του Μάριου Μαθιού Ιωσηφίδη
«Δεν μπορεί να υπάρχουν γκρίζες ζώνες στην Ευρώπη»
[Αναλένα Μπέρμποκ, Γερμανίδα ΥΠΕΞ, αναφερόμενη στην ουδετερότητα της Σερβίας]
«Στη Σερβία ο λαός θα αποφασίσει ποιος θα είναι κυβέρνηση και ποιος αντιπολίτευση, όχι οι Γερμανοί πολιτικοί»
[Μιλένκο Γιβάνοφ, μέλος της προεδρίας του κυβερνώντος κόμματος]
Μια διπλή εκλογική αναμέτρηση με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, για νέα βουλή και αυτοδιοίκηση, θα διεξαχθεί αύριο στη Σερβία – με τις δημοτικές εκλογές να αποκτούν κι αυτές χρώμα εθνικών εκλογών. Οι αυριανές βουλευτικές εκλογές είναι οι τρίτες από το 2020 ως τώρα. Το ενδιαφέρον τους δεν έχει να κάνει μόνο με το αποτέλεσμα, αλλά κυρίως με τις στρατοπεδεύσεις και τον τρόπο που αυτές διαμορφώθηκαν.
Από τη μια είναι ο κυβερνητικός συνασπισμός του προέδρου Βούτσιτς «Η Σερβία δεν πρέπει να σταματήσει», στον οποίο ανήκουν τα ακόλουθα κόμματα: Προοδευτικό Κόμμα (Βούτσιτς), Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, Κόμμα Συνταξιούχων, Δύναμη της Σερβίας, Λαϊκό Κόμμα, Σερβικό Κίνημα Ανανέωσης (βασιλόφρονες), Κίνημα Σοσιαλιστών (πατριωτική αριστερά), Λαϊκό Αγροτικό Κόμμα, Ενωμένο Αγροτικό Κόμμα, Υγιής Σερβία, Σερβική Αριστερά, Συμμαχία Σοσιαλδημοκρατών. Με αυτόν τον συνασπισμό αναμένεται να συνεργαστεί και το Σοσιαλιστικό Κόμμα (του τωρινού υπουργού Εξωτερικών Ίβιτσα Ντάσιτς). Αν και ο Βούτσιτς παραιτήθηκε πρόσφατα από το Προοδευτικό Κόμμα που ίδρυσε, δημιουργώντας την παράταξη «Λαϊκό Κίνημα για το Κράτος», το Προοδευτικό Κόμμα παραμένει ο ενορχηστρωτής της προεκλογικής εκστρατείας του.
Από την άλλη βρίσκεται το εξίσου ετερόκλητο μπλοκ της ενωμένης αντιπολίτευσης «Η Σερβία Ενάντια στη Βία». Ο συνασπισμός αυτός περιλαμβάνει τις εξής συνιστώσες: Κόμμα Ελευθερίας και Δικαιοσύνης, Μαζί (πράσινοι), Δημοκρατικό Κόμμα, Λαϊκό Κίνημα της Σερβίας, Πράσινο-Αριστερό Μέτωπο, Κέντρο Σερβίας, Κίνημα Ελεύθερων Πολιτών, Ρουμανικό Κόμμα, Οικολογική Εξέγερση, Κίνημα για την Ανατροπή, το σωματείο Sloga και το κίνημα Νέο Πρόσωπο της Σερβίας. Το όνομα του συνασπισμού της αντιπολίτευσης παραπέμπει στα αιματηρά γεγονότα που έλαβαν χώρα στη Σερβία τον Μάιο του 2023, με μαζικούς πυροβολισμούς που προκάλεσαν δεκάδες θύματα σε σχολείο του Βελιγραδίου και στα χωριά Μλαντένοβατς και Σμεντέρεβο.
Η μικροπολιτική και το πραγματικό διακύβευμα
Είναι βέβαια νόμιμο το ερώτημα εάν αν δύο τραγικά γεγονότα, τα οποία στοίχισαν τόσες ζωές και διαπράχθηκαν από δύο ψυχικά διαταραγμένα άτομα, μπορούν να δικαιολογήσουν τη δημιουργία ενός εκλογικού συνασπισμού – που με την ονομασία του φωτογραφίζει ως υπεύθυνη γι’ αυτά την κυβέρνηση… Ας σημειωθεί ότι η Σερβία έχει από τις χαλαρότερες νομοθεσίες στην Ευρώπη (ίσως και στον κόσμο) όσον αφορά την απόκτηση και οπλοκατοχή διαφόρων τύπων όπλων, ακόμα και στρατιωτικών τυφεκίων. Νομοθεσίες όμως που ουδέποτε ενόχλησαν στελέχη της αντιπολίτευσης την περίοδο που πολλά από αυτά διατέλεσαν μέλη κυβερνήσεων.
Δεν είναι άρα υπερβολικό να θεωρηθεί ότι είναι καθαρά μικροπολιτική η συσπείρωση της αντιπολίτευσης με αφορμή τα τραγικά γεγονότα του περασμένου Μαΐου. Παρατηρώντας τις δηλώσεις και τις δραστηριότητες των ηγετών του συνασπισμού αυτού, επισημαίνεται πως όλοι τους ανεξαιρέτως είναι ακραιφνείς ευρωπαϊστές. Και φυσικά όλοι υποστηρίζουν τη συμμετοχή της Σερβίας στις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το παράδοξο είναι πως ο ίδιος ο Βούτσιτς ουδέποτε υποστήριξε πως δεν επιθυμεί την είσοδο της Σερβίας στην Ε.Ε.
Εν τέλει, η Σερβία είναι μία από τις μετρημένες στα δάχτυλα χώρες της Ευρώπης που μπορούν να ισχυριστούν ότι υλοποιούν μια ανεξάρτητη και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική [βλ. και μονόστηλο αριστερά]. Έτσι, το πραγματικό διακύβευμα των αυριανών εκλογών αυτών είναι αν η Σερβία θα συνεχίσει αυτή την αδέσμευτη πολιτική, ή τελικά θα συρθεί στο στρατόπεδο της συλλογικής Δύσης – όπως τόσο πεισματικά θέλει η αντιπολίτευση. Διότι οι σχέσεις με την Κίνα, αλλά και με τη Ρωσία, φαίνεται πως ενοχλούν πολλούς εκτός –και μερικούς εντός– Σερβίας. Ο Αμερικανός πρέσβης στο Βελιγράδι, Κρίστοφερ Χιλ, είχε δηλώσει κυνικά στην εφημερίδα Politica: «Για τη Σερβία δεν υπάρχει τρίτος δρόμος. Ή Ανατολή, ή Δύση». Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται π.χ. και ο Ντράγκαν Τζίλας, εκ των ηγετών της αντιπολίτευσης, που χαρακτηρίζει «ετεροβαρείς» τις κινεζικές επενδύσεις
Αποτελεσματικός ισορροπιστής
Στον Αλεξάνταρ Βούτσιτς χρεώνεται ένας αυταρχικός τρόπος άσκησης της προεδρίας, καθώς η επιβολή νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Μπορεί να αύξησε θεαματικά τους μισθούς, τις συντάξεις και τις αγροτικές επιδοτήσεις, αλλά ακόμα ένα μεγάλο μέρος της σερβικής κοινωνίας ζει στη φτώχεια και επί των ημερών του συνεχίστηκαν οι ιδιωτικοποιήσεις δημόσιων εταιριών και υπηρεσιών.
Από την άλλη, πιστώνεται το γεγονός ότι από το 2012 άλλαξε το πρόσωπο της Σερβίας. «Παιδί» του Σέσελι (δεν είναι τυχαίο ότι οι εχθροί του τον αποκαλούν «νεαρό Μιλόσεβιτς»), ο πρώην εθνικιστής Βούτσιτς ακύρωσε τον ενδοτισμό των κυβερνήσεων που εγκαταστάθηκαν στο Βελιγράδι με τις ευλογίες των ΗΠΑ-Ε.Ε. μετά τους ΝΑΤΟϊκούς βομβαρδισμούς του 1999. Αποχωρώντας από το Ριζοσπαστικό Κόμμα του Σέσελι, απομακρύνθηκε και από μια ακραία αναποτελεσματική πολιτική, χωρίς όμως να χάσει την ουσία του εθνικού ζητήματος στο Κόσοβο.
Αποκαθιστώντας τις σερβορωσικές σχέσεις, και μάλιστα χωρίς να διαρρήξει τις σχέσεις με τη Δύση, ο Βούτσιτς έσπασε την απομόνωση δύο δεκαετιών. Κατάφερε να προσελκύσει τεράστιες επενδύσεις από την Κίνα, την Τουρκία και πρόσφατα το Αζερμπαϊτζάν – το οποίο καθιστά τη Σερβία, μαζί με τη Βουλγαρία, ενεργειακό κόμβο. Επιπλέον, η Σερβία θα συμμετέχει στον Νότιο Διάδρομο του αμερικανικού υγροποιημένου αερίου, ενώ ταυτόχρονα (αφού δεν συμμετέχει στο κύμα κυρώσεων κατά της Μόσχας, αν και καταδίκασε την εισβολή της στην Ουκρανία) λαμβάνει φτηνό αέριο από τη Ρωσία και διατηρεί αποθήκες ενέργειας στην Ουγγαρία.
Στο μέτωπο του Κοσόβου, ο Βούτσιτς κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να κερδίσει πολλούς στη Δύση όσον αφορά την ανάγκη προστασίας του εκεί σερβικού πληθυσμού. Διαρκώς υπενθυμίζει το ψήφισμα 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (που ορίζει ότι το Κόσοβο είναι αναπόσπαστο τμήμα της Σερβίας), καθώς και την ευρωπαϊκή συμφωνία του 2013 για την ίδρυση της Ένωσης Σερβικών Δήμων στο Κόσοβο – δηλώνοντας ότι ποτέ δεν θα αναγνωρίσει την «ανεξαρτησία» του.
Τέλος, χωρίς να καταστήσει τη χώρα του προτεκτοράτο, ψωνίζει από παντού πουλώντας παντού. Πρόσφατο δείγμα είναι η… ανθοδέσμη που έδωσε ο Βούτσιτς στην Μελόνι: ήταν το δώρο του για την ιταλική επένδυση 950.000.000 ευρώ για την παραγωγή του ηλεκτρικού αυτοκινήτου Panda στη Σερβία. Ας σημειωθεί ότι η σερβική Fiat, που ανήκει κατά 30% στο σερβικό κράτος, από το 2008 απασχολεί περίπου 2.000 εργάτες. Οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ Ιταλίας και Σερβίας είναι σήμερα 4.600.000.000 ευρώ, με τον Βούτσιτς να δηλώνει: «Ελπίζουμε ότι στο μέλλον ότι η Ιταλία θα γίνει πρώτος εταίρος της Σερβίας»!
