«Η σύζυγος που ακολουθεί τον άνδρα της και διατηρεί τον συζυγικό δεσμό μαζί του, θεωρείται συνένοχος και χάνει τους προηγούμενους τίτλους της, δηλαδή αναγνωρίζεται ως σύζυγος κατάδικου και υφίσταται την ίδια μεταχείριση με εκείνον. Επισημαίνεται ότι η κατάσταση μπορεί να είναι επαχθής και ότι η διοίκηση δεν έχει το δικαίωμα να την υποστηρίξει όταν υφίσταται συνεχείς προσβολές από ανθρώπους της πιο διεφθαρμένης, αξιοκαταφρόνητης τάξης, οι οποίοι θεωρούν ότι έχουν δικαίωμα στη σύζυγο του κρατούμενου, όπως ακριβώς και εκείνος. Οι προσβολές μπορεί να είναι και βιασμοί, επειδή οι αδιόρθωτοι κακοποιοί δεν φοβούνται τις ποινές.»
(Απόσπασμα υπεύθυνης δήλωσης. Από το βιβλίο «Τα απομνημονεύματα της πριγκίπισσας Μαρίας Νικολάγεβνα Βαλκόνσκαγια», μετ. Ελένη Κατσιώλη, εκδ. Λέμβος)
Μετά την εξέγερση των Δεκεμβριστών που ξέσπασε τον Δεκέμβριο του 1825 και κατεστάλη από τα στρατεύματα που έμειναν πιστά στον τσάρο, οι επαναστάτες δεν απαγχονίστηκαν στο σύνολό τους παρ’ όλη τη σοβαρότητα της πράξης τους. Μόνο πέντε απ’ αυτούς που θεωρήθηκαν πρωταίτιοι ανέβηκαν στο ικρίωμα. Από τους υπόλοιπους που πέρασαν από δίκη, πάνω από 120 αξιωματούχοι κλείστηκαν σε φυλακές-φρούρια ή στάλθηκαν σε ισόβια εξορία και καταναγκαστικά έργα 4, 6, 10, 15 και 20 ετών. Αυτοί δεν είχαν τη μοίρα των αριστοκρατών της αυλής και των πρωτεργατών της Γαλλικής Επανάστασης που έχασαν τα κεφάλια τους στην καρμανιόλα ούτε των επαναστατών της Κομμούνας που εκτελέστηκαν μαζικά με συνοπτικές διαδικασίες. Βέβαια, η ζωή τους στα άθλια μπουντρούμια και τα αποπνικτικά και δύσβατα ορυχεία της Σιβηρίας, στην ερημιά και την παγωνιά, πολύ μακριά από τον πολιτισμό, ήταν μακρόσυρτα βασανιστική και εξοντωτική. Πρίγκιπες, βαρόνοι, κόμητες, στρατηγοί και όλων των βαθμών αξιωματικοί, ήρωες των πατριωτικών πολέμων, προσωπικότητες από την αφρόκρεμα της Ρωσίας με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, καθαιρέθηκαν από τα αξιώματά τους, έχασαν τις περιουσίες τους και υποβιβάστηκαν σε κοινούς εγκληματίες χωρίς κανένα απολύτως δικαίωμα. Μαζί τους τιμωρήθηκαν και 2.800 στρατιώτες. Πολλοί αναγκάστηκαν να περπατήσουν, αλυσοδεμένοι, μαζί με τους ποινικούς, πολλές χιλιάδες χιλιόμετρα, μέχρι τη Σιβηρία.
«Τα απομνημονεύματα της πριγκίπισσας Μαρίας Νικολάγεβνα Βαλκόνσκαγια» είναι η καλύτερη περιγραφή για τα κάτεργα στα οποία ρίχτηκαν οι Δεκεμβριστές, αλλά και για τη θαυμαστή αλληλεγγύη και αυτοθυσία των γυναικών τους. Η πριγκίπισσα Μαρία Νικολάγεβνα, κόρη του Νικολάι Ραγέφσκι, ήρωα του πολέμου κατά των Γάλλων εισβολέων του Ναπολέοντα το 1812, όπως και άλλες αριστοκράτισσες που είχαν συζύγους στα κάτεργα, εγκατέλειψε τα πλούτη, τους συγγενείς και τους τίτλους ευγενείας, σε ηλικία σχεδόν 22 ετών, για να ζήσει κοντά στον σύζυγό της, στο πουθενά, επί 30 συναπτά έτη! Η ποινή του πρίγκιπα στρατηγού Σεργκέι Γκριγκόριεβιτς Βαλκόνσκι ήταν ισόβια εξορία και δεκαπέντε χρόνια καταναγκαστικά έργα. Η πριγκίπισσα εξασφάλισε την άδεια από τον τσάρο για να μεταβεί στη Σιβηρία, να ζήσει σε μια καλύβα-σπίτι, με δυνατότητα υπό αυστηρούς όρους συναντήσεων. Οι συνθήκες εγκλεισμού και εργασίας δεν διαφέρουν πολύ από εκείνες που -μερικές δεκαετίες αργότερα- περιγράφει ως αυτόπτης ο Άντον Τσέχοφ στο βιβλίο του «Νήσος Σαχαλίνη». Και στη Σαχαλίνη, πολύ μακρύτερα από το Ιρκούτσκ, οι αρχές επιτρέπανε σε συζύγους να εγκατασταθούν στο νησί-κάτεργο, αλλά οι όροι διαβίωσης γι’ αυτές τις γυναίκες ήταν οι πιο άθλιες που μπορεί να φανταστεί κανείς, ενώ οι γυναίκες των Δεκεμβριστών, τουλάχιστον έχαιραν σεβασμού από τους ντόπιους και τις αρχές παρ’ όλο που είχαν γραπτώς παραιτηθεί από τα δικαιώματά τους, ακόμα κι από τη διασφάλιση της προσωπικής τους ασφάλειας και ακεραιότητας.
Τα καταναγκαστικά έργα και η εξορία ορισμένου χρόνου ή ισοβίως στα πιο μακρινά μέρη της αυτοκρατορίας ήταν καθιερωμένη τιμωρία για ποινικούς και πολιτικούς κρατούμενους. Αλυσοδεμένοι δούλευαν στα ανθρακωρυχεία, τα δάση και τα δημόσια έργα, για τη χάραξη δρόμων, κατασκευή γεφυρών κ.λπ., αλυσοδεμένοι περπατούσαν και αλυσοδεμένοι κοιμόντουσαν. Στις υπόγειες στοές των ορυχείων, οι Δεκεμβριστές δούλευαν από τις 5 το πρωί μέχρι τις 11 το μεσημέρι για να βγει το ασήμι από τα κοιτάσματα μολύβδου που είχε η περιοχή, ανατολικά της Βαϊκάλης.
Οι Δεκεμβριστές στοιβάζονταν τρεις-τρεις μέσα σε ξύλινα κελιά-κλουβιά διαστάσεων 2.10Χ1.40 στα οποία δεν χωρούσαν ούτε να σταθούν όρθιοι. Οι γυναίκες που είχαν επιλέξει να εγκαταλείψουν την κοινωνική τους θέση και τις ανέσεις τους στη Μόσχα, το Κίεβο ή την Πετρούπολη και έμεναν σε φτωχόσπιτα που είχαν νοικιάσει κοντά στα κάτεργα, φρόντιζαν να μαγειρεύουν κάποιο καλύτερο φαγητό και να μπαλώνουν τις χοντρές τσόχινες στολές που φορούσαν υποχρεωτικά όλοι οι κρατούμενοι. Η Μαρία Νικολάγεβνα έμεινε στο πλευρό του συζύγου της στην εξορία, από το 1826 μέχρι το 1855. Ένα χρόνο αργότερα πήρε άδεια να επιστρέψει κι ο πρίγκιπας στη Μόσχα. Από τους εξόριστους Δεκεμβριστές μόνο 12-15 είχαν απομείνει ζωντανοί όταν ο τσάρος Αλέξανδρος Β΄ έδωσε αμνηστία. Πολύ πιο πριν είχε φύγει από τη ζωή και ο μεγάλος φίλος των Δεκεμβριστών Αλεξάντρ Σεργκέγεβιτς Πούσκιν.
Στο πλευρό των εξόριστων
Από την αφήγηση της Μαρίας Νικολάγεβνα, συνάγεται ότι ο τρανός Πούσκιν ήταν καρδιακός φίλος της οικογένειάς της και συνοδοιπόρος των Δεκεμβριστών. Γνώριζε την πριγκίπισσα από τα εφηβικά της χρόνια και της είχε αφιερώσει ποιήματα, ενώ μετά τη συντριβή της επανάστασης έγραφε και έστελνε στους εξορισμένους στίχους θαυμασμού και εμψύχωσης, όπως το ποίημα «Μήνυμα στον δεσμώτη»:
Θα πέσουν τα βαριά δεσμά,
Θα γκρεμιστούνε τα κελιά
Σαν φτάσει η λευτεριά στην πόρτα,
τ’ αδέλφια μας χαρούμενα θα δώσουν τα σπαθιά.
Συγκινητική και θαρραλέα ήταν και η απάντηση (πολλοί Δεκεμβριστές ήταν σπουδαίοι λογοτέχνες) του πρίγκιπα Αλεξάντρ Ιβάνοβιτς Οντογιέφσκι, καταδικασμένου σε ισόβια εξορία και δεκαπενταετή καταναγκαστικά έργα:
Προφητικών χορδών φλογεροί ήχοι
έφτασαν στ’ αυτιά μας,
τα χέρια νοσταλγούν τα ξίφη,
μα βρήκαν μόνο τα δεσμά μας.
Ήσυχος μείνε, βάρδε μου,
με τα δεσμά καυχιόμαστε
και μέσα στα μπουντρούμια
μένει ο όρκος ο ιερός.
Το έργο μας το θλιβερό δεν θα χαθεί∙
η σπίθα θα ανάψει φλόγα
και φωτισμένος ο λαός
κάτω από λάβαρο ιερό θα συναχτεί.
(απόδοση Ελένης Κατσιώλη)
Το παλιό μέσα στο καινούργιο
Ενώ στη Δύση μάλλον υποτιμήθηκαν, οι Σοβιετικοί κομμουνιστές αναγνώρισαν και επαίνεσαν δεόντως τους Δεκεμβριστές και ιδίως την πιο ριζοσπαστική τους πτέρυγα. Όμως, το σοβιετικό καθεστώς συνέχισε την πρακτική της εξορίας και της αναγκαστικής εργασίας με ή χωρίς αμοιβή. Οι αλυσίδες είχαν καταργηθεί, αλλά ο ζόφος παρέμενε. Επίσης, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1940, συνέχισε την πρακτική των μαζικών μετακινήσεων πληθυσμών που έκανε η αυτοκρατορική Ρωσία για λόγους στρατιωτικούς, οικονομικούς ή πολιτικούς, όπως η υποχρεωτική μετεγκατάσταση των Ελλήνων της Κριμαίας από την Αικατερίνη Β΄ στο βόρειο τμήμα της Αζοφικής Θάλασσας, το 1778. Οι πρακτικές της εξορίας και του εκτοπισμού ήταν δεδομένες στις αυτοκρατορίες. Η συνέχισή τους, όμως, αποτελεί ένα θλιβερό κατάλοιπο το οποίο σε βάθος χρόνου αμαύρωσε τα επιτεύγματα της Σοβιετικής Ένωσης. Η αχίλλειος πτέρνα του σοβιετικού καθεστώτος.
Οι αυστηροί περιορισμοί στην ελευθερία της έκφρασης, η ελλιπής συμμετοχή των εργαζομένων στη λήψη των αποφάσεων και οι διωγμοί των αντιφρονούντων και των οιονεί αντιφρονούντων συνέβαλαν στην παρεμπόδιση της ολοκλήρωσης του σοσιαλιστικού εγχειρήματος. Η ανατροπή της ολιγαρχίας του τσαρισμού, η εκπληκτική σε ρυθμούς ανάπτυξη, η σταθερή επιδίωξη της παγκόσμιας ειρήνης, η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας, η θαυμαστή πρόοδος στα ζητήματα ισότητας των δύο φύλλων, η απόλυτη διασφάλιση της εργασίας και η πρωτοποριακή κατοχύρωση των εργασιακών δικαιωμάτων, η εξασφάλιση για όλους τους πολίτες δωρεάν στέγασης, παιδείας και υγείας, και, βέβαια, η ανυπολόγιστης σημασίας νίκη επί του φασισμού, δημιούργησαν μία πελώρια ελπίδα για την ανθρωπότητα, που, όμως, υπονομεύτηκε από την υποτίμηση της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Γεγονός που έδειξε ότι ο δρόμος για το σοσιαλισμό πρέπει να είναι φαρδύς και να περιλαμβάνει όλα τα απαραίτητα για την ανώτερη κοινωνία συστατικά και όχι μόνο μερικά απ’ αυτά που όσο σπουδαία κι αν είναι αφήνουν το εγχείρημα κουτσό. Κάθε ζωτικό στοιχείο που απουσιάζει ή υστερεί υπονομεύει ολόκληρη την προσπάθεια.
Το σοβιετικό μοντέλο χαρακτηρίστηκε αφενός από μεγάλες ανατροπές και προόδους σε νευραλγικούς και ζωτικούς τομείς και αφετέρου από μεγάλη καθυστέρηση σε άλλους εξίσου σημαντικούς. Εσωτερικές αντιφάσεις που δεν επιλύθηκαν έγκαιρα και ισόρροπα, με οδυνηρές συνέπειες.
Οι Έλληνες εμπνέουν τους Δεκεμβριστές
«Την περίοδο που ο Πούσκιν ήταν εξόριστος στο Κισινιόφ (Μολδαβία), το στράτευμα έβραζε. Οι αξιωματικοί οργάνωναν την ανατροπή του τσάρου. Το 1821, από την οργάνωση «Ένωση της ευημερίας» γεννήθηκαν δυο άλλες επαναστατικές οργανώσεις: η Οργάνωση του Νότου στο Κίεβο και η Οργάνωση του Βορρά στο Πίτερμπουργκ. Η πλέον επαναστατική ήταν η Οργάνωση του Νότου, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Πάβελ Ιβάνοβιτς Πέστελ. […] Με την ανακήρυξη της δημοκρατίας, όλες οι διακρίσεις των κοινωνικών στρωμάτων θα καταργούνταν, κανένα κοινωνικό στρώμα δεν θα μπορούσε να έχει περισσότερα προνόμια από κάποιο άλλο, δεν θα υπήρχαν τίτλοι ευγενείας και όλοι οι άνθρωποι θα ήταν ισότιμοι πολίτες. […] Ο Πέστελ ήταν θιασώτης της ομοσπονδιακής δομής του κράτους με μια ισχυρή κεντρική εξουσία. [..] Η διοίκηση θα ήταν μόνο αιρετή. Ανώτατη νομοθετική αρχή θα ήταν η λαϊκή συνέλευση κ.λπ.»
Στην Οργάνωση του Βορρά, επικεφαλής ήταν ο Νικήτα Μιχάιλοβιτς Μουραβιόφ.
«Το Σύνταγμα του περιείχε τις εξής θέσεις: Η Ρωσία πρέπει να γίνει Συνταγματική Μοναρχία, με Νομοθετική Εξουσία –την Άνω Δούμα- και Εκτελεστική Εξουσία. […] Ο τσάρος δεν θα είχε δικαίωμα έναρξης και λήξης πολέμου. […] Με την κατάργηση της δουλοπαροικίας οι κτηματίες παραμένουν ιδιοκτήτες των γαιών και οι αγρότες παραμένουν ιδιοκτήτες των σπιτιών τους με επιπλέον πέντε χιλιάδες τετραγωνικά (πέντε στρέμματα) για κάθε κατοικία. […] Καταργούνται όλοι οι τίτλοι και παραμένει ως μοναδικός τίτλος για όλους αυτός του πολίτη κ.λπ.»
(Αποσπάσματα από την εισαγωγή της Ελένης Κατσιώλη στο βιβλίο «Τα απομνημονεύματα της πριγκίπισσας Μαρίας Νικολάγεβνα Βαλκόνσκαγια»)
Οι Δεκεμβριστές είχαν διάφορες πηγές έμπνευσης, όπως το κίνημα των Καρμπονάρων στην Ιταλία και το αμερικανικό Σύνταγμα. Αλλά άμεσα και βαθιά επηρεάστηκαν από την ελληνική επανάσταση του 1821. Αυτοί οι επαναστάτες, με τίτλους, μόρφωση και καλλιέργεια, μέλη της ρωσικής και της ευρωπαϊκής ελίτ του 19ου αιώνα, εμβολιάστηκαν από την ελληνική επανάσταση και μελέτησαν από κοντά και συστηματικά τον τρόπο προετοιμασίας, οργάνωσης και πυροδότησης του ξεσηκωμού στη μικρή βαλκανική μας γωνιά. Ευγενείς και αξιωματικοί, στυλοβάτες μιας από τις μεγαλύτερες, ισχυρότερες και μακροβιότερες αυτοκρατορίες στην Ιστορία, άντλησαν, από την –σε πανευρωπαϊκό επίπεδο- πολύ μικρή σε μεγέθη ελληνική μειονότητα, ιδέες, μεθόδους, προτάσεις και δυνάμεις για να μυήσουν, να οργανώσουν και να ξεκινήσουν ένα μεγάλο αγώνα ζωής και θανάτου προκειμένου να εκσυγχρονίσουν, να εκδημοκρατίσουν και να απελευθερώσουν τη ρωσική κοινωνία που λίμναζε από την καθυστέρηση και τη στασιμότητα, του κράτους, των αρχών, των θεσμών και των αντιλήψεων.
Οι Δεκεμβριστές είχαν το μυαλό τους στραμμένο ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Και μόνο από τις επιλογές και τις ενέργειες των ηγετών του κινήματος μπορεί να συμπεράνει κανείς με βεβαιότητα ότι η ελληνική περίπτωση δεν περιλαμβανόταν απλά στη σκέψη τους, αλλά την κατηύθηνε κιόλας. Υπάρχει σημαντικός αριθμός επιστολών, εγγράφων, σχεδίων, προτάσεων, απομνημονευμάτων, μαρτυριών και ποιημάτων που κάνουν διάφανη αυτή τη διασύνδεση.
Ο Ρήγας και οι Ρώσοι
Στην μεταπτυχιακή της εργασία στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Σπουδών της Μαριούπολης με θέμα «Η διάπλαση των ιδεών των Ρώσων Δεκεμβριστών μέσα από την πολιτική παρακαταθήκη του Ρήγα και την Ελληνική Επανάσταση», η Ο. Μπάσενκο, γράφει:
«Ο αγώνας των Ελλήνων για την εθνική τους παλιγγενεσία άσκησε μεγάλη επιρροή στα φιλελεύθερα πνεύματα της Ευρώπης, προκάλεσε κύμα συμπάθειας, γονιμοποίησε το φιλελληνικό κίνημα. Το φιλελληνικό κίνημα, ως μοναδικό φαινόμενο της εποχής του, επηρέασε βαθύτατα την ευρωπαϊκή φιλελεύθερη διανόηση και η ελληνική επανάσταση δεν άλλαξε μόνο τον χάρτη της Ευρώπης, αλλά άνοιξε δρόμο για πολλά άλλα κινήματα, ενέπνευσε και όπλισε έθνη και λαούς για τη διεκδίκηση του ιδανικού της Ελευθερίας. […] Στη Ρωσία τα φιλελληνικά αισθήματα βρήκαν ανταπόκριση σε διάφορα κοινωνικά στρώματα. Η ρωσική κοινή γνώμη απαιτούσε άμεση παρέμβαση υπέρ των Ελλήνων. […] Υπέρ του Ελληνικού αγώνα τάχθηκαν οι ρώσοι φιλελεύθεροι διανοούμενοι. Ο αγώνας των Ελλήνων επέσπευσε τις πνευματικές και πολιτικές ζυμώσεις στη Ρωσία, κινητοποίησε το ευρύ ριζοσπαστικό πνεύμα και επηρέασε το νεογέννητο κίνημα των Δεκεμβριστών. […]
Ο γνωστότερος ηγέτης του «Νοτίου Συνδέσμου» συνταγματάρχης Πάβελ Ιβάνοβιτς Πέστελ* […] στις αρχές Μαρτίου 1821, επισκέφθηκε τρεις φορές την Βεσσαραβία στις περιοχές όπου εξελίχθηκαν τα γεγονότα της εξέγερσης του Υψηλάντη. […] Οι δύο άντρες γνωρίζονταν από το 1810, καθόσον υπηρετούσαν και οι δύο στο πλέον επίλεκτο σώμα του ρωσικού στρατού, το σώμα των εφίππων σωματοφυλάκων του τσάρου. […] Ο Πέστελ αναφέρει ότι η εξέγερση των Ελλήνων προετοιμάσθηκε από τη «Φιλική Εταιρεία» και παραθέτει πληροφορίες για την ίδρυση αυτής της μυστικής οργάνωσης και την εσωτερική της σύνθεση. […] Η επίσκεψη στην Βεσσαραβία υπήρξε χρήσιμη για τον Πέστελ, διότι αυτός είχε την δυνατότητα να εξετάσει από κοντά την επαναστατική δράση των Ελλήνων υπό την αρχηγία του Υψηλάντη και να μελετήσει τις οργανωτικές λεπτομέρειες του αγώνα, τις ιδιαιτερότητες του συνωμοτικού χαρακτήρα της «Εταιρείας» κ.λπ.… Όλα αυτά στάθηκαν χρήσιμα για την οργάνωση της ρωσικής μυστικής επαναστατικής οργάνωσης του «Νοτίου Συνδέσμου» των Δεκεμβριστών.
[…] Ο Πέστελ ήταν ενήμερος για ό, τι αφορά τις σκέψεις και τις προθέσεις των Ελλήνων για τη δημιουργία του ανεξάρτητου κράτους. Άρα, ήταν γνώστης και του σχεδίου που πρότεινε ο Ρήγας. Το «Ελληνικό Βασίλειο» του Πέστελ έχει σημεία σύγκλισης με την «Ελληνική Δημοκρατία» του Ρήγα. Στα ερείπια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα κτισθεί η δημοκρατική πολιτεία όλων των υποδούλων λαών «χωρίς εξαίρεσιν θρησκείας και γλώσσης». Στην «Ελληνική Δημοκρατία» του Ρήγα δεν υπάρχει ούτε υπόνοια παράβλεψης ή υποδούλωσης των αλλοεθνών, αλλόγλωσσων ή αλλόθρησκων λαών. Αυτός αγωνίζεται για την αναβάπτιση όλων, χωρίς φυλετικές ή άλλες διακρίσεις. Αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία επαναλαμβάνονται και στο έργο του Πέστελ. Παρόλο που ο Πέστελ ονομάζει το σχέδιό του «Ελληνικό Βασίλειο», οραματίζεται το «ελληνικό κράτος» ως ομοσπονδιακό.
Η προετοιμασία της επανάστασης από τη «Φιλική Εταιρεία» και ο ηρωικός αγώνας των Ελλήνων επηρέασαν πολύμορφα την πολιτική κατάσταση στην Ρωσία και προκάλεσαν ένα κύμα φιλελεύθερων δράσεων στη ρωσική κοινωνία. Πολλοί αξιωματικοί, ενεργά μέλη της Δεκεμβριανής εξέγερσης, προετοιμαζόμενοι να πάνε εθελοντές στην Ελλάδα, μάθαιναν ελληνικά, μελετούσαν την πολιτική και κοινωνική κατάσταση στην Ελλάδα, αλλά και επηρέαζαν ευρύτερα την κοινή γνώμη με τα λογοτεχνικά τους δημιουργήματα.
Τον Μάιο-Ιούνιο του 1824, ο Κοντράτι Φιόντοροβιτς Ριλέγιεφ* γράφει την ωδή «Μετά το θάνατο του Λόρδου Βύρωνα» μιλώντας για «ιερό αγώνα για την ελευθερία του ελληνικού λαού». Στο ποίημά του αναφέρεται στο πένθος της «πατρίδας του Θεμιστοκλή», της «ιερής» Ελλάδας. Το ποίημα ανοίγει και κλείνει με το κάλεσμα υποστήριξης προς τους «φίλους της ελευθερίας και της Ελλάδας». […]
Ο Βίλχελμ Κάρλοβιτς Κιούχελμπεκερ *, θερμός φιλέλληνας, εκφράζει στα ποιήματά του τον πόθο του να πάει να πολεμήσει στην Ελλάδα για την ανεξαρτησία της. Το 1821, γράφει ποιήματα που αποτελούν χαιρετισμό στο λαό που ξεσηκώθηκε για την ελευθερία του στην Ελλάδα που «έχει σπάσει τα δεσμά της» και περιμένει υποστήριξη. Ενθουσιασμένος από τα επαναστατικά γεγονότα στην Ελλάδα πιστεύει ότι θα έρθει η ημέρα της ελευθερίας και στην Ρωσία. Καλεί τους συμπατριώτες του να βοηθήσουν την Ελλάδα:
Φίλοι, μας περιμένουν τα τέκνα της Ελλάδας!
Ποιος θα μας δώσει φτερά να πετάξουμε;
Η Ελλάδα πετά τα δεσμά της στις στάχτες!
Είναι αξιοσημείωτο ότι στο κίνημα των Δεκεμβριστών λάμβαναν μέρος άνθρωποι διαφόρων εθνικοτήτων, συμπεριλαμβανομένων και Ελλήνων. Από τη Θεοδοσία (Κριμαία) ο Παύλος Μασγάνος, ήταν πρωτοστάτης της εξέγερσης του συντάγματος Τσερνίγοφ. Από το κυβερνείο της Αγίας Πετρούπολης ο Νικόλαος Βούλγαρης, γιος του Ιάκωβου Βούλγαρη μέλους της «Φιλομούσου Εταιρείας» της Βιέννης, καθώς και ο Ιάκωβος Δραγομάνοφ, όλοι μέλη του «Νοτίου Συνδέσμου». Επίσης οι γιοι του συγγραφέα Βασίλη Καπνίστ, από τις πιο επιφανείς φυσιογνωμίες των ρωσικών και ουκρανικών Γραμμάτων, από τη ζακυνθινή οικογένεια Καπνίση.»
* Ο Πέστελ και ο Ριλέγιεφ απαγχονίστηκαν και ο Κιούχελμπεκερ καταδικάστηκε, όπως κι ο αδελφός του, σε ισόβια εξορία και καταναγκαστική εργασία στη Σιβηρία όπου πέθανε από φυματίωση σε ηλικία 49 ετών.
