ – μικρομηκάδες), εικαστικούς (grafity), θέατρο δρόμου, κουκλοπαίχτες και πολλούς άλλους.
Βέβαια, ο όρος ανεξάρτητη μουσική είναι ελκυστικός και τον καπηλεύονται διάφοροι εμπορευματικοί φορείς, που θέλουν να κυριαρχήσουν στο χώρο με σκοπό το κέρδος και όχι, βέβαια, την αγάπη για την ίδια τη μουσική.
Γιατί όμως είναι σημαντική η ανεξάρτητη παραγωγή;
- Επειδή δεν γίνεται με κυρίαρχους τους όρους της εμπορευματοποίησης. Επιδιώκει τη συνεργασία των ατόμων και αποσκοπεί, πάνω απ’ όλα, στην ίδια την καλλιτεχνική έκφραση.
- Δεν επικοινωνείται μέσα από τους κυρίαρχους διαύλους διαμεσολάβησης, άρα η δημιουργία και διατήρηση εναλλακτικών μορφών πρόσβασης έχει ιδιαίτερη πολιτιστική αξία, αφού συντελεί στην παραγωγή και διάδοση εναλλακτικών μορφών μουσικής και τέχνης γενικότερα.
- Παράγεται κυρίως από κοινωνικά ενεργούς ανθρώπους.
Αυτές οι μουσικές χαρακτηρίζονται από το στίχο, που αποσκοπεί στον προβληματισμό και την αφύπνιση. Το ίδιο κάνουν και άλλα είδη τέχνης, με το λόγο και την εικόνα τους.
Η δισκογραφία των μεγάλων πολυεθνικών εταιριών αυτοκτόνησε, αντιμετωπίζοντας τη μουσική με γνώμονα αποκλειστικά το κέρδος και γεμίζοντας την αγορά με υπερτιμολογημένα υποπροϊόντα που υποβάθμισαν την έννοια της μουσικής δημιουργίας.
Είδαμε πρόσφατα στο σάιτ της ίδιας της ΑΕΠΙ, ένα άρθρο του Αντώνη Πλέσσα με θέμα «Η ανεξάρτητη μουσική σκηνή και η νέα Μουσική Οικονομία», να μιλάει για την αδυναμία της μουσικής βιομηχανίας να παρακολουθήσει τις εξελίξεις της μαζικής πρόσβασης σε μουσικά έργα μέσω άλλων παρόχων. Αναφέρει χαρακτηριστικά «Οι χαμένοι (δηλαδή οι μεγάλες δισκογραφικές εταιρίες), έχτισαν καταστήματα ψηφιακής μουσικής και οι νικητές, μουσικές κοινότητες που σφύζουν από ζωή… Την ώρα που οι νικητές είχαν την προσοχή όλων στραμμένη επάνω τους, οι χαμένοι ήσαν απασχολημένοι με την περιφρούρηση της πνευματικής ιδιοκτησίας».
Οι υλικές προϋποθέσεις της ανεξάρτητης μουσικής δημιουργίας θα μπορούσε κανείς να πει ότι για τους μουσικούς είναι:
- Η λειτουργία υποδομών (studio) για πρόβα και ηχογράφηση.
- Η ύπαρξη δικτύων προώθησης. Τα ΜΜΕ ουσιαστικά αποκλείουν κάθε φωνή που δεν συντονίζεται με την κυρίαρχη αντίληψη (playlist ραδιοφώνων).
- Το internet, το οποίο, αν και φαινομενικά φαίνεται να δίνει τη δυνατότητα μαζικότερης απεύθυνσης απ’ ότι στο παρελθόν, στην πράξη αναπαράγει τις ίδιες λογικές, μέσω ισχυρών portals. O όγκος των πληροφοριών είναι ανεξέλεγκτος και μη διαχειρίσιμος χωρίς διαμεσολάβηση.
- Οι συναυλιακοί χώροι, που συχνά χαρακτηρίζονται από έλλειψη υποδομών και ενδιαφέρονται όχι τόσο για το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, αλλά για την εκμετάλλευση της αγωνίας και της δουλειάς των περισσότερων μουσικών.
Σε συνέδριο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας που έγινε στην Καβάλα, 1-2 Νοεμβρίου 2013, κατέληξαν μεταξύ άλλων και στα εξής συμπεράσματα: «…στη σημερινή εποχή της κρίσης ο τομέας του πολιτισμού στις τοπικές κοινωνίες καθίσταται αναγκαίος όσο ποτέ καθώς είναι δυνατόν να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα που συνεισφέρει στην κοινωνική συνοχή». Και πιο κάτω: «Το νέο κοινωνικό κίνημα σήμερα σε τοπικό επίπεδο, καλείται να συνδυάζει με τον καλύτερο τρόπο την καλλιτεχνική δημιουργία με την πολιτιστική έκφραση και τη συλλογική δράση με την αλληλεγγύη. Έτσι μόνο θα συντεθεί ένα δυναμικό κοινωνικό ρεύμα που μετατρέπεται σε πολιτική για την προαγωγή των ανθρωπιστικών αξιών του πολιτισμού, που διεκδικεί την απελευθέρωση του πολίτη από κάθε εμπόδιο στη σχέση του με την τέχνη και ενισχύει νοοτροπίες, στάσεις και συμπεριφορές που αφορούν την εξωστρέφεια, τη διαφορετικότητα, τη διαπολιτισμική συνεργασία και τη συνοχή».
Αυτά λοιπόν που διαπιστώθηκαν εκεί, να γίνουν!
- Να δοθεί η δυνατότητα να έχουν φωνή και τα εναλλακτικά καλλιτεχνικά ρεύματα. Να αναδεικνύονται οι νέοι δημιουργοί και να προβάλλεται και να ακούγεται η δουλειά τους.
- Να υπάρχουν υποδομές με ελάχιστο ή καθόλου κόστος όπου μπορεί να παραχθεί και να παρουσιαστεί με αξιώσεις το καλλιτεχνικό έργο. Δηλαδή, να χρηματοδοτούνται κυρίως οι υποδομές και όχι να χορηγούνται μεμονωμένοι καλλιτέχνες με αδιαφανή κριτήρια.
- Να υπάρχει το θεσμικό πλαίσιο που θα συμβάλλει πραγματικά στην ανάπτυξη της τέχνης «από τα κάτω». Να ξεκινάει από τα σχολεία και να συμπεριλαμβάνει όλες τις προσπάθειες να παραχθεί τέχνη.
Επειδή όμως, η εξουσία είναι καμιά φορά νωθρή και αδιάφορη, πρέπει πρώτα να υπάρξει συλλογική δράση των καλλιτεχνών σε εργασιακό και παραγωγικό επίπεδο, στο πλευρό και των υπόλοιπων εργαζομένων. Χρειάζεται η συλλογική δύναμη για να διεκδικηθούν καλύτεροι όροι εργασίας (αμοιβές, ασφάλεια, υποδομές) από το κράτος και την αυτοδιοίκηση.
- Να κατατεθούν από τις καλλιτεχνικές κοινότητες, προτάσεις για την πολιτιστική ανανέωση.
- Να συνδεθούν, ειδικότερα, με τα κομμάτια της κοινωνίας που αναζητούν τη χειραφέτησή τους.
- Να στηρίξουν και να συμμετέχουν στα κοινωνικά εγχειρήματα (δίκτυα αλληλεγγύης, κοινωνικοί χώροι, καταλήψεις κ.ά.) που γίνονται κοιτίδες πολιτισμού.
- Τέλος, οι καλλιτέχνες να μην εκχωρούν τον έλεγχο του έργου τους και να προσπαθούν πάντα να ξεπερνούν το ασφυκτικό πλαίσιο του ανταγωνισμού που τους επιβάλλει η λογική των αγορών.
Εμείς, μόλις ολοκληρώσαμε ένα δίσκο (με τίτλο «Πρόγονε πίθηκε εσύ τι λες;»), στον οποίο συμμετείχαμε όχι μόνο εμείς, τα μέλη του συγκροτήματος, αλλά και άλλοι μουσικοί, ποιητές και δημιουργοί. Σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς που προβάλλεται η απομόνωση, επιλέξαμε να αντιπαραθέσουμε τη δύναμη της παρέας και της συλλογικότητας. Φτιάξαμε, λοιπόν, μια άτυπη δημιουργική ομάδα που ονομάσαμε «21st Century Darkness». Θέλουμε μέσα απ’ αυτή, να μιλήσουμε για τη σκοτεινιά του 21ου αιώνα, ελπίζοντας ότι με τα τραγούδια μας θα ανάψουμε ένα τόσο δα σπιρτόξυλο που, έστω αμυδρά, θα τη φωτίσει. Στο ερώτημα λοιπόν «πολιτισμός στον 21ο αιώνα, αγωνία ή θρίαμβος;», απαντάμε ότι περιμένουμε με αγωνία να θριαμβεύσει σταδιακά το φως, πάνω στο σημερινό μαύρο σκοτάδι.
Γιώργος Λαγγουρέτος,
μέλος των Magic de Spell
