Στη Δύση, η επανάσταση στην Κίνα δεν αποτιμήθηκε σωστά. Για πολλούς λόγους. Συνέβη στη μακρινή άπω Ανατολή. Οι Κινέζοι δεν ήταν Ευρωπαίοι. Για τους Δυτικούς, ο μεγάλος και ισχυρός εχθρός, όπως αποδείχτηκε στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν η Σοβιετική Ένωση. Ο Ψυχρός Πόλεμος διεξαγόταν ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση, με τους συμμάχους τους. Η κινέζικη οικονομία ήταν βασικά αγροτική και υστερούσε βιομηχανικά, στρατιωτικά, τεχνολογικά και εμπορικά. Η Κίνα ανήκε στο Τρίτο Κόσμο. Κανείς δεν γνώριζε την ιστορία της και η γλώσσα της ήταν εντελώς ακαταλαβίστικη. Δεν διέθετε μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου, δεν είχε στρατιώτες έξω από τα σύνορά της και υστερούσε πολύ στο πυρηνικό οπλοστάσιο (μόλις το 1964 έκανε την πρώτη δοκιμή). Επιπλέον, η επανάσταση ήταν νικηφόρα και δεν συνέφερε στους Δυτικούς να την προβάλλουν στον κόσμο, ούτε καν αρνητικά.
Αλλά και στο σοσιαλιστικό μπλοκ, από τα τέλη της δεκαετίας του 1950, η κινέζικη επανάσταση τέθηκε σε καραντίνα. Οι Κινέζοι κομμουνιστές είχαν από νωρίς αρχίσει να δυσπιστούν και να δυσφορούν με αυτά που γίνονταν στη Σοβιετική Ένωση και εκφράζανε όλο και πιο έντονα, όλο και πιο δημόσια, τις ενστάσεις και τις διαφωνίες τους. Το 1960, η σοβιετική ηγεσία με τον Χρουτσόφ επικεφαλής, ανελαστική στην κριτική, τιμώρησε τους Κινέζους αποσύροντας 1500 ειδικούς που βοηθούσαν σε πολλούς τομείς τη νεοσύστατη εξουσία να δημιουργήσει ένα σύγχρονο κράτος 700 εκατομμυρίων ανθρώπων, ακυρώνοντας κάθε επιστημονική και τεχνολογική υποστήριξη και διακόπτοντας την παροχή βιομηχανικού και στρατιωτικού εξοπλισμού απαραίτητου για την οικονομική ανάπτυξη και την εθνική άμυνα.
Η στιγμή δεν μπορούσε να είναι χειρότερη. Μία τριετία (1959-1962) ξηρασίας, επιδρομών ακρίδας και πλημμυρών, η καταστροφικότερη από την αρχή του 20ού αιώνα, είχε πλήξει την αγροτική παραγωγή και είχε δυσκολέψει το κολοσσιαίο εγχείρημα της μεταρρύθμισης της γαιοκτησίας, το πέρασμα από τα τσιφλίκια, τα φέουδα και τη μεγάλη ιδιοκτησία στους αγροτικούς συνεταιρισμούς, τις ταξιαρχίες, τις κοοπερατίβες και τις κομμούνες. Έργο, σε συνδυασμό με την εξάλειψη του αναλφαβητισμού και την κατά προτεραιότητα ένταξη στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση των παιδιών από αγροτικές και εργατικές οικογένειες, ασύλληπτο σε ποσότητα και ποιότητα, κοσμογονικό.
Από το σημείο αυτό, σε όλες τις χώρες που αποτελούσαν το σοσιαλιστικό μπλοκ και σε όλα τα κομμουνιστικά κόμματα στην Ευρώπη που ήταν στη σφαίρα επιρροής του ΚΚΣΕ, η Κίνα έπεσε σε δυσμένεια από το ηγετικό κέντρο και έγινε ο αποδιοπομπαίος τράγος του κομμουνιστικού κινήματος. Η σημασία της κινέζικης επανάστασης υποβαθμίστηκε, η σοσιαλιστική οικοδόμηση στην Κίνα υπονομεύθηκε, το κινέζικο κομμουνιστικό κόμμα κατατάχθηκε στις αιρέσεις και οι δράσεις του συκοφαντήθηκαν ή αγνοήθηκαν συστηματικά. Η απόρριψη από τα αριστερά έδεσε με την απόρριψη από τα δεξιά. Η Κίνα έπρεπε να βαδίσει μόνη της στο δύσκολο και άγνωστο δρόμο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Οι δύο γραμμές
Το Κινέζικο Κομμουνιστικό Κόμμα με τον Μάο Τσε-Τουνγκ επικεφαλής δεν πτοήθηκε. Όμως, οι εξωτερικές και εσωτερικές δυσκολίες, μαζί με τα λάθη που είναι αναπόφευκτα σε ένα γιγαντιαίο εγχείρημα, σε αχαρτογράφητα πεδία και χωρίς βοήθεια, ενίσχυσαν μέσα στην κοινωνία και το κόμμα δυνάμεις, απόψεις και γραμμές που ποτέ δεν έπαψαν να υπάρχουν, αλλά στις φάσεις των επιτυχιών αναδιπλώνονταν για να αναζωογονηθούν στις φάσεις των αντιξοοτήτων και των τριβών.
Η πάλη των δύο γραμμών, άλλοτε σε ύφεση και άλλοτε σε αναζωπύρωση, μέσα στο κινέζικο κομμουνιστικό κόμμα ήταν πολύ παλιά. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έκφραζε τις υπαρκτές αντιθέσεις μέσα στην κοινωνία, τα διαφορετικά συμφέροντα, αλλά και τις διαφορετικές από επαναστατική άποψη προσεγγίσεις στα ζητήματα που συνεχώς ανέκυπταν τόσο στην περίοδο της μακροχρόνιας επανάστασης όσο και στην περίοδο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Αλλά, και σ’ αυτό το ζήτημα, η πάλη των γραμμών στο κινέζικο κόμμα διεξαγόταν με πολύ διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι στο σοβιετικό κράτος και τα σοβιετικού τύπου κόμματα. Σ’ αυτό συνέτειναν πολλοί παράγοντες:
Η εκλεπτυσμένη από διύλιση χιλιετιών κινέζικη κουλτούρα, η διαμόρφωση του κομμουνιστικού κόμματος μέσα από τον εικοσαετή σκληρό και συνεχή ένοπλο επαναστατικό αγώνα εναντίον των πανίσχυρων Γιαπωνέζων εισβολέων και του ενισχυόμενου από τις ΗΠΑ πολυάριθμου στρατού των Κινέζων εθνικιστών, η πολύ υψηλού επιπέδου ηγεσία των επαναστατικών δυνάμεων, η παλλαϊκή συμμετοχή του κινέζικου λαού, αλλά και η αξιοποίηση της εμπειρίας από τα θετικά και αρνητικά της σοβιετικής επανάστασης και της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στο ανατολικό μπλοκ που προηγείτο χρονικά.
Η πάλη των γραμμών στο κινέζικο κόμμα δεν ήταν ούτε απαγορευμένη ούτε δαιμονοποιημένη. Αυτό δεν σημαίνει ότι έλειπαν οι οξύτατες συγκρούσεις, αλλά οι αντιθέσεις δεν επιλύονταν με τη μέθοδο των μαζικών διώξεων και της φυσικής εξόντωσης των λιγότερο ισχυρών ή των μειοψηφούντων. Ούτε σημαίνει ότι οι αντιθέσεις εξωραΐζονταν ή ότι οι κίνδυνοι από μια πιθανή οπισθοδρόμηση υποτιμούνταν. Αντιθέτως, αναδεικνύονταν, δημοσιοποιούνταν και χρησιμοποιούνταν για να ανέβει το επίπεδο επαναστατικοποίησης των συνειδήσεων και για να σφυρηλατηθεί μια νέα ενότητα στις τάξεις των επαναστατικών δυνάμεων.
Με πολύ φρέσκια την εμπειρία από τις εξελίξεις στη Σοβιετική Ένωση και με επίγνωση της εσωτερικής κατάστασης στην Κίνα, ο Μάο διείδε τον άμεσο κίνδυνο αλλοίωσης του επαναστατικού χαρακτήρα του κόμματος και διολίσθησης στην καπιταλιστική παλινόρθωση. Όσο μεγάλα και δισεπίλυτα κι αν ήταν τα προβλήματα, το επαναστατικό καθεστώς είχε εδραιωθεί, οι ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις υλοποιούνταν, οι στόχοι επιτυγχάνονταν, η χώρα προόδευε και δυνάμωνε, ο ρόλος της Κίνας μεγάλωνε στον Τρίτο Κόσμο και το κύρος του κόμματος ήταν στα ύψη μέσα στην κινέζικη κοινωνία. Αλλά, παράλληλα, η πρόοδος, οι επιτυχίες και η σταθερότητα δημιουργούσαν εφησυχασμό και χαλαρότητα και τα λάθη και οι δυσκολίες έδιναν χώρο στους αρνητές της επανάστασης και ενίσχυαν τις τάσεις εκτροχιασμού και παλινόρθωσης των αστικών δεδομένων που μόνο εν μέρει είχαν καταπολεμηθεί. Η εδραίωση και σταθεροποίηση της εξουσίας των κομμουνιστών υπέθαλπε -σαν υποπροϊόν- τη γραφειοκρατία και την απομάκρυνση και αποξένωση των στελεχών και των παραγόντων που κατείχαν ηγετικές θέσεις από την κοινωνία. Αυτό με τη σειρά του γεννούσε αλαζονεία, υπεροψία, αδιαφορία, αυταρχισμό, υποκειμενισμό και ιδιοτέλεια.
Αντίσταση στον εκφυλισμό
Το Μεγάλο Άλμα προς τα Μπρος, το 1958, ήταν άλλη μία εκστρατεία ενεργοποίησης του λαϊκού παράγοντα στο πλαίσιο της αποκέντρωσης και της αυτοδύναμης ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Όχι μόνο να καλλιεργούν οι απελευθερωμένοι αγρότες τη γη, αλλά και να φτιάχνουν οι ίδιοι τα εργαλεία τους. Σε μια χώρα που ακόμα δεν υπήρχαν δρόμοι και μέσα για να μετακινούνται οι άνθρωποι και να μεταφέρονται τα εμπορεύματα και τα μηχανήματα και οι αγρότες κατακτούσαν σταδιακά την εμπιστοσύνη στις δικές τους δυνάμεις, είχε τεράστια σημασία η παραγωγική αποκέντρωση μαζί με την ενδυνάμωση της τοπικής αυτοδιοίκησης και αυτοδιαχείρισης. Ταυτόχρονα, έτρεχε η μεγάλη εκστρατεία για την κολεκτιβοποίηση, που αφαιρούσε κάθε ιδιοκτησία και εξουσία από τους μεγάλους γαιοκτήμονες, καθιέρωνε την κοινοκτημοσύνη και διαμοίραζε την τοπική εξουσία στους εργάτες της γης, τους φτωχότερους και τους μεσαίους αγρότες. Ποτέ άλλοτε στην ανθρώπινη ιστορία δεν είχε πραγματοποιηθεί μία τόσο ριζική, τόσο άμεση, τόσο εκτεταμένη και τέτοιας κλίμακας κοινωνική αλλαγή. Αλλά καμία πρόοδος δεν συντελείται χωρίς κόστος, χωρίς απώλειες, χωρίς παρενέργειες. Υπήρχαν αστοχίες, κακές εκτιμήσεις, δυσαρεστημένοι πολίτες, αντίθετα συμφέροντα, αντίξοες καιρικές συνθήκες, χαμηλή πολιτική συνείδηση και άλλα αρνητικά φαινόμενα που εκτρέφανε τις αντιρρήσεις και τις αντιδράσεις στην επιταχυνόμενη σοσιαλιστική αναδιάρθρωση της Κίνας, που τροφοδοτούσαν και ενίσχυαν την άλλη γραμμή, την πιο συντηρητική, την πιο συμβατική, την πιο συμφιλιωτική με πτυχές της παλιάς τάξης πραγμάτων και αντιλήψεων.
Μετά το Μεγάλο Άλμα, τη ρήξη με τη Σοβιετική Ένωση και τις δραματικές επιπτώσεις της τρίχρονης ξηρασίας, οι δυνάμεις μέσα στο κόμμα, το κράτος, τους φορείς και τους θεσμούς της κοινωνίας, που ήταν αντίθετες ή πιο δυσκίνητες στις επαναστατικές αλλαγές και στην εξάλειψη των καταλοίπων του παλιού καθεστώτος, κέρδιζαν έδαφος, πράγμα που εκφράστηκε εντονότερα από το 1960 και μετά, ιδίως μέσα από τις αντιπαραθέσεις κατά τη διάρκεια του Κινήματος για τη Σοσιαλιστική Επιμόρφωση που ξεκίνησε το 1963. Στα πανεπιστήμια, οι αρχές και οι καθηγητές λειτουργούσαν σαν αυθεντίες και ασκούσαν εξουσία πάνω στους φοιτητές και το κατώτερο προσωπικό, στις βιομηχανικές μονάδες οι διευθυντές αποφάσιζαν για όλα και οι εργάτες δούλευαν χωρίς δικαίωμα λόγου, στο κόμμα αρκετά στελέχη συμπεριφέρονταν με έπαρση και αυθαιρεσία και στην ηγεσία της χώρας υπήρχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι που ενθάρρυναν και προπαγάνδιζαν την ατομική πρωτοβουλία σε βάρος της συλλογικής λειτουργίας, την αξία της ιεραρχίας σε αντίθεση με την ισότητα, την έμφαση στο κέρδος και την πριμοδότηση της παραγωγικότητας σε βάρος των ηθικών κινήτρων, την υπεροχή της οικονομίας έναντι της πολιτικής, την υποτίμηση των ταξικών αντιθέσεων και άλλες παρεμφερείς αστικές «αξίες».
Ο Μάο και όσοι συντάσσονταν με τις απόψεις του είδαν μπροστά τους φαινόμενα εκφυλισμού και οπισθοδρόμησης που θύμιζαν Σοβιετική Ένωση. Ο Μάο είχε ήδη αναλύσει τα φαινόμενα εκφυλισμού, τα αίτια και τους τρόπους εκδήλωσής τους, είχε επισημάνει τους κινδύνους καπιταλιστικής παλινόρθωσης και είχε διατυπώσει τις θέσεις του για τη σωστή επίλυση των αντιθέσεων μέσα στην κοινωνία και το κόμμα.
Και με βάση αυτά τα δεδομένα, η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚ Κίνας, το 1966, ξεκίνησε τη Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση σε ολόκληρη την Κίνα. Για να μην υπάρξει επιστροφή στη φεουδαρχία, την αποικιοκρατία και τον καπιταλισμό. Κάθε επανάσταση, όσο πετυχημένη κι αν είναι, εάν επαναπαυθεί στις δάφνες της εκφυλίζεται και καταρρέει με κίνδυνο να μετατραπεί ακόμα και στο αντίθετό της.
Για να μεταρρυθμιστεί το σύστημα έπρεπε να μεταρρυθμιστούν, εν όλω ή εν μέρει, όλοι οι τομείς της παλιάς κοινωνικής ζωής και όλες οι αντιλήψεις και οι ιδέες που απορρέουν απ’ αυτήν. Οι εμπνευστές της Πολιτιστικής Επανάστασης είχαν πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι πρόκειται για ένα συνεχή, επίπονο, πολύπλοκο, συνειδητό αγώνα που μπορεί να διαρκέσει δεκαετίες, γιατί οι αστικές, οπισθοδρομικές και συντηρητικές αντιλήψεις είναι βαθιά ριζωμένες μέσα στην κουλτούρα των πολιτών, ακόμα και των πιο επαναστατικών στοιχείων της κοινωνίας.
Χωρίς διακρίσεις
Πριν από την Πολιτιστική Επανάσταση, είχε ξεκινήσει η προσπάθεια να ανέβει το μορφωτικό και πολιτικό επίπεδο των πολιτών σε όλη την αχανή χώρα. Με το ξέσπασμά της, τα κινήματα αυτά πολλαπλασιάστηκαν και διευρύνθηκαν. Στη Σαγκάη, 500 έμπειρα στελέχη συντόνιζαν πολλά προγράμματα μαρξιστικών σπουδών στην πόλη και την περιφέρεια, μέρος μιας εκστρατείας που απλωνόταν σε όλη τη χώρα. Στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου δημιουργήθηκαν περίπου 400 ομάδες μελέτης, στις οποίες συμμετείχε η μεγάλη πλειονότητα των καθηγητών. Αντίστοιχες πρωτοβουλίες αναπτύχθηκαν σχεδόν παντού, στα εργοστάσια, το στρατό, τα σχολεία, μέχρι τα μικρότερα χωριά στις ακριτικές περιοχές.
Ένα κεντρικό ζήτημα που ετίθετο ήταν ότι δεν μπορείς να χτίσεις μια σοσιαλιστική κοινωνία μόνο με μεταρρυθμίσεις οικονομικού χαρακτήρα. Εξίσου κρίσιμο, εάν όχι περισσότερο, ήταν το ζήτημα της αλλαγής των αντιλήψεων, των ιδεών, των θεωριών, των νοοτροπιών και των πρακτικών που προέρχονται από τον παλιό κόσμο που προσπαθείς να ανατρέψεις και να μεταρρυθμίσεις για να δημιουργήσεις τον καινούργιο κόσμο που βασίζεται σε άλλες αξίες και θέτει άλλους στόχους.
Στο Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό, ακολουθώντας την παράδοση που δημιουργήθηκε την εποχή του ανταρτοπολέμου, οι αξιωματικοί δεν φορούσαν διαφορετικές στολές από τους απλούς στρατιώτες ούτε είχαν διακριτικά και συμμετείχαν, πέρα από τα επιτελικά τους καθήκοντα, σε όλες τις χειρονακτικές εργασίες, από την κουζίνα μέχρι τη διάνοιξη δρόμων και την κατασκευή αντιπλημμυρικών φραγμάτων. Και το βασικότερο: δεν εξαιρούνταν από την κριτική.
Ένα άλλο κεντρικό ζήτημα ήταν ο συνδυασμός της πνευματικής με τη χειρονακτική εργασία με την παρότρυνση «να συμμετέχουμε στην παραγωγή, στα εργοστάσια και τις κοοπερατίβες» και «να μαθαίνουμε από τους φτωχούς αγρότες», έτσι ώστε οι διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, εργατών, αγροτών, διανοουμένων και φοιτητών, να συγκλίνουν, να αλληλοεμπλουτίζονται, να ανεβάζουν ταυτόχρονα την παραγωγή, το πολιτικό και μορφωτικό επίπεδο και να εμποδίζουν τη δημιουργία των ελίτ.
Για την ελευθερία και τη δημοκρατία
Σημαντικό ρόλο έπαιξε η μέσα σε λίγα χρόνια τεράστια αύξηση του αριθμού των μαθητών, των φοιτητών και των νέων δασκάλων. Μέχρι τη νίκη της επανάστασης, τα κορίτσια, ειδικά στην ύπαιθρο, σε μία κατ’ εξοχήν αγροτική κοινωνία, δεν πήγαιναν σχολείο και τα αγόρια συνήθως πήγαιναν μέχρι το πρωτοβάθμιο επίπεδο. Και στα πανεπιστήμια, η συντριπτική πλειονότητα των φοιτητών προέρχονταν από τις τάξεις των πλουσίων γαιοκτημόνων και της διοικητικής γραφειοκρατίας, αναπαράγοντας από την ίδια δεξαμενή τα στελέχη της άρχουσας μειονότητας. Μέσα σε μια δεκαετία, η κατάσταση αυτή είχε αλλάξει άρδην.
Αυτή η νεολαία που ήρθε στο προσκήνιο είχε μια πρωτόγνωρη αισιοδοξία για το μέλλον, είχε ευεργετηθεί από την επανάσταση και ήταν ανοιχτή στις ιδέες που θα εμβάθυναν και θα επέκτειναν την πρόοδο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Σ’ αυτή τη νεολαία στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό η Πολιτιστική Επανάσταση, τουλάχιστον στην πρώτη και πιο εκρηκτική της φάση. Η γραμμή του Μάο ήταν σαφής. «Αφήστε εκατό λουλούδια να ανθίσουν και εκατό σχολές να συναγωνίζονται». Μην φοβάστε, μιλήστε, συμμετέχετε, ανατρέπετε και ξαναχτίζετε. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960, η κριτική, η δημοκρατία, η πάλη και η ενότητα σε ανώτερο επίπεδο, η εδραίωση ενός νέου κόσμου με ευκαιρίες για όλους, με ισότητα δικαιωμάτων, χωρίς γραφειοκράτες και αφεντικά, άνοιγε ένα απέραντο πεδίο ελευθερίας για τους νέους ανθρώπους που διεκδικούσαν και αποκτούσαν λόγο, ρόλο και θέση. Οι καθηγητές που τηρούσαν την παλιά ιεραρχία και κρατούσαν τις αποστάσεις ανάμεσα στο δάσκαλο και το μαθητή ήταν αντίθετοι σ’ αυτή την εκρηκτική ελευθερία και τη συμμετοχική δημοκρατία. Το ίδιο και οι κλασικού τύπου διευθυντές στα εργοστάσια που αποφάσιζαν για όλα χωρίς τη συμβολή των εργατών καθώςκαι τα καθιερωμένα κομματικά στελέχη που έβλεπαν αφ’ υψηλού τα μέλη και τους πολίτες, που βολεύονταν στις θέσεις εξουσίας και απολάμβαναν ειδικά προνόμια.
Αυτοί όλοι που εμπόδιζαν, εκούσια ή ακούσια, το βαθύ μετασχηματισμό των κοινωνικών δομών και αντιλήψεων, προϋπόθεση για τον καθολικό σοσιαλιστικό μετασχηματισμό του συστήματος, ήταν εγγύτερα στους αδιόρθωτους θιασώτες του παλιού καθεστώτος, αστούς γραφειοκράτες, πρώην γαιοκτήμονες και μεταπράτες, που δεν έπαψαν να νοσταλγούν την καπιταλιστική παλινόρθωση. Και σ’ αυτό το σώμα των συντηρητικών δυνάμεων στηριζόταν η αντίθετη γραμμή, που οχυρωνόταν πίσω από την απόλυτη εξουσία του κόμματος για να μην αλλάξει τίποτα. Η δημοκρατία και η ελευθερία για το 95% του λαού, που υποστήριζε ο Μάο, συγκρούονταν με τη συγκέντρωση της εξουσίας στα στελέχη του κόμματος, την αναπτυσσόμενη κρατική γραφειοκρατία και τους «ειδικούς» στους διάφορους τομείς της οικονομίας, του πολιτισμού και της εκπαίδευσης.
Δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι, κομμουνιστές και μη, πήραν μέρος σ’ αυτή την τεράστια κίνηση προς τα μπρος, βιώνοντας μια πρωτόγνωρη ελευθερία, συμμετέχοντας σε πρωτοφανείς αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες, χωρίς περιορισμούς στην έκφραση της γνώμης και την άσκηση αιχμηρής κριτικής στους ισχυρότερους παράγοντες της κοινωνίας και του κράτους, της κυβέρνησης, του στρατού και, ιδίως του κόμματος. Το κομμάτι της ηγεσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος που ανήκε στο χώρο των αντιλήψεων του Μάο ενθάρρυνε με όλα τα μέσα αυτή την έκρηξη απελευθέρωσης από τα δεσμά του αστισμού που εξακολουθούσαν να διαβρώνουν την κοινωνία και να υπονομεύουν το επαναστατικό εγχείρημα, για το οποίο είχαν γίνει ανυπολόγιστες θυσίες, οι οποίες είχαν δικαιωθεί τον Οκτώβρη του 1949 όταν ο Κόκκινος Στρατός έμπαινε νικηφόρος στο Πεκίνο και ο Μάο ανακήρυσσε μέσα σε μια θάλασσα κόκκινων σημαιών στην πλατεία Τιεν Αν Μεν την εγκαθίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας.
Έχει μεγάλο ενδιαφέρον ότι ο Μάο και οι άλλοι κομμουνιστές ηγέτες που μοιράζονταν τις ίδιες ανησυχίες και επιδιώξεις δεν φοβήθηκαν αυτό το ξέσπασμα, το οποίο εξακολούθησαν να υποστηρίζουν κι όταν ήταν φανερό ότι δεν εξελισσόταν σύμφωνα με κάποιο λεπτομερώς προδιαγεγραμμένο σχέδιο ούτε μπορούσε να χειραγωγηθεί από τα πάνω. Ακόμα κι όταν ξέφευγε και υπέπιπτε σε υπερεπαναστατικές ακρότητες ή σε ένα νέο συντηρητισμό. Οι παρεμβάσεις τους είχαν σαν στόχο την επίτευξη μιας νέας ενότητας ανώτερου επιπέδου. Εξ αρχής, το κύριο ήταν να εκτίθενται και να αποδυναμώνονται οι οπαδοί της παλινόρθωσης, να απορρίπτονται οι αστικές αντιλήψεις που επιβιώνουν μέσα στο σοσιαλιστικό καθεστώς, να πολιτικοποιούνται οι πολίτες, να συμμετέχουν ενεργά και δημοκρατικά στα κοινά, να μην αναθέτουν την υπόθεσή τους στους ειδικούς, τους διευθυντές και τους γραφειοκράτες της εξουσίας.
(συνεχίζεται)
Στέλιος Ελληνιάδης
