της Γιούλη Ιεραπετριτάκη
Πέρασα τα παιδικά μου χρόνια στο Κράσι(1), συντροφιά με τους ήχους του νερού που κατεβαίνοντας ορμητικά από την οροσειρά της Δίκτης, ξεχείλιζε στις θολωτές βρύσες του χωριού κι από κει κελαρύζοντας διέσχιζε το χωριό μέσα σε καλοδουλεμένα πέτρινα αυλάκια για να καταλήξει στα χωράφια.
Αυτή η θεσπέσια ηχητική εικόνα παραμένει ολοζώντανη στη μνήμη μου, παρά το γεγονός ότι σήμερα πια οι περίφημες βρύσες, στερημένες από τη ζωοδότρα ροή δεν είναι παρά άδεια κελύφη, μάρτυρες μιας νεοβάρβαρης ανεξέλεγκτης ψευτοαναπτυξιακής πολιτικής που «κατασπαράσσει» με την ίδια λύσσα τόσο τη γη, το φυσικό ιστορικό τοπίο, όσο και τον ψυχισμό των ανθρώπων της μετα-νεοτερικής εποχής μας.
Ο καπιταλισμός, πράγματι, πριν φανερώσει τα αδιέξοδά του, κατάφερε να καταστρέψει τον ψυχισμό του ανθρώπου διαμορφώνοντας έναν ανθρωπολογικό τύπο απαθή, μοναχικό, αγχώδη, με κατακερματισμένη συνείδηση, έρμαιο των «γκουρού της διαρκούς» κατανάλωσης, κάτοικο του εγώ κι όχι του εμείς, που διατηρεί την ψευδαίσθηση της ατομικής διαφυγής.
Έτσι, σιωπηλά, και με την παγερή αδιαφορία όλων μας στέρεψαν οι χιλιοτραγουδισμένες βρύσες του χωριού μας. Ό,τι επί χιλιετίες, με αφορμή τους μαγεμένους νερότοπους, μας πρόσφερε πλούσιο υλικό μύθων και παραμυθιών χάθηκε στη στιγμή.
Μαζί με τα τρεχούμενα νερά, χάθηκαν οι καλλιεργητές που για αιώνες ήταν οι συντηρητές και οι κοσμήτορες της φύσης, με αποτέλεσμα ο μικρός αλλά εύφορος κάμπος της περιοχής που εξασφάλιζε τη διατροφική αυτάρκεια των κατοίκων αλλά και των συγγενικών προσώπων που βρίσκονταν από καιρό πια στα αστικά κέντρα, «σφυροκοπημένος» από την «αναπτυξιακή λαίλαπα», ακαλλιέργητος, ακλάδευτος, άνυδρος, δύσμορφος και έρημος, αποτελεί «έμβλημα» περιβαλλοντικής υποβάθμισης, φτωχοποίησης και παρακμής μιας ξεχωριστής πολιτισμικής ψηφίδας στην ανατολική Κρήτη.
Είναι σχεδόν αδύνατο να βρει κανείς έναν τομέα όπου πέτυχαν οι πολιτικές αυτών που κυβέρνησαν τη χώρα, την τελευταία πεντηκονταετία. Τόσο στα εθνικά όσο στα αναπτυξιακά ή τα θεσμικά ζητήματα, η εικόνα που αποτυπώνεται είναι της μεθοδευμένης γενικής κατάρρευσης, με απώτερο στόχο την τελική παράδοση του δημόσιου πλούτου στα αρπακτικά της αγοράς.
Όλη η χώρα, από την Κρήτη ίσαμε τη Χαλκιδική, εκποιείται στους δανειστές με διαδικασίες φαστ-τρακ, καθ’ υπέρβαση της περιβαλλοντικής, χωροταξικής, αρχαιολογικής νομοθεσίας: βουνά, νερά, ποτάμια, λίμνες, δάση, αρχαιολογικοί χώροι, σπήλαια, περιοχές οικοτουρισμού που σημειωτέον είναι αναπαλλοτρίωτες βάσει του Συντάγματος. Με το ανήθικο, ανυπόστατο δίλημμα «περιβάλλον ή ανάπτυξη», θυσιάζεται στο «χρυσό βωμό» των συμφερόντων της καναδικής El Dorado, το αληθινό χρυσάφι της Χαλκιδικής: τα εύφορα εδάφη, τα αρχέγονα δάση, οι ακρογιαλιές, αξεπέραστα μαγευτικά τοπία που εξηγούν την Ιστορία και προσδιορίζουν τον άνθρωπο.
Τρώγοντας τις ίδιες του τις σάρκες, ο άκρατος οικονομισμός αγορών, τραπεζιτών, χρηματιστών, φανερώνει τη σαδιστική του φύση και το πάθος για εξουσία στην κτήση ολόκληρη, ακυρώνοντας τους πραγματικούς όρους για μια αληθινά βιώσιμη αειφόρο ανάπτυξη.
Σήμερα, στην εποχή γενικευμένης κρίσης που διανύουμε, έχουμε ανάγκη από μια νέα ηθική. Μια ηθική της ευθύνης, της υπευθυνότητας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις μακροχρόνιες συνέπειες των πράξεών μας. Σύμφωνα μάλιστα με τον Σ. Λατούς, σήμερα πρέπει να προταχθούν αξίες ξεχασμένες από το καπιταλιστικό φαντασιακό. Η αλληλεγγύη έναντι του ατομικισμού, η συνεργατικότητα, η χαρά του ελεύθερου χρόνου έναντι της αλλοτριωτικής εργασίας. Η δημιουργικότητα του συλλογικού βίου έναντι της απεριόριστης κατανάλωσης από τον ανθρωπολογικό τύπο της ιδιώτευσης της απάθειας, του φόβου, στον ελεύθερο δημιουργικό άνθρωπο, παραγωγό προϊόντων και πολιτικής που ζει βιώνοντας τον πεπερασμένο χρόνο του όσο γίνεται πιο ποιοτικά, βελτιώνοντας τον εαυτό του και τους άλλους γύρω του.
Όσοι, βέβαια, ταυτίζουν την ανάπτυξη με την ολοκαύτωση του φυσικού χώρου και την εκποίηση της χώρας στους επικυρίαρχους δανειστές ισχυρίζονται ότι είναι ζήτημα οικονομικών προϋπολογισμών. Η θέση μας είναι πως όλα είναι ζήτημα ιδεών και παιδείας. Στις σημερινές συνθήκες άγριας παγκοσμιοποίησης, μονάχα κινήματα με ώριμη και ισχυρή συνείδηση της έννοιας του κοινού αγαθού μπορούν να διαμορφώσουν μια αξιοπρεπή σχέση με το περιβάλλον. Όχι λαοί ιδιωτικοποιημένοι όπως μας καθιστούν οι μνημονιακές συμβάσεις.
1. Κράσι: από τα ωραιότερα χωριά του Νομού Ηρακλείου, διάσημο τόσο για το φυσικό όσο και για το πολιτισμικό του περιβάλλον
* Η Γιούλη Ιεραπετριτάκη είναι ιστορικός-αρχαιολόγος
