Οι ρωσικές επιδιώξεις πίσω από τη δημιουργία της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης
του Γιώργου Τοζίδη
Στις 29 Μαΐου, στην πρωτεύουσα Αστάνα του Καζακστάν, υπογράφηκε η Συνθήκη για τη δημιουργία της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης (ΕΟΕ) από τους προέδρους της Ρωσίας, του Καζακστάν και της Λευκορωσίας. Η δημιουργία της Ένωσης αποτελεί τη συνέχεια της Τελωνειακής Ένωσης και του Ενιαίου Οικονομικού Χώρου που είχαν δημιουργήσει οι παραπάνω χώρες το 2010 και το 2011 αντίστοιχα. Η Ένωση θα ξεκινήσει να λειτουργεί την 01/01/2015 και εκτιμάται ότι θα ενταχθούν σε αυτήν και η Αρμενία και το Κιργιστάν (ενώ αναμένεται η τελική απόφαση του Τατζικιστάν για την ένταξη ή σύνδεση με την Ένωση). Η ΕΟΕ διαθέτει το 20% των παγκόσμιων αποθεμάτων φυσικού αερίου και το 15% των αντίστοιχων αποθεμάτων πετρελαίου.
Από τον Πίνακα που παραθέτουμε προκύπτει ότι, παρά τη σημαντική αύξηση των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των χωρών-μελών της Ένωσης, ο σκοπός δημιουργίας της υπερβαίνει τη σύγκλιση των οικονομιών και τη μεγέθυνση των εμπορικών συναλλαγών. Για να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης, σημειώνεται ότι το 2013 οι εμπορικές συναλλαγές της Ρωσίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) υπερέβησαν τα 400 δισ. δολάρια ΗΠΑ. Γεωπολιτικές συνθήκες και επιδιώξεις, διεύρυνση της επιρροής της Ρωσίας στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες και δημιουργία αξιόπιστης εναλλακτικής επιλογής προκειμένου να αποφευχθεί η ένταξή τους στη Δύση, είναι οι βασικές αιτίες δημιουργίας της Ένωσης. Είναι, άλλωστε, χαρακτηριστικό ότι ενώ αρχικά προβλεπόταν η ενιαία αγορά σε κρίσιμους τομείς, όπως η ενέργεια και ο χρηματοπιστωτικός, να λειτουργήσει από το 2015, τελικά η έναρξη λειτουργίας μετατέθηκε για το 2025, για την ηλεκτρική ενέργεια το 2019 και για τον ιατρικό εξοπλισμό και τα φαρμακευτικά προϊόντα το 2016.
Σειρά πρωτοβουλιών
Οι πρωτοβουλίες επιστροφής της Ρωσίας στην παγκόσμια σκηνή δεν εξαντλούνται στη δημιουργία της ΕΟΕ. Παρατίθενται συνοπτικά:
1. Στις 21 Μαΐου υπογράφηκε στο Πεκίνο η συμφωνία Ρωσίας-Κίνας για την προμήθεια 38 δισ. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου (που μπορεί να αυξηθεί σε 60 δισ. κ.μ.) συνολικής αξίας 400 δισ. δολαρίων ΗΠΑ. Οι διαπραγματεύσεις κράτησαν δέκα χρόνια περίπου και η συμφωνία εξυπηρετεί τα συμφέροντα και των δύο χωρών: Η Ρωσία εξασφαλίζει μια σημαντική εναλλακτική αγορά για τη διάθεση φυσικού αερίου και η Κίνα διασφαλίζει την προμήθεια ενεργειακών πόρων για την οικονομία της σε προνομιακές τιμές. Με την υπογραφή της συμφωνίας, η Ρωσία διασφαλίζει τη χρηματοδότηση κατασκευής του αγωγού μήκους 4.000 χιλ. που θα συνδέει τη Σιβηρία με την Κίνα αλλά θα μπορεί να διακλαδώνεται και σε άλλες χώρες της Ν.Α. Ασίας (Ιαπωνία, Βιετνάμ, Ινδονησία κ.ά.).
2. Η επέκταση του αγωγού Nord Stream, που μεταφέρει φυσικό αέριο στη Γερμανία και την Κεντρική Ευρώπη παρακάμπτοντας τις ενδιάμεσες χώρες, προς την Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο προκειμένου να καλύψει την προβλεπόμενη μείωση της παραγωγής ενεργειακών πόρων μέχρι το 2020 από αυτές τις δύο χώρες.
3. Η επιτάχυνση των διαδικασιών δημιουργίας του αγωγού South Stream που θα μεταφέρει φυσικό αέριο, μέσω της Μαύρης Θάλασσας, στη Βουλγαρία και στη Νότια Ευρώπη. Στο θέμα του συγκεκριμένου αγωγού εκδηλώθηκε, για μια ακόμη φορά, η επιλεκτική, σε βάρος των χωρών του Νότου, προσέγγιση της Ε.Ε. Ενώ για την επέκταση του Nord Stream (υπενθυμίζεται ότι επικεφαλής είναι ο πρώην πρωθυπουργός της Γερμανίας Γκ. Σρέντερ) δεν διατυπώθηκε καμία ένσταση, για τον αγωγό South Stream ζητήθηκε η ματαίωσή του από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με πρόσχημα τη μη τήρηση των συνθηκών ανταγωνισμού.
4. Η δημιουργία της ΕΟΕ δημιουργεί νέα δεδομένα και στην Κασπία που αποτελεί ενεργειακό «χρυσωρυχείο», καθώς τα βεβαιωμένα αποθέματα ενεργειακών πόρων που διαθέτει ανέρχονται σε 48 δισ. βαρέλια πετρελαίου και 8,7 τρισ. κ.μ. φυσικού αερίου. Είναι χαρακτηριστική η πρόταση του Αζερμπαϊτζάν προς τη Ρωσία να μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο μέσω του αγωγού Μπακού-Τσεϊχάν ενώ Ρωσία και Ιράν έχουν αναπτύξει πολύ στενή συνεργασία μετά την υποστήριξη που παρείχε η πρώτη στο πυρηνικό πρόγραμμα του δεύτερου αλλά και της στάσης που κράτησε η Ρωσία στον εμφύλιο της Συρίας.
Πολυπολικό σύστημα
Η επιστροφή της Ρωσίας στην παγκόσμια σκηνή και η επιθυμία της να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο δεν στηρίζεται μόνο στους ενεργειακούς πόρους που διαθέτει. Ο ρωσικός στόλος βρίσκεται ξανά στον Ειρηνικό, στον Ινδικό και στη Μεσόγειο, η ρωσική διπλωματία επανακάμπτει στην Αίγυπτο και, μέσω αυτής, στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική ενώ πρόσφατα υπογράφηκε συμφωνία για την πώληση πολεμικών ελικοπτέρων στο Πακιστάν. Ούτε είναι και ανέφελη: ΗΠΑ (κυρίως) και Ε.Ε. προσπαθούν να εκμεταλλευθούν τις ιστορικές αντιθέσεις και διενέξεις στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη προκειμένου να απομονώσουν και να εξασθενήσουν τη Ρωσία. Στην Ουκρανία, τη Γεωργία, τη Μολδαβία και αλλού δεν διακυβεύονται η δημοκρατία ή/ και τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά οι σφαίρες επιρροής των μεγάλων δυνάμεων. Όμως, αν οι ΗΠΑ έχουν κάθε συμφέρον να προσπαθούν να περικυκλώσουν και να απομονώσουν τη Ρωσία, η στάση της Ε.Ε. κινείται, για μια ακόμη φορά, ενάντια στα συμφέροντα των λαών της. Αντί για την εμβάθυνση των σχέσεων με τη Ρωσία που θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία μιας ένωσης που θα συνδύαζε την ενεργειακή αυτονομία με την ισόρροπη ανάπτυξη σε όλους τους τομείς, επιδιώκεται, για τρίτη φορά, η επικυριαρχία της Δυτικής Ευρώπης σε βάρος της Ρωσίας.
Οι εξελίξεις στη διεθνή σκηνή προετοιμάζουν έναν πολυπολικό κόσμο όπου οι εντάξεις και οι ενσωματώσεις των χωρών θα αποφασίζονται με οικονομικά και γεωπολιτικά κριτήρια και όχι με ιδεολογικά. Κατά συνέπεια, δηλώσεις και δεσμεύσεις όπως «η Ελλάδα ανήκει στη Δύση και στο ΝΑΤΟ» στρέφονται πλέον ενάντια στα συμφέροντα του ελληνικού λαού. Ιδιαίτερα, μάλιστα, όταν ο πρόεδρος του Καζακστάν πρότεινε στην ιδρυτική συνάντηση της ΕΟΕ, τη συμμετοχή σε αυτήν και της Τουρκίας…
