Στην τελική ευθεία η απελευθέρωση των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, με ελληνικό χέρι βοήθειας – Καταρχήν πολιτική συμφωνία «επέτυχε» την Πέμπτη το Συμβούλιο Περιβάλλοντος της Ε.Ε.
Του Φώτη Γεωργούλια*
Η περίοδος που διανύουμε είναι πολύ σημαντική για το ζήτημα που αφορά την καλλιέργεια των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ – μεταλλαγμένα) στην Ε.Ε. και συγκεκριμένα για την υποτιθέμενη δυνατότητα των κρατών–μελών να τα απαγορεύουν στην επικράτειά τους, μέσω της τροποποίησης της Οδηγίας 18/2001, αφού ολοκληρώνονται οι διαδικασίες που αφορούν την απαιτούμενη πολιτική συμφωνία στο Συμβούλιο της Ε.Ε. Η εξέλιξη αυτή είναι πολύ σημαντική διότι μετά από μια περίοδο τεσσάρων ετών, ουσιαστικά, ολοκληρώνεται η φάση που περιλαμβάνει την κύρωση συμφωνιών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με το ζήτημα, γεγονός που δρομολογεί την κοινή οριστική πολιτική συμφωνία των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε. και την ολοκλήρωση των προβλεπόμενων διαδικασιών για την τροποποίηση της Οδηγίας.
Ο δρόμος για τα παραπάνω ήταν αρκετά μακρύς και η Ελληνική Προεδρία, διά του υπουργού Περιβάλλοντος & Κλιματικής Αλλαγής, φρόντισε να τον συντομεύσει. Το 2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέστειλε στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχέδιο τροποποίησης της Οδηγίας 18/2001, η οποία αφορά τη σκόπιµη ελευθέρωση γενετικώς τροποποιημένων οργανισµών στο περιβάλλον. Με βάση τους ισχυρισμούς της Επιτροπής, η τροποποίηση αυτή είχε ως σκοπό να θέσει ένα διακριτό θεσμικό πλαίσιο, σχετικά με τη δυνατότητα των κρατών-μελών της Ε.Ε. να απαγορεύουν στην επικράτειά τους την καλλιέργεια των μεταλλαγμένων, αφού το ισχύον νομικό καθεστώς κρίθηκε ως αρκετά ασαφές. Μέχρι σήμερα τα κράτη-μέλη απαγορεύουν την καλλιέργεια ΓΤΟ χρησιμοποιώντας τη «ρήτρα διασφάλισης» που περιλαμβάνεται στην υπάρχουσα σχετική Οδηγία.
Επιτρέπουν απαγορεύοντας
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε θέσει εξαρχής, ξεκάθαρα και κυριολεκτικά μέσα σε δύο γραμμές, το πολιτικό πλαίσιο της δρομολογούμενης τροποποίησης: τα κράτη-μέλη θα μπορούν να απαγορεύουν την καλλιέργεια των ΓΤΟ βασιζόμενα σε λόγους άλλους από αυτούς που αφορούν την υγεία και το περιβάλλον. Προφανώς το σκεπτικό της πρότασης στηριζόταν στο ότι οι εγκρίσεις κυκλοφορίας ΓΤΟ στην Ε.Ε., βασίζονται στις εκτιμήσεις περιβαλλοντικού κινδύνου που διενεργούνται από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (ΕFSA). Ας σημειωθεί, όμως, ότι μέχρι στιγμής η παραπάνω Αρχή δεν έχει εκδώσει αρνητική γνωμοδότηση για κανέναν ΓΤΟ.
Από το 2011 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε σχέδιο τροποποίησης της Οδηγίας, το οποίο στην ουσία του δεν διαφέρει από το πολιτικό σκεπτικό της Επιτροπής. Εκκρεμούσε, όμως, αντίστοιχη συμφωνία και από το Συμβούλιο της Ε.Ε. Σε αυτό το σημείο έρχεται η Ελλάδα να δείξει ότι και θέλει και μπορεί να εξυπηρετεί τα συμφέροντα των πολυεθνικών εταιριών παραγωγής ΓΤΟ. Από τις αρχές του έτους η Ελληνική Προεδρία έφερε στο Συμβούλιο σχέδιο τροποποίησης της Οδηγίας 18/2001, δύο χρόνια μετά τις ατελέσφορες αντίστοιχες προσπάθειες της Δανικής Προεδρίας.
Το πολιτικό περιεχόμενο της πρότασης της Ελληνικής Προεδρίας ουδόλως διαφέρει ουσιαστικά από αυτό της Επιτροπής. Μέσα από λεπτομέρειες και νομικές εφευρέσεις, δεν μπορεί να κρυφτεί η ουσία του περιεχομένου της πρότασης, που είναι ότι τα κράτη-μέλη θα μπορούν να απαγορεύουν την καλλιέργεια ΓΤΟ στην επικράτειά τους μόνο για λόγους που δεν αντίκεινται με τις υπάρχουσες αξιολογήσεις κινδύνου της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων. Με τον τρόπο αυτό τα κράτη-μέλη θα είναι νομικά έκθετα και δεκτικά στις πιέσεις των πολυεθνικών εταιριών για την αποδοχή της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων.
Έτσι, τόσο τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. όσο και η ελληνική κυβέρνηση με το πρόσχημα της κατοχύρωσης του δικαιώματος των κρατών μελών να απαγορεύουν την κυκλοφορία των ΓΤΟ, ουσιαστικά υλοποιούν το εντελώς αντίθετο. Το ΥΠΕΚΑ το οποίο δηλώνει την αρνητική στάση της χώρας μας απέναντι στα μεταλλαγμένα, αξιολογεί ότι σίγουρα το κείμενο της πρότασης δεν είναι το καλύτερο δυνατό αλλά οι «μαξιμαλιστικές θέσεις» έχουν μόνο εφήμερο αποτέλεσμα.
Σχετίζεται και με την ΤΤΙΡ
Οι εξελίξεις αυτές στην Ε.Ε. σχετικά με το ζήτημα της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων και τη δυνατότητα απαγόρευσής τους στο ευρωπαϊκό έδαφος, δεν θα πρέπει να θεωρηθούν μη συμβατές με τις διεργασίες που αφορούν τη Διατλαντική Εμπορική και Επενδυτική Συνεργασία μεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ (ΤΤΙΡ), η οποία έχει χαρακτηριστεί ακόμα και ως η «χούντα των επιχειρηματιών» και η οποία στηρίζεται απόλυτα από τις πολυεθνικές εταιρίες που θα μπορούν να σύρουν στα δικαστήρια όποιο κράτος αντιτίθεται στα συμφέροντά τους.
Οι αμερικανικές πολυεθνικές εταιρίες παραγωγής μεταλλαγμένων σπόρων προφανώς απαιτούν ένα νομικά διάτρητο κανονιστικό πλαίσιο σχετικά με τους περιορισμούς κυκλοφορίας μεταλλαγμένων στην Ευρώπη και δεν θα υπήρχε πραγματικά καλύτερος τρόπος για την απελευθέρωση της καλλιέργειάς τους, παρά μέσα από μια διαδικασία, ελληνικής μάλιστα ταυτότητας, υποτιθέμενης κατοχύρωσης της δυνατότητας παρεμπόδισής τους.
Δυστυχώς, η μεταλλαγή δεν αφορά μόνο τον κόσμο του γενετικού υλικού των έμβιων οργανισμών και των φυτών, αλλά και αυτόν των νομικών κειμένων.
* Ο Φώτης Γεωργούλιας είναι γεωπόνος
