Η Allyson Pollock είναι καθηγήτρια Έρευνας και Πολιτικής Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary, στο Λονδίνο. Σε μια αποκαλυπτική συνέντευξη που παραχώρησε στον Tariq Ali και δημοσιεύτηκε στο Counterpunch, περιγράφει τους λόγους για τους οποίους ο Έμπολα πήρε επιδημικές διαστάσεις, εξηγεί το ρόλο μεγάλων μη-κυβερνητικών οργανώσεων που εμπλέκονται, και σημειώνει ότι «η λύση σε αυτές τις επιδημίες δεν είναι οι “μαγικές σφαίρες” των εμβολίων και η αποστολή στρατιωτών. Είναι λύση διαρθρωτική, είναι κοινωνική, είναι οικονομική».
Η καθηγήτρια Allyson Pollock συγκαταλέγεται στους γνωστότερους επιστήμονες στον χώρο της δημόσιας Υγείας και ειδικούς στην αντιμετώπιση του Έμπολα, διεθνώς.
Ποιες είναι οι ρίζες του ιού και πως εξαπλώθηκε τόσο γρήγορα;
Ο Έμπολα είναι ένας ιός για τον οποίο κανείς δεν γνωρίζει με ακρίβεια από πού προέρχεται. Διαδίδεται μέσω των σωματικών υγρών. Στις περισσότερες και συνήθεις περιπτώσεις μπορεί εύκολα να περιοριστεί με καραντίνα και απομόνωση, αλλά το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι οι χώρες όπου τώρα εξαπλώθηκε, η Σιέρα Λεόνε, η Λιβερία και η Γουινέα, είναι πάρα πολύ φτωχές, με τις υποδομές τους εξαρθρωμένες, ιδίως όσον αφορά τα υγειονομικά συστήματα. Ο ιός εξαπλώνεται σήμερα στα αστικά κέντρα όπου η επαφή μεταξύ ανθρώπων είναι μεγάλη, οπότε γίνεται ακόμα πιο δύσκολο να ελεγχθεί και να περιοριστεί.
Η υγειονομική κοινότητα της Δύσης, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, αντέδρασαν με καθυστέρηση, όσον αφορά τα βήματα που θα μπορούσαν να είχαν ήδη γίνει σε πιο αρχικό στάδιο;
Ο ΠΟΕ έλπιζε ότι, όπως και στην προηγούμενη μεγάλη έξαρση του ιού στα 1970, θα περιοριζόταν σχετικά εύκολα. Δεν είχε όμως συνειδητοποιήσει το γεγονός ότι οι χώρες όπου σήμερα εξαπλώνεται ο ιός είναι ανάμεσα στις φτωχότερες του κόσμου; Η Λιβερία και η Σιέρα Λεόνε έχουν περάσει μακρές περιόδους εμφυλίων πολέμων που άφησαν το στίγμα τους στην οικονομία. Αυτό που παρατηρούμε σήμερα εκεί είναι η ουσιαστική διάλυση όλων των δημόσιων υπηρεσιών, ιδίως των συστημάτων υγείας.
Πρόκειται για έναν ιό με πολύ υψηλό ποσοστό θνησιμότητας. Υπολογίζονται στο 55% οι πιθανότητες θανάτου όταν κάποιος νοσήσει από τον Έμπολα. Η αμερικανική κυβέρνηση επανέρχεται με λύσεις που περιλαμβάνουν όπλα και μαγικές σφαίρες, κάτι που το έχουμε ξαναδεί: είναι η εξαγγελία του Ομπάμα ότι θα στείλει 3.000 στρατιώτες και η παράλληλη ανακοίνωση ότι οι ΗΠΑ θα επικεντρωθούν στην επείγουσα παραγωγή εμβολίων. Μία αντίληψη που βρίσκεται σε πλήρη διάσταση με τον κοινωνικό και διαρθρωτικό ρόλο της δημόσιας Υγείας δεδομένου ότι οι προϋποθέσεις της δημόσιας Υγείας, στο σύνολο της, βρίσκονται σε πολύ απλές, βασικές λύσεις. Είναι το καθαρό νερό, η απολύμανση, η καλή διατροφή, δηλαδή τα τρία «κακά» της φτώχειας, αλλά παράλληλα είναι απαραίτητα τα πολύ καλά συστήματα Υγείας με εκπαιδευμένους γιατρούς και νοσοκόμους και υποδομές όπου μπορούν να απομονωθούν οι ασθενείς, όπου επίσης μπορείς να εφαρμόσεις αυτό που λέμε «εντοπισμός των επαφών», να βρίσκεις δηλαδή με ποια άτομα ήλθαν σε επαφή οι νοσούντες από τον ιό μέσα σε κάθε κοινότητα ώστε να μπορείς να τους απομονώσεις σε καραντίνα και να διασφαλίσεις ότι δεν θα κολλήσουν κάποιον άλλο κατά την περίοδο επώασης της νόσου.
Όλα αυτά δεν υφίστανται πια στις χώρες αυτές όπου έχει συντελεστεί μία κατάρρευση των δομών δημόσιας Υγείας. Ο πληθυσμός διαθέτει πολύ μικρό αριθμό γιατρών και νοσοκόμων που απλούστατα δεν αρκούν για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση και παράλληλα οι δημόσιες υποδομές είναι υπερπλήρεις και οι συνθήκες άθλιες. Οπότε ήταν ευάλωτες σε μία επιδημία, είτε ήταν ο Έμπολα ή οτιδήποτε άλλο. Ήταν κάτι απόλυτα προβλέψιμο και μάλιστα εδώ και πάνω από 20 χρόνια. Η λύση σε αυτές τις επιδημίες δεν είναι οι «μαγικές σφαίρες» των εμβολίων και η αποστολή στρατιωτών. Είναι λύση διαρθρωτική, είναι κοινωνική, είναι οικονομική, είναι περιβαλλοντική και έχει να κάνει με την εφαρμογή όλων των αναγκαίων μέτρων δημόσιας Υγείας.
Σε ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο δεν προτιμώνται τα δημόσια συστήματα Υγείας, αλλά οι ιδιωτικές λύσεις.Υπάρχουν πολύ καλά νοσοκομεία για τους πλούσιους, υπάρχει μία δεύτερη κατηγορία για την πολυπληθέστερη μεσαία τάξη που έχει να πληρώσει αλλά όχι πολλά, και τέλος υπάρχουν τα δημόσια νοσοκομεία που αποτελούν ντροπή για την ανθρωπότητα και όπου τίποτα δεν γίνεται για να βελτιωθούν, σε παγκόσμιο επίπεδο, διότι δεν αποτελούν προτεραιότητα.
Θέτεις σημαντικά ζητήματα. Ποιος είναι ο ρόλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Παγκόσμιας Τράπεζας, της Τράπεζας για την Αφρικανική Ανάπτυξη; Στην περίπτωση της Λιβερίας, της Σιέρα Λεόνε και της Γουινέας που διαθέτουν πολλούς φυσικούς πόρους, αυτό που συμβαίνει είναι ότι η γη τους ιδιωτικοποιείται και πηγαίνει στα χέρια ξένων επενδυτών. Η Λιβερία έχει Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν στα 2 δισ. δολάρια περίπου και πληθυσμό 5- 6 εκατομμυρίων. Με ποιο τρόπο θα ανασυγκροτηθεί η χώρα όταν κυριαρχούν οι ξένοι διευθυντές και οι δημόσιες-ιδιωτικές κοινοπραξίες, η εκροή χρημάτων είναι ακατάσχετη και δεν υπάρχει κανένας μηχανισμός για την ανακατανομή του πλούτου;
Άρα, όλα έχουν ως αφετηρία την οικονομία, με όσα συμβαίνουν γύρω από τη γη, το φοινικέλαιο και το καουτσούκ που είναι σημαντικές προσοδοφόρες καλλιέργειες. Η ιδιοκτησία στον τομέα αυτό έχει αλλάξει, κάτι που αποδεικνύεται από τα ντοκουμέντα σοβαρών οργανισμών όπως το Global Witness και το Oakland Foundation στις ΗΠΑ. Στη Λιβερία το 70% του πληθυσμού ζει στην ύπαιθρο. Όταν το 80% των εισοδημάτων των κατοίκων δαπανάται για τρόφιμα, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα διότι η φτώχεια θα επιδεινωθεί από τον Έμπολα, καθώς τα σύνορα κλείνουν και δεν υπάρχει πια ούτε η στοιχειώδης ροή αγαθών. Πρέπει να ξεκινήσουμε με την οικονομία, γιατί εκεί βρίσκεται η πηγή όλων των διαρθρωτικών προβλημάτων.
Έχουμε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας που είναι η παγκόσμια Αρχή σε θέματα Υγείας. Έχει μεν την αρμοδιότητα να νομοθετεί, αλλά συστηματικά τα τελευταία 20 χρόνια έχει πλήρως αποκοπεί από πόρους και αυτή η χρηματοδότηση συνδέεται με πάσης φύσεως προϋποθέσεις που θέτουν οι μεγάλες διεθνείς ΜΚΟ όπως το ίδρυμα Bill & Melinda Gates, οι οποίες δεν έχουν δημοκρατική βάση, δεν λογοδοτούν πουθενά και στην ουσία κάνουν ζημιά με τα καθετοποιημένα προγράμματά τους στην αντιμετώπιση των επιδημιών, διότι δεν έχουν τις ρίζες τους στη δημόσια Υγεία και τα συστήματά της. Ένα παράδειγμα καθετοποιημένου προγράμματος αντιμετώπισης επιδημίας είναι τώρα που για να αντιμετωπίσουν τον Έμπολα επιστρατεύουν ένα μηχανισμό αγνοώντας όλες τις άλλες ασθένειες, όπως η φυματίωση ή η ελονοσία, και αγνοώντας όλες τις αιτίες πίσω από την εξάπλωσή τους, όπως η φτώχεια και ο υποσιτισμός, και την ίδια ώρα επικεντρώνουν όλες τις προσπάθειες μονάχα στον τομέα ανάπτυξης εμβολίων.
Όμως τα εμβόλια δεν είναι αυτό που έχουν ανάγκη οι χώρες αυτές. Αυτό που χρειάζονται είναι η δίκαιη αναδιανομή του πλούτου και μέτρα στον τομέα Υγείας. Αυτό που σοκάρει είναι πως δεν μαθαίνουμε τίποτα από την Ιστορία. Όλες οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις, όλες οι μεγάλες νίκες απέναντι σε επιδημίες μεταδοτικών ασθενειών δεν οφείλονται σε φάρμακα και εμβόλια, αλλά σε αναδιανεμητικά μέτρα που περιελάμβαναν επαρκείς υποδομές δημόσιας υγιεινής, σωστή διατροφή και στέγαση και πάνω από όλα, ουσιαστικό εκδημοκρατισμό. Μαζί και η Παιδεία και όλα τα άλλα μέτρα που έχουμε ανάγκη.
Δεν ισχυρίζομαι ότι δεν έχουμε ανάγκη τα εμβόλια, αλλά ένα μεγάλο πρόβλημα είναι ότι η ανάπτυξη των εμβολίων βρίσκεται στα χέρια μεγάλων διεθνών οργανισμών όπως μη κυβερνητικές οργανώσεις σαν την GAVI-Global Alliance for Vaccine Initiative, οι οποίες σε συνεργασία με μεγάλες επιχειρήσεις όπως οι GSK και Merck, αναζητούν πατέντες. Ο λόγος που στρέφονται στα εμβόλια είναι ότι αυτά μεταφράζονται σε μαζικούς εμβολιασμούς, που μεταφράζονται σε πολλά χρήματα.
Χρήματα που πληρώνουν οι δυτικές κυβερνήσεις αντί να τα διοχετεύσουν στις φτωχές χώρες ώστε οι ίδιες να ανασυγκροτήσουν τα συστήματα Υγείας τους, κέντρα υγείας σε επίπεδο τοπικών κοινοτήτων, νοσοκομεία και εκπαίδευση γιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού.
Άλλο ένα μεγάλο πρόβλημα σε αυτές τις χώρες είναι η διαρροή εγκεφάλων που αφήνει πίσω της μικρό αριθμό γιατρών και νοσοκόμων, κάτι που συμβαίνει και στη Νιγηρία. Είτε επιλέγουν να εργαστούν σε άλλες χώρες ή προτιμούν τον ιδιωτικό τομέα ή ακόμα και τις ΜΚΟ διότι πληρώνουν καλύτερα. Αποτέλεσμα είναι ότι στο σύνολό της η δημόσια υγεία εξαρθρώνεται πλήρως. Και αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα διότι το ίδρυμα Bill & Melinda Gates δεν πιστεύει στην δημόσια Υγεία, έναν τομέα δημοκρατικό, δημόσιο και ελεγχόμενο.
