του Βασίλη Ξυδιά
Το Υπ. Παιδείας αποφάσισε φέτος να μην πραγματοποιήσει τον καθιερωμένο εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου, διότι, λέει, έχει πένθος (υπονοώντας την πρόσφατη απώλεια του τ. Γ.Γ. Γιάννη Πανδή). Πιο κωμική –και ταυτόχρονα τραγική– δικαιολογία δεν θα μπορούσε να βρει ο Υπουργός. Διότι η απόφαση αυτή δεν έχει βέβαια να κάνει με καμιά «συναισθηματική φόρτιση» όπως αφελώς φαντάζεται ο Σύλλογος Εργαζομένων του Υπουργείου στη σχετική ανακοίνωσή του. Είναι ένα πολύ ψύχραιμο και κυνικά υπολογισμένο βήμα στην πορεία υποβάθμισης του εορτασμού της 28ης Οκτωβρίου, με απώτερο στόχο την αντικατάστασή του από τον εορτασμό της 12ης Οκτωβρίου: της ημέρας που οι Γερμανοί αποχώρησαν από την Αθήνα.
Είναι κάποια χρόνια τώρα που το Υπουργείο Παιδείας προσπαθεί να καθιερώσει την 12η Οκτωβρίου σαν ημέρα εκδηλώσεων, συζητήσεων, προβολών κ.λπ. σε όλα τα σχολεία της χώρας. Και δεν είναι μόνο αυτό. Ξεκινώντας από το 2015, μια ευρεία σύμπραξη οργανισμών, αποτελούμενη από πέντε σημαίνοντες φορείς (τον Δήμο Αθηναίων, την Περιφέρεια Αττικής, το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και την ΕΡΤ) και συνεπικουρούμενη από πάμπολλους άλλους, οργανώνει σειρά εκδηλώσεων για τον εορτασμό της απελευθέρωσης της Αθήνας από τους Γερμανούς. Αν και οι εκδηλώσεις αυτές δεν εμφανίζονται υποχρεωτικά σαν ανταγωνιστικές προς την 28η, εντούτοις εκτείνονται καθ’ όλο τον μήνα Οκτώβριο και τις αρχές Νοεμβρίου, υπερκαλύπτοντας με τον τρόπο αυτό τον εορτασμό της 28ης. Η λογική τους είναι ξεκάθαρη. Οι εορτές αυτές «επανατοποθετούν, κατά κάποιον τρόπο, μια επετειακή κανονικότητα». «Ο οργανωμένος και τεκμηριωμένος εορτασμός … αναιρεί μια ανωμαλία. Να γιορτάζεται, δηλαδή, η έναρξη του πολέμου, που οδήγησε στην κατοχή της χώρας, κι όχι η απελευθέρωση.» (Τάκης Κατσιμάρδος, Η εθνική επέτειος που καθυστέρησε 71 χρόνια για να πάρει τη θέση της στην ιστορία, fractalart.gr, 14/10/2015).
Ποιοι και πότε λανσάρανε την ιδέα; Κάνοντας μια πρόχειρη έρευνα έχω μείνει με την εντύπωση πως η ιστορία μάλλον άνοιξε το 2011 με μια συζήτηση που είχε αυτό ακριβώς το θέμα («Γιατί γιορτάζουμε την είσοδο της χώρας στον πόλεμο και όχι τη λήξη του»), και η οποία διοργανώθηκε στις 11 Μαΐου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση με συμμετοχή τριών ιστορικών: Αντώνη Λιάκου, Χάγκεν Φλάισερ (Παν/μιο Αθηνών) και Χριστίνας Κουλούρη (Πάντειο). Όμως η προσεκτική παρακολούθηση των τριών ομιλιών (που υπάρχουν αναρτημένες στο διαδίκτυο) δείχνει ότι τουλάχιστον οι δύο από τους τρεις εισηγητές: οπωσδήποτε η Χρ. Κουλούρη, αλλά και ο ίδιος ο Αντ. Λιάκος, μάλλον υπερασπίστηκαν τον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου. Εντούτοις, λίγους μήνες μετά, τον Οκτώβριο 2011, το TVXS επανήλθε στο θέμα με μια συνέντευξη της ιστορικού Τασούλας Βερβενιώτη, τούτη τη φορά με μια ξεκάθαρη τοποθέτηση που φαινόταν ήδη από τον τίτλο («Είμαστε η μοναδική χώρα που δεν γιορτάζει την απελευθέρωση της»). Ακολούθησαν πολλά δημοσιεύματα, σχόλια κ.λπ., και η άποψη αυτή άρχισε σιγά-σιγά να διαδίδεται σε πάσης φύσεως ιδεολογικούς και πολιτικούς χώρους.
Δεν ξέρω ποιοι είναι οι πραγματικοί στόχοι όλης αυτής της επιχείρησης. Βέβαιο πάντως είναι πως οι επικριτές της 28ης Οκτωβρίου δεν αντιλαμβάνονται κάτι ουσιώδες. Ότι οι Έλληνες, όπως και οι Σέρβοι, οι Ιρλανδοί και πολλοί άλλοι λαοί, γιορτάζουν την έναρξη και όχι το νικηφόρο τέλος ενός αγώνα, διότι στο δικό τους ηθικοπνευματικό πλαίσιο το ιστορικό αποτέλεσμα (ήττα ή νίκη) έχει σχετική αξία, ενώ αυτό που έχει απόλυτη ηθική αξία είναι η αγωνιστική στάση· πολύ περισσότερο όταν γίνεται σε αντίθεση προς τα ρεαλιστικά δεδομένα ισχύος. Δεν αντιλαμβάνονται τη διαφορά μεταξύ ήττας και θυσίας· και της θυσίας σαν προϋπόθεση και προεόρτιο της τελικής και ουσιαστικής νίκης. Ενώ οι Έλληνες, που τα αντιλαμβανόμαστε αυτά διότι έχουμε τη λειτουργική εμπειρία της Αναστάσεως, γιορτάζουμε –και πάντα θα γιορτάζουμε– την 28η Οκτωβρίου, όπως γιορτάζουμε την 25η Μαρτίου και τη 17η Νοέμβρη.
