Χρεοκοπίες και ελλείψεις του παρελθόντος
Του Κώστα Δημητριάδη
Για όποιον αναζητεί τρόπο να αλλάξει πορεία η χώρα, φαίνεται πως ο μεγαλύτερος κίνδυνος την στιγμή αυτή, μετά τη ραγδαία χρεοκοπία του ΣΥΡΙΖΑ, είναι εκείνη η κατάσταση όπου η «δράση» αφημένη να αναπαράγει αμέριμνα χρεοκοπημένους τρόπους άσκησης πολιτικής (αυτοπροσδιοριζόμενης ως αριστερής πολύ συχνά), δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι «είμαστε ζωντανοί». Στην πραγματικότητα μια τέτοια «δράση» εμποδίζει την συνειδητοποίηση ότι, τελικά, αφορά μια κατάσταση στην ουσία νεκρή και ότι η ζωή και οι δυνάμεις που, με δυσκολίες και αβεβαιότητες, κυοφορούν ή αναζητούν διέξοδο αλλού κινούνται και άρα με άλλη μέθοδο, πνεύμα και διάθεση πρέπει να αναζητηθούν. Η επίγνωση αυτού του κινδύνου έχει γίνει πλέον αποφασιστικής σημασίας πρόβλημα για την ποιότητα της επίδρασης που μπορεί να έχει κάθε προσπάθεια και ιδιαίτερα οι συλλογικές προσπάθειες.
Τι τελειώνει;
Κατ’ αρχήν η κατάληξη του εγχειρήματος ΣΥΡΙΖΑ έδειξε πέρα από κάθε αμφιβολία ότι η διέξοδος από το μνημονιακό καθεστώς ημιαποικίας δεν είναι υπόθεση αναζήτησης μιας διευθέτησης.
Προκύπτει ότι και οι δύο γραμμές που κυριάρχησαν, διαμόρφωσαν και ταλάνισαν την πολιτική ζωή του ΣΥΡΙΖΑ -τόσο η αναζήτηση μιας διευθέτησης με τους δανειστές και η ψευδαίσθηση επίτευξης συμφωνίας στη βάση του «κοινού συμφέροντος της Ευρώπης» όσο και η διέξοδος που καταλήγει να υπόσχεται οικονομικές διεξόδους, ανάγοντας τα πάντα στο νόμισμα- υπέστησαν συντριπτική ήττα όταν ήρθαν αντιμέτωπες με τον διαρκή εκβιασμό που ασκήθηκε μέσω του οικονομικού αλλά και ευρύτερα του γεωπολιτικού στραγγαλισμού της χώρας. Ακόμη περισσότερο, μάλιστα, που η έξοδος από το κοινό νόμισμα που με περισσή αφέλεια λογιζόταν αποκλειστικά ως επιλογή στη διάθεση της πλευράς του δανειζόμενου, αποδείχθηκε ότι μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί και με πρωτοβουλία της ευρωκρατίας για την εξουθένωση και τον πειθαναγκασμό του.
Σήμερα, λοιπόν, με βάση αυτή την καθοριστική εμπειρία, δεν γίνεται φανερός μόνο ο εκπεσμός της πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και η φτώχεια όλων των σχεδίων διεξόδου, ιδιαίτερα εκείνων που με υπεκφυγές ή με γενικά σχήματα, αποφεύγουν να ασχοληθούν με τους πραγματικούς όρους, τις δυσκολίες αλλά και τις δυνατότητες που περικλείει η συγκεκριμένη κατάσταση.
Αυτή η έλλειψη ενός στοιχειωδώς ρεαλιστικού σχεδίου-προγράμματος διεξόδου, ορατή πλέον από τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα αλλά μη αντιληπτή, καθώς φαίνεται, από τα πολιτικά επιτελεία της Αριστεράς, αποτελεί βασικό λόγο για την έλλειψη εμπιστοσύνης από μεριάς της κοινωνίας προς τις διάφορες προτάσεις των πολιτικών δυνάμεων που αναφέρονται στην Αριστερά. Και δεν καλύπτεται το έλλειμμα αυτό με την προσφυγή σε διάφορες «ευκαιρίες» και σχεδιασμούς εφήμερης σκοπιμότητας.
Αν σ’ αυτή τη διαπίστωση προσθέσει κανείς το γεγονός ότι εκτός από την άγρια κακοποίηση που υφίστανται οι ιδέες και η ηθική της Αριστεράς από «την κυβέρνηση της Αριστεράς», ο κόσμος έχει μπουχτίσει και από κείνη την πολιτική που συνδυάζει τις μεγαλόστομες υπερβατικές διακηρύξεις, με το καπέλωμα, με το σεχταρισμό και με έναν ακραίο πραγματισμό όσον αφορά τη νομή θέσεων «για το κόμμα μας» στους θεσμούς (και μάλιστα τους ιδιαίτερα απαξιωμένους θεσμούς στη συνείδηση του κόσμου). Έτσι δεν θα πρέπει να προξενεί εντύπωση η εκτίμηση ότι εμφανίζεται ως ισχυρό ενδεχόμενο στο άμεσο μέλλον να εμφανιστεί μια αποστροφή προς την «Αριστερά» ηχηρότερη ή διακριτικότερη και μια καθολική παράκαμψή της.
Όμως και εμείς εδώ στο Δρόμο που μαζί με άλλους υποστηρίξαμε ότι η διέξοδος δεν μπορεί να είναι υπόθεση ενός κόμματος ή μιας κυβέρνησης ή των πολιτικών δυνάμεων της Αριστεράς, προβάλλοντας την αναγκαιότητα οικοδόμησης ενός ευρύτατου πολιτικού κινήματος για την αναγέννηση της χώρας, δεν μπορούμε να συνεχίσουμε «όπως πριν», αδιατάρακτα.
Πρώτα από όλα γιατί η εκτίμησή μας, στη βάση της οποίας συμμετείχαμε στο ΣΥΡΙΖΑ, ότι ο λαϊκός ριζοσπαστισμός του 2010-2012 θα μπορούσε να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε το πολιτικό προσωπικό της Αριστεράς ξεπερνώντας τις ήδη διαπιστωμένες ανεπάρκειές του να παίξει με επάρκεια έναν πολιτικό ηγετικό ρόλο, δεν επιβεβαιώθηκε.
Παρωχημένες εμμονές
Και τώρα στο φως αυτής της εμπειρίας πλέον, γίνεται φανερό ότι η οικοδόμηση ενός τέτοιου πολιτικού κινήματος που παραμένει το ίδιο αναγκαίο με πριν, θα είναι πολύ συνθετότερη υπόθεση από ότι αρχικά εκτιμήθηκε.
Η κατάληξη του εγχειρήματος ΣΥΡΙΖΑ θέτει σε δοκιμασία τη δυνατότητα να εκφραστεί ένα πλειοψηφικό κοινωνικό ρεύμα, από ένα πολιτικό υποκείμενο συσπειρωμένο γύρω από ένα πρόγραμμα διεξόδου. Από τη μια μεριά μέσα σε σημαντικά τμήματα της κοινωνίας εμφανίζεται μια στροφή σε πολιτικά διαβήματα και γενικότερα εκδηλώσεις κοινωνικής ενεργητικότητας που παρακάμπτουν την κεντρική πολιτική – ο χώρος της κεντρικής πολιτικής αυτή τη στιγμή φαίνεται μπλοκαρισμένος σε όλο του το εύρος και ο συνδικαλισμός αθεράπευτα αναξιόπιστος.
Τα τμήματα του λαού που ενεργοποιήθηκαν την περίοδο 2010-2012 τροφοδοτώντας ένα πλατύ κίνημα ριζοσπαστικής απαίτησης για πολιτική κάθαρση και αναγέννηση, τα ίδια λίγο πολύ που στη συνέχεια επέλεξαν τον ΣΥΡΙΖΑ ως πολιτική έκφραση αυτών των αιτημάτων, σήμερα εμφανίζονται με έναν πλουραλισμό πρωτοβουλιών και ρευμάτων με πιο αποσπασματικές επιδιώξεις, και αρκετά συχνά πιο γειωμένες γύρω από τα θέματα της επιβίωσης. Και δεν αποτελεί έκπληξη ότι και στο επίπεδο των αντιλήψεων και της συνείδησης επικρατεί μια απέραντη ποικιλία των πιο διαφορετικών απόψεων και σκέψεων με ενισχυμένη την επίγνωση της κατάστασης.
Από την άλλη πλευρά σε ό,τι αφορά το επίπεδο των πολιτικών εκφράσεων, έχει χάσει σε εμβέλεια η πολιτική μορφή ενός υποκειμένου με τον δυναμισμό να συναρθρώνει ένα μπλoκ πολιτικών δυνάμεων διαφορετικών καταβολών, και τα πράγματα έχουν υποχωρήσει είτε προς την κατεύθυνση εκλογικών συγκολλήσεων είτε προς την πλευρά της σκλήρυνσης σεχταριστικών χαρακτηριστικών των διαφόρων πολιτικών σχημάτων.
Μέσα σε ένα τέτοιο τοπίο γίνεται έκδηλο πόσο παρωχημένη είναι η εμμονή στις διάφορες εκδοχές του συνηθισμένου σχήματος μιας οργάνωσης της Αριστεράς που θεωρεί ότι η αναφορά της σε ένα ιστορικό ρεύμα κάποιας απόχρωσης της δίνει το κύρος να εκφράσει και να καθοδηγήσει τα αγωνιστικότερα τμήματα του λαού.
Και χωρίς την αποτυχία της «κυβέρνησης της Αριστεράς»
η περίοδος που ζούμε συνδυάζει και σε παγκόσμιο και σε τοπικό επίπεδο όλα τα στοιχεία που συνθέτουν μια υπαρξιακή κρίση της ιστορικής Αριστεράς.
Και στο επίπεδο της θεωρίας και σε ό,τι αφορά τις πολιτικές και κοινωνικές πρακτικές, ο ριζοσπαστισμός φαίνεται να την παρακάμπτει και να εμφανίζεται από άλλους δρόμους.
Υπάρχει, λοιπόν, άμεση ανάγκη να γίνει μια ριζική στροφή πνευμάτων. Να κατανοηθεί ότι δεν υπάρχουν τώρα οι εγγυήσεις που έδιναν μέχρι σχετικά πρόσφατα τα μεγάλα ιστορικά πολιτικά ρεύματα, ότι πρέπει να κατακτηθεί η ικανότητα να ακούμε και να συμβάλουμε με ταπεινότητα μέσα σε ένα περιβάλλον ετερόδοξων απόψεων που από διαφορετικές οπτικές θέτουν το θέμα της κοινωνικής χειραφέτησης. Και ότι σε τελική ανάλυση η Αριστερά δεν είναι αναφορά που παρέχει εγγυήσεις αλλά ένας όρος που ονομάζει τα ρεύματα εκείνα ιδεών και πρακτικής που εντοπίζουν δυνατότητες και δίνουν διέξοδο στη διάρκεια μεγάλων κρίσεων ανανεώνοντας την κοινωνική ζωή.
Δείτε εδώ ολόκληρο το αφιέρωμα του Δρόμου για το Πολιτικό Κίνημα Διεξόδου
