Της Μαρίνας Πρεντουλή*
Μέχρι τον τελευταίο μήνα πριν από το δημοψήφισμα, πολλοί από μας, νότια των συνόρων της Σκωτίας, δεν είχαμε δώσει μεγάλη σημασία. Ούτε τα αγγλικά Μίντια, ούτε οι Άγγλοι πολιτικοί έδειχναν να ανησυχούν: τα τριακόσια χρόνια της Ένωσης είχαν υποβάλει την άποψη ότι «τα πράγματα θα συνεχίσουν ως έχουν». Εξάλλου, η καμπάνια του «ναι» (στην ανεξαρτησία) είχε αρχίσει εδώ και δυο χρόνια. Το «όχι» υπερτερούσε με μεγάλη διαφορά και η όλη διαδικασία φαινόταν τυπική. Δύο παράγοντες που δεν είχε κανείς υπολογίσει ήταν το πώς θα αντιδρούσε η κατά παράδοση σοσιαλιστική Σκωτία σε μια συντηρητική κυβέρνηση με εμμονή στη νεοφιλελεύθερη γραμμή σε συνδυασμό με τις όχι πολύ ορατές, άλλα ακόμα ζωντανές ιστορικές μνήμες της υποδούλωσης και κυριαρχίας από τους Εγγλέζους.
Όλα άλλαξαν τον τελευταίο μήνα
Όπως έγραψε κάποιος: «Σε κάθε σκωτσέζικο εγκέφαλο, υπάρχει ένα μικροσκοπικό μπλε-και-άσπρο κύτταρο (τα χρώματα της Σκωτίας) που εκκρίνει μια συνειδητοποίηση: “Η χώρα μου ήταν μια φορά ανεξάρτητη”. Κάθε τόσο, το κύτταρο μεταδίδει έναν λεπτό, ανεπαίσθητο παλμό: “Δεν θα ήταν φοβερό, αν μια μέρα…”. Αλλά αυτή η σκέψη διεγείρει άλλα κύτταρα υψηλότερης τάσης που υπάρχουν με σκοπό να καταστέλλουν τέτοιες σκέψεις». Τον τελευταίο μήνα τα μπλε-και-άσπρα κύτταρα άρχισαν να εκπέμπουν πιο δυνατά.
Σε αυτό συνέβαλαν τα μέτρα λιτότητας που διευρύνουν την ανισότητα μεταξύ Βορρά/Νότου, όπως και η γενικότερη κρίση. Μπορεί το Ηνωμένο Βασίλειο να είναι η 7η μεγαλύτερη οικονομική δύναμη διεθνώς, αλλά με μια από τις μεγαλύτερες ανισότητες του Δυτικού κόσμου. Το πλουσιότερο 1% του πληθυσμού παίρνει τρεις φόρες μεγαλύτερο μερίδιο του εθνικού εισοδήματος σε σχέση με την προηγούμενη γενιά, το πλουσιότερο 20% του πληθυσμού είναι 7,5 φορές πλουσιότερο από το φτωχότερο 20%. Η Σκωτία, υποφέρει από τη νεοφιλελεύθερη πολιτική των Συντηρητικών, ενώ εδώ και 60 χρόνια η ίδια δεν είχε ποτέ Συντηρητική πλειοψηφία. Το βρετανικό κοινοβούλιο χορεύει στους ρυθμούς του χρηματοπιστωτικού κέντρου του Σίτι του Λονδίνου, το οποίο παρεμπιπτόντως, με βάση ισχύουσα μεσαιωνική ρύθμιση είναι διοικητικά αυτόνομο.
Διαμόρφωση νέων πολιτικών συγκυριών
Μόλις το «ναι» πήρε το προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις, ήρθαν τα πάνω-κάτω. Η πιθανότητα λαϊκής κυριαρχίας και απόρριψης του πολιτικού κατεστημένου έσπειρε τρόμο και πανικό στην Αγγλία. Η καμπάνια του «ναι» είχε κερδίσει τους Σκωτσέζους, προβάλλοντας ένα αισιόδοξο όραμα για το μέλλον.
Το Συντηρητικό και το Εργατικό Κόμμα ενωμένα έριξαν στη μάχη τα μεγάλα όπλα: τον Κάμερον για τους μεν, τον Μπράουν για τους δε, με αρωγούς την τυπικά υπεράνω πολιτικής Βασίλισσα και τον Ομπάμα. Έριξαν στη μάχη και ό,τι άλλο βρήκαν. Δεν υπήρξε μητροπολιτική εταιρία, αλυσίδα καταστημάτων και κρατικός φορέας που να μην απείλησε τους Σκωτσέζους για τα δεινά και τις συμφορές που θα ακολουθήσουν, αν ψηφίσουν υπέρ της ανεξαρτησίας.
Ούτε καν η αγγλική Αριστερά δεν ήταν έτοιμη να υποστηρίξει την ανεξαρτησία της Σκωτίας, πέρα από ελάχιστες οργανώσεις. Οι περισσότεροι είτε απέρριψαν τη διάσπαση στο όνομα του διεθνισμού και της εναντίωσης στο «σκωτσέζικο εθνικισμό» είτε ήταν διχασμένοι και αναποφάσιστοι.
Το δημοψήφισμα έβγαλε τελικά το «Όχι», όμως το συνταγματικό και πολιτικό μέλλον της χώρας μπήκε σε άλλη τροχιά. Ο Κάμερον που τη δωδεκάτη ώρα υποσχέθηκε στους Σκωτσέζους «τα πάντα» προκειμένου να μείνουν, είναι ο μεγαλύτερος χαμένος. Όχι μόνο κινδύνεψε να χάσει το Ηνωμένο Βασίλειο, όχι μόνο επιβεβαίωσε τη φήμη του ως ανίκανου, αλλά αναγκάστηκε να καταφύγει στην αρωγή του πολιτικού του αντιπάλου, Γκόρντον Μπράουν, του μόνου που κατάλαβε ότι μια καμπάνια βασισμένη σε απειλές δεν είναι η πιο αποτελεσματική. Τώρα ο Κάμερον έχει να αντιμετωπίσει τους εσωκομματικούς του αντιπάλους που εναντιώνονται στην παραχώρηση μεγαλύτερων νομοθετικών και διοικητικών εξουσιών στην Σκωτία και ζητούν τον ταυτόχρονο αποκλεισμό των Σκωτσέζων βουλευτών από αποφάσεις που αφορούν την Αγγλία! Ταυτόχρονα, η απειλή του UKIP και του Φάραζ δυναμώνει και απειλεί να κερδίσει μεγαλύτερο μέρος των συντηρητικών ψηφοφόρων.
Η κατάσταση είναι εξίσου δύσκολη και για το Εργατικό Κόμμα, το οποίο τώρα προπορεύεται των Συντηρητικών για τις εκλογές του Μαΐου του 2015. Η τοποθέτηση Μίλιμπαντ κατά της ανεξαρτησίας έχει προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά στο κόμμα του, καθώς ένα μεγάλο ποσοστό Σκωτσέζων Εργατικών νιώθει προδομένο.
Τα μαθήματα του δημοψηφίσματος είναι πολλά για όλους μας. Καταρχήν ότι ο λαός ούτε αδιάφορος είναι όταν τα ζητήματα τον αφορούν, ούτε τόσο φοβισμένος όσο τον θέλει το πολιτικό σύστημα. Απλώς όταν οι εκλογές έχουν υποβαθμιστεί σε διαγωνισμό επαγγελματιών πολιτικών, αρνείται να μπει στο παιχνίδι. Δεύτερον, ότι η εθνική ανεξαρτησία είναι άρρητα συνδεδεμένη με το αίτημα για δημοκρατία και πολλοί από μας πρέπει να θέσουμε το διεθνισμό μας σε ένα νέο πλαίσιο.
* Η Μαρίνα Πρεντουλή διδάσκει Πολιτική και Πολιτικές Επικοινωνίες στο University of East Anglia
