Το πρόσφατο και συνεχιζόμενο ξέσπασμα λαϊκής αγανάκτησης στο Περού έχει προσδώσει πλέον και θεσμικό χαρακτήρα στη βαθιά πολιτική, οικονομική και υγειονομική κρίση που ταλανίζει τη συντριπτική πλειοψηφία των Περουβιανών. Στις 9 Νοεμβρίου η βουλή καθαίρεσε τον θεωρούμενο μετριοπαθή πρόεδρο Μαρτίν Βιζκάρα, που είχε ανέλθει στο αξίωμα το 2018, όταν ο τότε διεφθαρμένος κεντροδεξιός πρόεδρος Κουτσίνσκι εξαναγκάστηκε σε παραίτηση αφού αποκαλύφθηκε με ατράνταχτα στοιχεία ο χρηματισμός του από πολυεθνικές και η απόπειρά του να εξαγοράσει βουλευτές*. Ο Βιζκάρα ενόχλησε σημαντικό τμήμα της ελίτ όταν επιδόθηκε σε κυνηγητό των διαπλεκόμενων πολιτικών και μπίζνεσμεν. Μεταξύ άλλων διοργάνωσε δημοψήφισμα που με συντριπτικό ποσοστό, άνω του 85%, ενέκρινε την απαγόρευση της χρηματοδότησης κομμάτων και υποψηφίων από «επιχειρηματίες», και την απαγόρευση άμεσης επανεκλογής απερχόμενου βουλευτή.
Η ακροδεξιά κόρη του πρώην δικτάτορα Φουτζιμόρι και το κόμμα των αδελφών Ουμάλα μπήκαν επικεφαλής της απόπειρας θεσμικής ανατροπής του Βιζκάρα (ας σημειωθεί και τα δύο αδέλφια είναι φυλακισμένα: ο Ολάντα Ουμάλα, πρόεδρος του Περού το 2011-2016, επειδή αποδεδειγμένα χρηματίστηκε κι αυτός από πολυεθνικές, και ο Αντάουρο Ουμάλα, στρατιωτικός, επειδή επιχείρησε πραξικόπημα στη διάρκεια του οποίου σκοτώθηκαν νομιμόφρονες αστυνομικοί). Η πρώτη πρόταση μομφής, τον Σεπτέμβριο, με την κατηγορία ότι ο Βιζκάρα είναι… «ηθικά ακατάλληλος» για πρόεδρος, δεν συγκέντρωσε την απαιτούμενη ενισχυμένη πλειοψηφία. Αλλά οι αντίπαλοί του επανέφεραν την πρόταση τον Νοέμβριο, με νέες κατηγορίες: μεταξύ άλλων την αδυναμία του να καταπολεμήσει την πανδημία και την υποτιθέμενη δωροδοκία του από εργολάβους το 2011, όταν ήταν κυβερνήτης μιας μικρής επαρχίας (οι οποίοι είναι ήδη φυλακισμένοι και ευελπιστούσαν σε μείωση της ποινής τους εάν κατέθεταν εναντίον του Βιζκάρα). Αυτή τη φορά, με μοναδικό «στοιχείο» τις αναπόδεικτες κατηγορίες των εργολάβων, η αποπομπή του προέδρου υπερψηφίστηκε από τους περισσότερους βουλευτές (πολλοί από τους οποίους είναι υπόδικοι, και επιδιώκουν την ανατροπή της απόφασης του δημοψηφίσματος ώστε να επανεκλεγούν και να εξακολουθήσουν να έχουν ασυλία…).
Αιματηρές διαδηλώσεις ακυρώνουν το πραξικόπημα
Ο Βιζκάρα δήλωσε ότι είναι αθώος, αλλά θα εγκαταλείψει την προεδρία αφού ψηφίστηκε η μομφή εναντίον του, και θα κινηθεί δικαστικά για τη δικαίωσή του. Όμως οι διαπλεκόμενοι βουλευτές που τον καθαίρεσαν δεν είχαν υπολογίσει τον… ξενοδόχο: το ίδιο κιόλας βράδυ της καθαίρεσης του Βιζκάρα δεκάδες χιλιάδες Περουβιανοί άρχισαν να διαδηλώνουν ζητώντας την αποκατάσταση του προέδρου στη θέση του και νέες βουλευτικές εκλογές. Όσο κι αν του χρεώνουν τις εκατόμβες της πανδημίας, τον προτιμούν από τους βρώμικους διώκτες του. Οι τελευταίοι αγνόησαν την προειδοποίηση: το επόμενο πρωί, στις 10 Νοεμβρίου, ανακήρυξαν πρόεδρο τον κεντροδεξιό Μανουέλ Μερίνο (που είχε ήδη προκαλέσει σκάνδαλο όταν προσέλαβε, με αστρονομικούς μισθούς, τη μητέρα του και τα δύο αδέλφια του ως υπαλλήλους). Η επιλογή του Μερίνο υποστηρίχθηκε μεταξύ άλλων από τους ναυάρχους του ΓΕΝ, που παραδοσιακά αποτελούν ισχυρό πυλώνα του βαθέος κράτους, ιδίως αφότου πρωτοστάτησαν (μέσω των ειδικών δυνάμεων) στην αιματηρή κατάπνιξη του μαοϊκού αντάρτικου αλλά και των ιθαγενικών κινημάτων…
Μπροστά στην απειλή γενικευμένης εξέγερσης, παραιτήθηκαν οι περισσότεροι υπουργοί της νέας κυβέρνησης που είχε διορίσει ο θεσμικός πραξικοπηματίας Μερίνο μετά την καθαίρεση του νόμιμου προέδρου Βιζκάρα. Το επόμενο πρωί παραιτήθηκε και ο ίδιος ο Μερίνο…
Η ορκωμοσία πραγματοποιήθηκε το ίδιο πρωί, ενώ η πρωτεύουσα Λίμα συγκλονιζόταν από τεράστιες πλέον διαδηλώσεις και συγκρούσεις με την αστυνομία και τον στρατό. Για την ακρίβεια, όχι μόνο η Λίμα αλλά όλη η χώρα: ακόμη και σε χωριά της ζούγκλας έγιναν διαδηλώσεις! Στο διάγγελμά του ο Μερίνο υποσχέθηκε «νόμο και τάξη», πράγμα που έριξε κι άλλο λάδι στη φωτιά. Ακόμη και οι ποδοσφαιριστές της εθνικής ομάδας με κοινή δήλωσή τους καταδίκασαν το θεσμικό πραξικόπημα. Οι κινητοποιήσεις γιγαντώθηκαν, και η καταστολή αγρίεψε, χωρίς όμως να καταφέρει να στείλει τον οργισμένο κόσμο στα σπίτια του. Τέσσερις μέρες αργότερα έπεσαν οι πρώτοι νεκροί διαδηλωτές από τα πυρά της αστυνομίας, ενώ υπάρχουν και «εξαφανισμένοι» – δηλαδή διαδηλωτές που συνελήφθησαν κι έπειτα χάθηκαν τα ίχνη τους… Τελικά, μπροστά στην απειλή γενικευμένης εξέγερσης, παραιτήθηκαν οι περισσότεροι υπουργοί της νέας κυβέρνησης που είχε διορίσει ο Μερίνο (πρωθυπουργό είχε τοποθετήσει τον ακροδεξιό Άντερο Φλόρες, επικεφαλής του «Κόμματος της Τάξης», που είχε πάρει… 0,4% στις εκλογές). Το επόμενο πρωί, παραιτήθηκε και ο ίδιος ο Μερίνο. «Ένας δικτατορίσκος της κακιάς ώρας εγκατέλειψε το προεδρικό μέγαρο», σχολίασε ο Βιζκάρα.
Συμβιβαστική λύση για τον κατευνασμό του λαού
Το κενό εξουσίας καλύφθηκε προσωρινά από την εκλογή του κεντρώου Φρανσίσκο Σαγκάστι στη θέση του προέδρου της βουλής και, αυτομάτως, στη θέση του προέδρου του Περού μετά την παραίτηση του Μερίνο. Την εκλογή του υποστήριξε ένα ευρύ φάσμα πολιτικών δυνάμεων, περιλαμβανομένης της Αριστεράς. Τα μόνα κόμματα που τον καταψήφισαν ήταν της Φουτζιμόρι και των αδελφών Ουμάλα. Ο Σαγκάστι ήταν από τους λίγους βουλευτές που αντιτάχθηκαν στην καθαίρεση του Βιζκάρα, λόγω έλλειψης στοιχείων που θα στήριζαν τις κατηγορίες εναντίον του. Και η πρώτη φράση στο διάγγελμά του ήταν η απότιση φόρου τιμής στους δολοφονημένους από την αστυνομία διαδηλωτές, λέγοντας ότι ασκούσαν το συνταγματικό τους δικαίωμα να υπερασπίζονται τη συνταγματική τάξη, και ζητώντας συγγνώμη εκ μέρους του κράτους από τις οικογένειές τους. Χάρη σε αυτά τα δύο στοιχεία απέσπασε μια στοιχειώδη ανοχή από τις μάζες, που πάντως εξακολουθούν να διαδηλώνουν, ζητώντας βαθύτερες αλλαγές.
Αυτός ήταν εξάλλου και ο λόγος που ο Σαγκάστι επιλέχθηκε για την προεδρία και υποστηρίχθηκε από πολλές πλευρές, η καθεμία από τις οποίες είχε τους δικούς της λόγους να το πράξει. Τα συστημικά πολιτικά κόμματα, οι ένοπλες δυνάμεις αλλά και ο «εξωτερικός παράγων» (μεταξύ άλλων η Ουάσιγκτον, οι Βρυξέλλες και ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών) χαιρέτισαν αυτή τη συμβιβαστική λύση, αφού φοβούνται μια περαιτέρω ριζοσπαστικοποίηση του λαϊκού ξεσπάσματος. Ήδη στην προχθεσινή μεγάλη διαδήλωση στη Λίμα, στην οποία συμμετείχε και η εργατική συνομοσπονδία, μεγάλο μέρος των διαδηλωτών φώναζε ένα «παλιό» σύνθημα («Να φύγουν όλοι»), ενώ το αίτημα για νέες βουλευτικές εκλογές όλο και πιο συχνά αντικαθίσταται από αυτό για νέα Συντακτική Εθνοσυνέλευση, που θα υιοθετήσει ένα φιλολαϊκό Σύνταγμα (αυτό που ισχύει είναι του 1993, υπαγορευμένο από τον δικτάτορα Φουτζιμόρι…). Τα κόμματα της Αριστεράς, από την άλλη, στήριξαν τον συμβιβασμό διότι θέλουν μια ομαλή μετάβαση προς τις εκλογές, χωρίς έμμεση (πόσο μάλλον άμεση) παρέμβαση του στρατού ή των ΗΠΑ…
Ασπιρίνες για τον καρκίνο;
Το Περού βυθίζεται όλο και βαθύτερα στη δίνη μιας πολύπλευρης και οδυνηρής για τη λαϊκή πλειοψηφία κρίσης. Στην πραγματικότητα, έχει καταρρεύσει αυτό καθαυτό το νεοφιλελεύθερο κράτος που έφτασε να «θεσμοθετηθεί» από το πραξικόπημα του Φουτζιμόρι (1992). Το πιο πικρό κερασάκι στην τούρτα το έβαλε η πανδημία: η χώρα, εντελώς ανοχύρωτη από υγειονομική άποψη, πλησιάζει τους 36.000 καταγεγραμμένους θανάτους από τον κορωνοϊό. Δηλαδή, σε αναλογία με τον πληθυσμό, το Περού είναι η δεύτερη πλέον πληγείσα χώρα παγκοσμίως, με 1.070 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκων (τη μακάβρια πρωτιά έχει το «χαλαρό» Βέλγιο, με 1.290 θανάτους/εκατομμύριο…). Η εναλλαγή τριών προέδρων μέσα σε έξι μέρες είναι χαρακτηριστική του διαζυγίου του λαού από ένα διεφθαρμένο και αναποτελεσματικό πολιτικό-οικονομικό σύστημα που δεκαετίες τώρα κρατιέται με τα δόντια – και χύνοντας το αίμα των υπηκόων του. Σε μια χώρα όπου η βουλή θυμίζει άσυλο για εγκληματίες (68 βουλευτές βαρύνονται με αδικήματα διαφθοράς), όπου πέντε πρώην πρόεδροι βρίσκονται στη φυλακή καταδικασμένοι για δωροδοκίες, υπεξαίρεση δημόσιου πλούτου και μαζικές σφαγές, κι ένας έκτος έχει αυτοκτονήσει για να μην συλληφθεί**, χρειάζεται κάτι παραπάνω από διατήρηση του στάτους κβο, ή έστω αύξηση του ποσοστού της Αριστεράς…
* «Αλλαγή φρουράς στο Περού» (φύλλο 401).
** «Το άδοξο τέλος ενός επιφανούς εγκληματία» (φύλλο 451).
