Όλη η χώρα μια μεγάλη διαδήλωση για την πραγματική δικαιοσύνη. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, κάθε ηλικίας και κοινωνικής ομάδας, βρέθηκαν στους δρόμους και τις πλατείες, σε κάθε μικρή και μεγάλη πόλη, για να τιμήσουν τη μνήμη των νεκρών του εγκλήματος στα Τέμπη, απαιτώντας να μην περάσει το σχέδιο συγκάλυψης και η εγκληματική ατιμωρησία των υπευθύνων. Με κλειστά καταστήματα, σχολεία, επιχειρήσεις, ένα ποτάμι που φούσκωνε μέρα με τη μέρα, παρά τις προσπάθειες και τις επιθέσεις των κυβερνώντων (ίσως και εξαιτίας αυτών). Η «ζούγκλα» βίας και ανομίας που προανήγγειλαν τα παπαγαλάκια των ΜΜΕ δεν επιβεβαιώθηκε. Παρά την προσπάθεια της αστυνομίας (ειδικά στο Σύνταγμα) να διαλύσει την πορεία –εκμεταλλευόμενη μικρής έκτασης επεισόδια– με χημικά και αύρες, ο κόσμος έδειξε ωριμότητα και αποφασιστικότητα.
Ώρες πριν την προγραμματισμένη έναρξη των διαδηλώσεων, το πλήθος στο Σύνταγμα, την Αριστοτέλους και τις άλλες κεντρικές πλατείες της χώρας, συνέρρεε από τις γειτονιές σχηματίζοντας μικρές διαδηλώσεις σε κάθε κεντρικό δρόμο. Τα πανό, οι μικροφωνικές, οι ομιλίες, έφτασαν σε ένα μικρό μόνο μέρος των συμμετεχόντων. Ποσοτικά και ποιοτικά δεν είχαμε να κάνουμε με μια κανονική (έστω και πολύ μαζική) διαδήλωση, αλλά με μια καθολική, πάνδημη έκφραση της βούλησης και των συναισθημάτων της κοινωνίας, ένα γεγονός που παρήγαγε ο δήμος στο σύνολό του. Για μια ακόμη φορά, η βουβή οργή, που διακόπτονταν από συντονισμένα χειροκροτήματα, και κάποια λίγα συνθήματα όπως «Δολοφόνοι» και «Δικαιοσύνη», αποδείχθηκε πως έχει εκκωφαντική δύναμη (σε αντίθεση με τους ξύλινους λόγους των κομμάτων της αντιπολίτευσης), επειδή αντανακλά ακριβώς αυτή τη βούληση.
Στους δρόμους και τις πλατείες αποτυπώθηκε η ενότητα της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού, που οργίζεται με τη μαφιόζικου τύπου συγκάλυψη και την αλαζονεία των ελίτ της χώρας. Που ασφυκτιά σε ένα καθεστώς γενικευμένης απαξίωσης της ζωής, και βλέπει το ρήμαγμα των υποδομών της χώρας να γεννά διαρκώς ανασφάλεια στον καθένα και την καθεμία μας. Που καταλαβαίνει πως, αν δεν υπάρξει μια μεγάλη τομή στη πορεία της χώρας, θα ζήσουμε κι άλλες «τραγωδίες» όπως το προδιαγεγραμμένο έγκλημα στα Τέμπη. Είναι αυτή η πρωτοφανής ενότητα που «εκπέμπει φως, και αυτό φοβούνται», όπως τόνισε στην ομιλία της στο Σύνταγμα η κα Καρυστιανού, κάνοντας τόσο εμφανή την αντίθεση με το πολιτικό σύστημα και τα «κλειστά παντζούρια της βουλής».
Για μέρες προσπάθησαν να μειώσουν τη δύναμη των διαδηλώσεων της 26ης Ιανουαρίου και της 28ης Φεβρουαρίου. Μίλησαν για «ζούγκλα» και «εκτροπή», απείλησαν με «νέα Μαρφίν» προαναγγέλλοντας προβοκάτσιες, έκαναν λόγο για καπέλωμα από κόμματα, επιστράτευσαν αμφιβόλου προέλευσης βίντεο. Είναι τέτοια η απόστασή τους από την κοινωνία, είναι τέτοιος ο πανικός τους, που έφτασαν να τα βάζουν ακόμη και με τους συγγενείς των θυμάτων, οι οποίοι αποτελούν σε αυτήν την υπόθεση φάρο ηθικής και αξιοπρέπειας. Ο ίδιος ο κ. Μητσοτάκης απών, την προηγούμενη της 28ης Φεβρουαρίου, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, για να κλείσει deal για επενδύσεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη, θέλοντας να πείσει τους «ιθαγενείς» πως έχει το βλέμμα του στραμμένο στο μέλλον (τι κι αν, δυο χρόνια μετά τα Τέμπη, οι μπάρες ακόμη δεν δουλεύουν στις αφύλακτες διαβάσεις!). Η κυβερνητική διαχείριση (των ακριβοπληρωμένων, από τις τσέπες του λαού, επικοινωνιολόγων) γυρνάει μπούμερανγκ στην κυβέρνηση, εξοργίζοντας κάθε απλό άνθρωπο, και οδηγώντας μέχρι και στελέχη της Ν.Δ. σε συλλόγους και επιμελητήρια να παίρνουν αποστάσεις από τον βούρκο του Άδωνη και του Βορίδη.
Οι επόμενες μέρες αναμένεται να είναι πυκνές πολιτικά. Ήδη έχει προαναγγελθεί μια διαδικασία πρότασης μομφής από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, τα πορίσματα που βλέπουν το φως της δημοσιότητας θα προκαλέσουν σίγουρα νομικές εξελίξεις, το σφυροκόπημα της κας Καρυστιανού προς τη βουλή και τον ΠτΒ κ. Κακλαμάνη πιθανά να παράξει αποτελέσματα, ενώ και οι δρόμοι δεν φαίνεται εύκολο να σιγήσουν. Παράλληλα η γρήγορη φθορά της κυβέρνησης, και του συστήματος Μητσοτάκη, πιθανά να επιταχύνει διεργασίες αμφισβήτησης και ανακατατάξεων εντός του πολιτικού συστήματος (που κυοφορούνται άλλωστε εδώ και καιρό). Σε κάθε περίπτωση, μοναδική εγγύηση ότι δεν θα παρακαμφθεί η βούληση της κοινωνίας, είναι να παραμείνει η κοινωνία ενεργοποιημένη. Η ενεργοποίηση του λαού, η αξιοποίηση της κοινωνικής διαθεσιμότητας, η επιμονή στοχοποίησης του πολιτικού συστήματος, αυτά δηλαδή που κατάφεραν να δημιουργήσουν το σημερινό ρήγμα, είναι η μόνη ελπίδα ότι η οργή και το πένθος μπορούν να γεννήσουν μια νέα συνείδηση, ικανή να φέρει ουσιαστικές αλλαγές στη χώρα.
Το ρήγμα και τα αδιέξοδα του πολιτικού συστήματος
Δυο χρόνια μετά, το ρήγμα των Τεμπών –ηθικό και ψυχικό ρήγμα στη βάση του– αναδεικνύει με εμφατικό τρόπο όλα τα αδιέξοδα της χώρας: από το ρήμαγμα των υποδομών και την απαξίωση της δικαιοσύνης, μέχρι την «παρακρατική» λειτουργία των ακαταδίωκτων κυβερνώντων. Αυτό το ρήγμα εκφράστηκε από την πρώτη στιγμή στους δρόμους και τις πλατείες, στις συγκινητικές μαθητικές διαδηλώσεις, έστειλε μηνύματα από τη συναυλία στο Καλλιμάρμαρο. Και όμως, αγνοήθηκε από την αλαζονεία της εξουσίας. Και φτάσαμε στις δύο τελευταίες μαζικές κινητοποιήσεις, δύο χρόνια μετά το έγκλημα, που τους δρόμους και τις πλατείες γέμισαν πλήθη τα οποία ξεπερνούν σε απόλυτους αριθμούς όσους ψήφισαν την παρούσα κυβέρνηση, σε κάποιες πόλεις ίσως και συνολικά όσους συμμετείχαν στις τελευταίες εκλογές, δείχνοντας –με ενεργητικό τρόπο και όχι απλά σε μια μέτρηση γνώμης– πως το πολιτικό σύστημα είναι απαξιωμένο για την πλειοψηφία της κοινωνίας.
Όσο η κυβέρνηση δεν πέφτει, παρασέρνει ολόκληρο το σύστημα στη σήψη. Ας δούμε την απονομιμοποίηση όσων (δημοσιογράφων, «διανοούμενων», πολιτικών) έχουν βγει τις τελευταίες μέρες να υπερασπιστούν τους κυβερνητικούς χειρισμούς. Ας δούμε την απονομιμοποίηση θεσμών (δικαιοσύνη, ΠτΔ, ελεγκτικές επιτροπές) στον βαθμό που, αντί να κάνουν το έργο για το οποίο υπάρχουν, παίζουν τον ρόλο της ασπίδας ενός μαφιόζικου καθεστώτος. Ας δούμε την ανυποληψία των εναλλακτικών (είτε προέρχονται από την αντιπολίτευση είτε από τις πτέρυγες Σαμαρά και Καραμανλή της Ν.Δ.), αλλά και τη σιωπή των «πονηρών» δελφίνων που (πιθανά με τις ευλογίες της Πρεσβείας) σχεδιάζεται να παίξουν κάποιο ρόλο όταν «περάσει η μπόρα». Ας δούμε και την αδυναμία των οργανωμένων κινηματικών μορφών, να χωρέσουν ή έστω να αλληλεπιδράσουν δημιουργικά με τη ζωντάνια (επιμονή και μαζικότητα) και τις νέες ποιότητες (ηθική και τεχνική κατάρτιση) του κύματος των Τεμπών. Δεν υπάρχουν βαλβίδες εκτόνωσης, και την ίδια στιγμή η κοινωνική κίνηση δεν φαίνεται να κάμπτεται αν δεν υπάρξουν ουσιαστικές αλλαγές στο κράτος, τη δικαιοσύνη, την πολιτεία, τις υποδομές, τη δημόσια ζωή γενικότερα.
Η παρουσία του λαού στους δρόμους και τις πλατείες, αναδεικνύει σε όλη τους την έκταση τα αδιέξοδα του πολιτικού συστήματος. Την ίδια στιγμή, ο πολιτικός λόγος, τα ηθικά φορτία, η μορφές έκφρασης που επιλέγει, αποτελούν οδοδείκτη για όσους ενδιαφέρονται να χτιστούν πραγματικές εναλλακτικές. Το ρήγμα παραμένει, και όλα δείχνουν ότι θα συνεχίσει να παραμένει ενεργό. Μόνη ελπίδα, η ωρίμανση της συνείδησης, η δημιουργική έκφραση αυτής της κοινωνικής διαθεσιμότητας για μια βαθιές αλλαγές, για μια πραγματική μεταπολίτευση του λαού.
Σεβασμός στη βούληση της κοινωνίας
Ήδη διάφοροι σκέφτονται την επόμενη μέρα. Πώς μπορεί να εκτονωθεί το κύμα οργής που μονοπωλεί τη δημόσια σφαίρα; Είναι εφικτό να επιστρέψουμε σε μια κάποια κανονικότητα; Το σύστημα Μητσοτάκη παίζει τα τελευταία του χαρτιά, ποντάροντας στην απουσία αξιόπιστης κυβερνητικής εναλλακτικής. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης τελούν εν αναμονή, ελπίζοντας να καρπωθούν μέρος της κυβερνητικής φθοράς. Και κύκλοι του συστήματος αναζητούν εφεδρείες, σε ένα πολιτικό σύστημα που φαντάζει πολλαπλά μπλοκαρισμένο. Την ίδια στιγμή μιλούν για «εκτροπή» και «ανωμαλία», δείχνοντας προς τις πλατείες και τους δρόμους. Η πραγματική εκτροπή όμως είναι η κατ’ εξακολούθηση αγνόηση της βούλησης της κοινωνίας από το πολιτικό σύστημα.
Μόνος δρόμος, να γίνει σεβαστή η φωνή της κοινωνικής πλειοψηφίας για οξυγόνο, δημοκρατία και πραγματική δικαιοσύνη. Καμιά άλλη «λύση» δεν μπορεί να δώσει διέξοδο, όσο και πιστεύουν ότι για μια ακόμη φορά θα καταφέρουν να χειριστούν και να καναλιζάρουν την κοινωνική οργή. Εδώ που φτάσαμε, είναι μονόδρομος να φύγει η κυβέρνηση Μητσοτάκη, η οποία ευθύνεται όχι μόνο για το έγκλημα των Τεμπών, αλλά και για την ύβρη της συγκάλυψης.
Όποια επόμενη κυβερνητική λύση θα πρέπει να δεσμευτεί κατ’ ελάχιστο στην απόδοση δικαιοσύνης για το έγκλημα στα Τέμπη, καταργώντας το άρθρο 86 που παρέχει ασυλία σε υπουργούς και βουλευτές, ψηφίζοντας διάταξη που θα απαγορεύει την παραγραφή λόγω παρέλευσης χρονικού διαστήματος των εγκλημάτων, αφήνοντας σε ανεξάρτητες επιτροπές φορέων και νομικών τη διερεύνηση και απόδοση ευθυνών. Αυτά, μαζί με μια διαδικασία βαθιάς εξυγίανσης και ανοικοδόμησης των υποδομών της χώρας, είναι τα ελάχιστα άμεσα βήματα που θα επιτρέψουν στην κοινωνία να ανασάνει, ανοίγοντας τον δρόμο για βαθύτερες κοινωνικές αλλαγές. Κάθε άλλη «λύση» δεν θα είναι παρά χειρισμός, που δεν πρόκειται να μακροημερεύσει.
