του Γιώργου Κυριακού
Οι εκλογές στις 24 Απριλίου στη Σλοβενία ανέδειξαν νικητή τον μπίζνεσμαν Ρόμπερτ Γκόλομπ του (μόλις τριών μηνών) κόμματος «Κίνημα Ελευθερίας» με 34,5%. Ο Γκόλομπ εκτόπισε το δεξιό SDS του πρωθυπουργού Γιάνσα, που έλαβε μόλις 23,5%. Τρία ακόμη κόμματα μπήκαν στο κοινοβούλιο: η «Νέα Σλοβενία» (συνιστώσα της προηγούμενης κυβέρνησης), που απέσπασε 6,9%, οι Σοσιαλδημοκράτες με 6,7% και το κόμμα της Αριστεράς (Levica) με 4,5%. Τα δύο τελευταία κόμματα είναι οι πιο πιθανοί εταίροι μιας νέας κυβέρνησης υπό τον Γκόλομπ.
Όντας η πλουσιότερη χώρα της Ανατολικής Ευρώπης και η λιγότερο βαλκανική, μέλος της Ευρωζώνης, η Σλοβενία άρχισε να αντιμετωπίζει προβλήματα κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-08. Το σλοβενικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ μειώθηκε κατά 8%. Η δημοσιονομική λιτότητα, η αποτυχία των «μεταρρυθμίσεων», η μείωση στις εξαγωγές, όπως και τα σοβαρά πλήγματα στον κατασκευαστικό τομέα, προκάλεσαν μείωση της κατανάλωσης και δυσαρέσκεια. Από την περίοδο εκείνη, και με διάφορα σχέδια μεταρρυθμίσεων να παραμένουν αδρανή, υπήρξε μια ανάκαμψη. Ωστόσο το γεγονός ότι η οικονομία της Σλοβενίας εξαρτάται κυρίως από το εμπόριο, όπως και το ότι τα 2/3 του ενεργού πληθυσμού εργάζονται στον τριτογενή τομέα, την καθιστούν ευαίσθητη στις διεθνείς οικονομικές αναταράξεις.
Τα πεπραγμένα του Γιάνσα
Ο απερχόμενος πρωθυπουργός είναι δηλωμένος θαυμαστής του Τραμπ και του Ορμπάν (αν και στην πράξη απορρίπτει την «ισορροπημένη» εξωτερική πολιτική των Ούγγρων και ακολουθεί τον ακραίο πολωνικό αντιρωσισμό). Στην πρόσφατη εκλογική αναμέτρηση είχε να αντιμετωπίσει την αγανάκτηση των Σλοβένων –ιδιαίτερα των νέων– για την αυταρχική αλλά και αναποτελεσματική διαχείριση της πανδημίας, όπως και για τις κυβερνητικές παρεμβάσεις στα ΜΜΕ, τη δικαιοσύνη και την αστυνομία. Έτσι εξηγείται το πώς φέτος η συμμετοχή στις βουλευτικές εκλογές εκτινάχθηκε πάνω από το 70%, ενώ το 2018 ήταν μόλις 52,6%.
Οι επιθέσεις του Γιάνσα στους αντιπάλους του χαρακτηρίζονταν από αντικομμουνιστική-αντιρωσική ρητορική. Έκανε λόγο για «παράλληλο μηχανισμό» της αντιπολίτευσης και φορέων της κοινωνίας των πολιτών (που διαμαρτύρονταν εδώ και μήνες με διαδηλώσεις), προβάλλοντας θεωρίες συνωμοσίας οι οποίες κατέληγαν σε ισχυρισμούς για παρέμβαση της Ρωσίας. Ταυτόχρονα δεν έκρυβε την αντιπάθειά του προς τις Βρυξέλλες: «Ποιοι είστε εσείς για να μου πείτε τι θα κάνω;» είχε ρωτήσει ο Γιάνσα τον Ολλανδό πρωθυπουργό, προκαλώντας πονοκεφάλους στην Κομισιόν.
Ο Γιάνσα πρόσφατα διόρισε κομματικό στέλεχος ως εκτελεστικό διευθυντή της Επιχείρησης Διαχείρισης Τραπεζικών Περιουσιακών Στοιχείων, ενώ το 2013 είχε αποκρύψει τα περιουσιακά του στοιχεία, με συνέπεια να ξεσπάσουν διαμαρτυρίες που τελικά είχαν ρίξει την κυβέρνησή του. Ο «αντιφατικός» Γιάνσα επέβαλε πέρυσι δρακόντειο νόμο για υποχρεωτικό εμβολισμό όλων των κατοίκων, βάσει του οποίου έφτασε να απαγορεύεται η πρόσβαση των ανεμβολίαστων πολιτών ακόμη και στα πρατήρια καυσίμων! Τελικά οι διατάξεις αυτές ακυρώθηκαν με απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου.
Στην πρωτοπορία της Δυτικής σταυροφορίας
Σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική, είναι ενδεικτικό πως η κυβέρνηση Γιάνσα ήταν η πρώτη (μαζί με τις κυβερνήσεις της Πολωνίας και της Τσεχίας) που επισκέφθηκε το πολιορκημένο Κίεβο. Πρόσφατα απέλασε 33 Ρώσους διπλωμάτες, δήλωσε ότι θα αποστείλει SS-300 στην Ουκρανία, ενώ έλαβε και αποφάσεις για αύξηση των στρατιωτικών δαπανών. Η Σλοβενία ήταν η δεύτερη χώρα μετά την Πολωνία που αρνήθηκε να πληρώσει το φυσικό αέριο σε ρούβλια, και από τις πρώτες που έκλεισαν τον εναέριο χώρο τους στα ρωσικά πολιτικά αεροσκάφη. Οι τελευταίες δηλώσεις του υπουργού Υποδομών της απερχόμενης κυβέρνησης αφορούσαν στη μεταφορά φυσικού αερίου με πλοία του Κατάρ μέσω τερματικών σταθμών LNG στη Βόρεια Αδριατική.
Η Υπηρεσία Ενέργειας της Σλοβενίας, η οποία έχει σήμερα από τις υψηλότερες χονδρεμπορικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην Ε.Ε., αύξησε κατά 14% το ρεύμα. Το Υπουργείο Υποδομών εξέδωσε άδεια για κατασκευή νέας μονάδας στον πυρηνικό σταθμό του Κρσκο, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται η διαδικασία έγκρισης μιας 20ετούς παράτασης της υφιστάμενης μονάδας (η άδεια λειτουργίας της λήγει το 2023). Φημολογείται πως ήταν ο Γιάνσα αυτός που έστειλε το non paper με τα σχέδια αναθεώρησης των συνόρων στα Βαλκάνια*. Ολοκληρώνοντας τη φιλοδυτική πορεία της, η κυβέρνησή του ανανέωσε τον Ιανουάριο τις διπλωματικές σχέσεις με την Ταϊβάν, προκαλώντας αγανάκτηση στο Πεκίνο.
Ο νικητής των εκλογών
Ο Γκόλομπ, που μπήκε στην πολιτική πριν κάποιους μήνες, ήταν επικεφαλής μεγάλης εταιρίας του τομέα της ηλιακής ενέργειας. Κεφαλαιοποιώντας την αγανάκτηση ενάντια στον «λαϊκιστή» Γιάνσα, κι εργαλειοποιώντας την ανάγκη για μια δικαιότερη διακυβέρνηση, επικράτησε ως «πολιτικά ορθός» τεχνοκράτης. Ο νικητής δηλώνει υπέρμαχος των δικαιωμάτων (ΛΟΑΤΚΙ, κράτος δικαίου) καθώς και οικολόγος της «πράσινης μετάβασης», συνοδεύοντας αυτήν την ταυτότητα με τη γνωστή νεοφιλελεύθερη ατζέντα ιδιωτικοποίησης των δημόσιων αγαθών. Είναι ένα ερώτημα το πώς θα εξελιχθεί στη Σλοβενία η λεγόμενη συνέχεια του κράτους υπό τις νέες συνθήκες πολέμου στην Ευρώπη.
* «Το “σλοβενικό” non paper» (φύλλο 544).
