του Γιάννη Σχίζα
To 1983 οι Sunday Times του Λονδίνου παρουσίαζαν ένα ιστιοφόρο «νέου τύπου», μήκους 32 μέτρων και πλάτους 8,5, με πανιά από νήματα πολυεστέρα και σκαρί με επένδυση χάλυβα, χωρητικότητας 10.000 κόρων, που μπορούσε να αξιοποιεί την αιολική ενέργεια για υπερπόντιες μεταφορές (1) .Τότε η υπόθεση μιας ιστιοπλοΐας για «παραγωγικούς» σκοπούς φαινόταν ρετρό, δεδομένου ότι και τα πλέον εξελιγμένα ιστιοφόρα Clipper είχαν ηττηθεί ως μεταφορικά μέσα από τα ατμόπλοια του τέλους του 19ου αιώνα. Όμως στην εποχή του θερμοκηπίου η υπόθεση επανέκαμψε επηυξημένη και βελτιωμένη, με χαρακτηριστικά δημοσιεύματα όπως αυτό Καθημερινής (2) – που αναφερόταν στην αξιοποίηση ειδικών συνθετικών ιστίων ρυθμιζόμενων από υπολογιστή από μεγάλα ποντοπόρα σκάφη, παράλληλα με τις ντιζελομηχανές…
Η δέσμευση της αιολικής ενέργειας αποτελεί διαρκή πρόκληση για καινοτομίες κάθε είδους. Απόδειξη το μικρό νησί της Ηρακλειάς, όπου εγκαταστάθηκε για αρκετά χρόνια πλωτή ανεμογεννήτρια παραγωγής ενέργειας για την αφαλάτωση νερού. Με το ίδιο πνεύμα ο καθηγητής Βατίστας σε δυο σεμινάρια το 2014 και 2015 είχε υποδείξει την χρησιμοποίηση πλωτών και μάλιστα μεταφερόμενων ανεμογεννητριών, για τον ίδιο σκοπό. Η περίπτωση αυτή είναι χαρακτηριστική μιας «συμπαραγωγής» (co-production), όπου η δέσμευση της ενέργειας από τον άνεμο γίνεται σε άμεση χωρική και χρονική συσχέτιση με άλλη οικονομική δραστηριότητα. Η συμπαραγωγή αιολικών κιλοβάτ και βιομηχανικών, βιοτεχνικών και άλλων προϊόντων, αποτελεί αναμφίβολα μια ευφυή δυνατότητα «κάθετης» επιχειρηματικής ολοκλήρωσης. Ακόμη έχει το προσόν του να περιορίζει τις μεγάλες μεταφορές ρεύματος με τα πολυέξοδα δίκτυα, τις αναπόφευκτες απώλειες ηλεκτρισμού, τους κινδύνους πρόκλησης πυρκαγιών σε δασωμένες περιοχές.
Άριστο μέγεθος είναι το άριστο
Η «διάχυση» των αιολικών εφαρμογών στην ολότητα της οικονομίας και της κοινωνίας , αποτελεί πρόκληση των νέων και φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογικών εφαρμογών. Όμως το ίδιο δεν ισχύει με την υπερσυγκέντρωση των γιγαντιαίων ανεμογεννητριών που προορίζονται για τους ορεινούς όγκους ή για άλλες οικολογικά και ιστορικά σημαντικές περιοχές: Που κατακερματίζουν τοπία και οικοσυστήματα, που εισάγουν παράταιρες και γιγαντοειδείς δομές μέσα στη φύση, που συνεπιφέρουν πυλώνες, υποσταθμούς για τη μεταφορά του ρεύματος και πυκνά οδικά δίκτυα στις κορυφές των βουνών. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι χώρες με υψηλό δείκτη περιβαλλοντικής προστασίας όπως η Ολλανδία, η Γερμανία και η Δανία, εκτοπίζουν κάποιες από τις συστοιχίες ανεμογεννητριών μέχρι και 25 χιλιόμετρα μακριά από τις ακτογραμμές τους. Ακόμη δεν είναι τυχαίο ότι στην Ιταλία ανεμογεννήτριες εγκαθίστανται σε πεδινές εκτάσεις. Τέλος δεν είναι τυχαίο: Ότι πρόσφατη εκπομπή της ΕΡΤ για το θέμα απέφυγε «κατά τύχη» να αναφερθεί αναλυτικά στις επιθαλάσσιες αναπτύξεις ανεμογεννητριών…
Η δέσμευση της αιολικής ενέργειας αποτελεί διαρκή πρόκληση για καινοτομίες κάθε είδους. Απόδειξη το μικρό νησί της Ηρακλειάς, όπου εγκαταστάθηκε για αρκετά χρόνια πλωτή ανεμογεννήτρια παραγωγής ενέργειας για την αφαλάτωση νερού
Στη φύση όπως και στην κοινωνία, το «μεγάλο» είναι εξ ίσου προβληματικό με το λιλιπούτειο, η δε έννοια του «άριστου μεγέθους» έχει μια διαχρονική αξία. Οι «παράπλευρες απώλειες» των γιγαντιαίων αιολικών πάρκων θυμίζουν την υπόθεση της υδροηλεκτρικής ενέργειας, που ήταν γνωστή και ως «λευκός άνθρακας» σε μια εποχή οικολογικής «αθωότητας» ή ασχετοσύνης: Τα μεγάλα φράγματα με τις εξωφρενικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, στη βιοποικιλότητα, στη σεισμικότητα, στους φυσικούς πόρους, στους τοπικούς πληθυσμούς και στο τοπίο, δοκιμάσθηκαν και προκάλεσαν αναρίθμητα προβλήματα – όπως δείχνει η πρόσφατη κινητοποίηση πολλών ακτιβιστών κατά των μεγάλων φραγμάτων. Αυτό είναι κάτι που διαφεύγει της προσοχής διαφόρων ένθεν και ένθεν ανεγκέφαλων, που αγνοούν την ιστορία των τεχνολογικών εφαρμογών. Το κυριότερο όμως είναι ότι οι συλλογισμοί αυτοί δεν έχουν καμία απήχηση στους μεγαλοεργολάβους των αιολικών πάρκων και στους αντίστοιχους κατασκευαστές, που επιδιώκουν πρωτίστως να τα τοποθετήσουν οπουδήποτε και να διοχετεύσουν το προϊόν τους στην αγορά, αποσβένοντας κατ’ αυτό το τρόπο τις επενδύσεις τους.
Λύσεις σταλινογοτθικές
Υποθέτω ότι το ενδιαφέρον των εν λόγω κυρίων για αιολικές επενδύσεις στον χερσαίο χώρο είναι ιδιαίτερα μεγάλο για τις «δευτεροκλασάτες» χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου ό,τι γυαλίζει είναι χρυσός και ό,τι οικολογίζει είναι οικολογία: Όπου υπάρχουν ακόμη και αριστεροί οικολόγοι που βρίσκουν τις ανεμογεννήτριες «αισθητικά ουδέτερες», αν όχι ελκυστικές.
Μια χώρα που έχει καεί από διάφορους χυλούς και που θα έπρεπε να φυσάει ακόμη και το οποιοδήποτε εκσυγχρονιστικό γιαούρτι, με τα 16.000 χιλιόμετρα των ακτών της πολλαπλασιασμένα επί το εύρος των (ανεκτών από την Τουρκία…) χωρικών της υδάτων (16000 χ 6 μίλια = 175.000 περίπου σε τετρ. χιλιόμετρα ) θα μπορούσε να διαθέσει πάμπολλες εκτάσεις για αιολικές συστοιχίες. Και όμως, κάποιοι επιμένουν να της λανσάρουν λύσεις «σταλινογοτθικές» – θα έλεγα χρησιμοποιώντας έναν παλιό-καλό προσδιορισμό της συγκεντρωτικής γιγαντοαρχιτεκτονικής. Οι νέοι Προκρούστες επιδιώκουν να φέρουν την ελληνική φύση στα μέτρα των κερδών τους προωθώντας έναν πρωτοφανή «κατατρεγμό της γραφικότητας» – κατά το στίχο του Ντίνου Χριστιανόπουλου…
Σημειώσεις
(1) Γ. Σχίζα, «Αιολική ενέργεια για υπερπόντιες μεταφορές», «περιοδικό «Οικολογία και Περιβάλλον», Απρίλιος 1983
(2) Κ. Δεληγιάννη, «Το πανί σέρνει καράβι», περιοδικό «Κ» της «Καθημερινής», 27/7/2008
