Ποια σενάρια εξετάζει το Κρεμλίνο και τι δυνατότητες έχει
του Μ. Κ. Βhadrakumar*
Η κατάληψη προπυργίων των φιλο-Ρώσων ανταρτών στις ανατολικές περιοχές της Ουκρανίας από τις κυβερνητικές δυνάμεις, δημιουργεί προβληματισμό. Υποχωρούν οι αντάρτες; Πρόκειται για πρελούδιο πριν από την παράδοση; Ποια είναι η αντίδραση της Ρωσίας; Πλησιάζει το τέλος του παιχνιδιού;
Η ουσία είναι ποιο είναι το σκεπτικό του Κρεμλίνου. Σε σχόλιό της η δημοσιογράφος του BBC στην Μόσχα, Μπρίτζετ Κένταλ, υποστηρίζει ότι κανείς ουσιαστικά δεν γνωρίζει την απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Καταλήγει ότι η «εθνικιστική καρδιά του Πούτιν είναι με τους πολέμιους της Δύσης, όμως το ρεαλιστικό του μυαλό μπορεί να είναι με τους υπέρμαχους των οικονομικών μεταρρυθμίσεων»- εννοώντας ότι το φάσμα των πιθανών καταστροφικών κυρώσεων της Δύσης αποθαρρύνει τη Μόσχα από το να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο στην Ουκρανία.
Η αλήθεια είναι, όμως, ότι μία ολοκληρωτική στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας στην Ανατολική Ουκρανία δεν βρισκόταν ποτέ στο τραπέζι. Η προοπτική ενός παρατεταμένου πολέμου θα ήταν πέρα από τις δυνατότητες των ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων.
Το σημείο καμπής μάλλον εντοπίζεται στην επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου, Μπαράκ Ομπάμα, στη Βαρσοβία, στις 4 Ιουνίου, για την 25η επέτειο της Πολωνικής Ημέρας της Ελευθερίας, όταν ανοιχτά υιοθέτησε τη ρητορική της αναχαίτισης και στρατιωτικής ανάσχεσης της Ρωσίας.
Αυτό που έκανε, στην ουσία, ήταν να ξανα-καλιμπράρει και να επανακαθορίσει τη «στροφή» των ΗΠΑ στην Ασία, υπογραμμίζοντας την επιστροφή του αμερικανικού ενδιαφέροντος στην Ευρώπη ως κορυφαία προτεραιότητα. Με αυτό τον τρόπο έστειλε το μήνυμα μίας εν δυνάμει προσαρμογής της παγκόσμιας στρατηγικής των ΗΠΑ με σοβαρές επιπτώσεις. Το μήνυμα αυτό δεν μπορεί να διέφυγε της προσοχής της Μόσχας, ότι δηλαδή η προσάρτηση της Κριμαίας άλλαξε τους όρους της εξίσωσης που διέπει τις σχέσεις της κυβέρνησης Ομπάμα με τη Ρωσία. Ενώ η Κίνα αντιμετωπίζεται ως μία πραγματιστική δύναμη από την κυβέρνηση Ομπάμα, η Ρωσία θεωρείται απρόβλεπτη, παρ’ ότι η Κίνα αποτελεί μία πολύ μεγαλύτερη πρόκληση ως ανταγωνιστής. Αυτό, αναμφίβολα, λειτουργεί προς όφελος της Κίνας, αλλά αυτή είναι μία άλλη ιστορία.
Το βέβαιο είναι ότι η μεγάλη συγκέντρωση διπλωματικών πόρων στην Ουκρανία έχει διασπάσει την προσοχή της Ρωσίας και έχει ήδη αποδυναμώσει την παρουσία της σε άλλα μέτωπα.
Όμως, το βασικό πρόβλημα είναι να κατευναστεί το λαϊκό αίσθημα των Ρώσων ώστε να μην αισθανθούν προδομένοι από την επιφυλακτική στάση της κυβέρνησης και την όψιμη στρατηγική realpolitik απέναντι στην Ανατολική Ουκρανία που αγωνίζεται να κερδίσει έδαφος. Ήδη υπάρχει δυσαρέσκεια στην κοινή γνώμη της Ρωσίας (και στην Ουκρανία και αλλού) ότι η Μόσχα δεν κάνει αρκετά για να βοηθήσει τα θύματα μεταξύ των Ρωσόφωνων στην Ουκρανία που αντιμετωπίζουν μία πολιτική εθνοκάθαρσης.
Σε γεωπολιτικούς όρους, όσο περισσότερο διαρκέσει η σύγκρουση στην Ουκρανία, τόσο ισχυρότεροι θα γίνουν οι δεσμοί στα πλαίσια της Ευρω-Ατλαντικής Συμμαχίας, που θα μπορούσε να απομονώσει τη Ρωσία. Το σχέδιο της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης ή η ανάκαμψη στις σχέσεις Ρωσίας-Κίνας, δεν είναι επαρκή αντίβαρα, τουλάχιστον από την σκοπιά των ρωσικών ελίτ. Αυτό που βαραίνει περισσότερο είναι η αύξηση της απόστασης από την Ευρώπη. Το 60% των ρωσικών εξαγωγών προορίζονται σήμερα για την ευρωπαϊκή αγορά.
Περιττό να πούμε ότι η Ρωσία πρέπει να δει τα θετικά του «Δόγματος Ομπάμα» που είναι κατά κύριο λόγο υπέρ της αποκλιμάκωσης και του διαλόγου – «Μόνο και μόνο επειδή έχουμε το καλύτερο σφυρί δεν σημαίνει ότι κάθε πρόβλημα είναι ένα καρφί», όπως το έθεσε ο Ομπάμα στην περίφημη ομιλία του στην Στρατιωτική Ακαδημία του West Point τον Μάιο. Η Μόσχα δείχνει να πιστεύει ότι το οπλοστάσιο της κυβέρνησης Ομπάμα παραμένει παλιομοδίτικο όπως εκείνο του Ψυχρού Πολέμου – επιθετικές και εκδικητικές ενέργειες για την ανάσχεση κινήσεων με γεωστρατηγική στόχευση και στόχο την κατάκτηση μονομερών πλεονεκτημάτων, αλλά και μία άρνηση να αντιμετωπισθεί η Ρωσία ως ισότιμος εταίρος. Άρα, η πιθανότητα μίας μεταβολής του «αντιδυτικού» κλίματος στη Ρωσία, στο ορατό μέλλον, είναι μικρή.
Κατόπιν όλων αυτών, τα πρόσφατα γεγονότα στην Ουκρανία υπογραμμίζουν ότι οι επιλογές του Κρεμλίνου είναι αρκετά περιορισμένες. Μία άμεση στρατιωτική επέμβαση στην ανατολική Ουκρανία είναι μία παράλογη ιδέα και πρέπει να αποκλειστεί. Ένας άσος στο μανίκι της Ρωσίας είναι η ενέργεια. Πράγματι το ενεργειακό χαρτί εξυπηρετεί πολλούς μακροπρόθεσμους στόχους, ιδίως ως προς το μήνυμα που στέλνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ότι το να εντάξει στους κόλπους της ένα πηγάδι χωρίς πάτο όπως η Ουκρανία, σημαίνει μία συνεχή εκροή χρημάτων από τον Ευρωπαίο φορολογούμενο, χωρίς καμία βεβαιότητα ότι οι επιδοτήσεις θα αξιοποιηθούν όπως πρέπει από τη διεφθαρμένη και ξεπουλημένη ολιγαρχία που βρίσκεται στην εξουσία στο Κίεβο.
Οι προσεχείς ημέρες θα είναι πιεστικές για το Κρεμλίνο αν το Κίεβο σπεύσει να αξιοποιήσει τις πρόσφατες νίκες του στα πεδία των συγκρούσεων και διαλύσει τους φιλο-Ρώσους αυτονομιστές που έχουν ορκιστεί να συνεχίσουν τον αγώνα.
* Αναδημοσίευση άρθρου του στο Indian Punchline
Μετάφραση: Ελεάννα Ροζάκη
