Γεφυρώνοντας το αύριο με το σήμερα. Των Ιωάννας Ασημακοπούλου, Θωμά Γιαχουντή, Παναγιώτη Οικονομίδη*
Μερικά στοιχεία, αν και ήδη γνωστά, παραμένουν αποκαλυπτικά:
* 30 πολυεθνικές ελέγχουν το 1/3 των επεξεργασμένων τροφών
* 5 ελέγχουν το 75% του διεθνούς εμπορίου σιτηρών
* 6 διευθύνουν το 75% της παγκόσμιας αγοράς παρασιτοκτόνων
* 2 ελέγχουν το 50% της παγκόσμιας παραγωγής μπανάνας
* 3 εμπορεύονται το 85% της παγκόσμιας παραγωγής τσαγιού
Από τα παραπάνω στοιχεία φαίνεται η τάση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου να ελέγξει απολύτως τον τομέα της διατροφής, συγκεντρώνοντας τα κέρδη σε ελάχιστες πολυεθνικές εταιρίες σχετικές με οποιοδήποτε τομέα που άπτεται της διατροφής: εταιρίες παραγωγής σπόρων και υβριδίων, λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, επεξεργασίας, συσκευασίας, πιστοποίησης και ελέγχου τροφίμων, φαρμακευτικές εταιρίες κ.λπ. Την ίδια στιγμή, η γη συγκεντρώνεται στα χέρια ελάχιστων τσιφλικάδων ή εταιριών γης, αφού οι ιδιοκτήτες της έχουν προηγουμένως οδηγηθεί σε υπέρογκα χρέη ή αδυναμία, γενικότερα, να τους ανταγωνιστούν. Αυτό, ως γνωστόν, έχει οδηγήσει σε συρρίκνωση τις τοπικές οικονομίες και κοινωνίες με τα αντίστοιχα προβλήματα που έπονται (ανεργία, φτωχοποίηση, κοινωνικός αποκλεισμός και εκφασισμός, βία και φαινόμενα ρατσισμού σε άλλες «ανταγωνίστριες» εθνότητες κ.λπ.).
Ιδιαίτερα στη χώρα μας, η δραματική αύξηση των τιμών βασικών αγροτικών εφοδίων, η διαχείριση των κοινοτικών ενισχύσεων, η μείωση των τιμών των προϊόντων, η αποτυχία των αγροτικών συνεταιρισμών, η εξάρτηση πώλησης των προϊόντων από μεσάζοντες, ο αυξημένος ανταγωνισμός από φθηνότερα εισαγόμενα προϊόντα, η πίεση του τουρισμού στις γεωργικές χρήσεις και εκμεταλλεύσεις, αποτελούν κάποιες από τις βασικές αιτίες της μείωσης της αγροτικής παραγωγής και της ερήμωσης της υπαίθρου. Σημαντική παράμετρος είναι πλέον και η αλλαγή των κλιματολογικών συνθηκών με την παρατεταμένη ανομβρία, λειψυδρία και ξηρασία να καθιστούν πλέον ευάλωτες τις καλλιέργειες.
Ο αγροτικός τομέας είναι κρίσιμος, καθώς σε συνθήκες κρίσης διασφαλίζει την επιβίωση ενός λαού και μπορεί να αναδειχτεί σε κυρίαρχο τομέα της οικονομίας. Τα επείγοντα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει ένα σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης στον αγροτικό χώρο είναι πολλά, όπως:
• Ηλικιακή διάρθρωση των απασχολουμένων
• Ενθάρρυνση απασχόλησης στον αγροτικό τομέα
• Κόστος παραγωγής
• Πολιτική χρηματοδότησης του χώρου
• Οργάνωση των συνεταιρισμών σε νέες βάσεις
• Διάθεση των προϊόντων
• Πολιτική γης και χρηματοδότησης
• Τοπικός και υπερτοπικός σχεδιασμός
Τα δίκτυα Χωρίς Μεσάζοντες μπορούν να συμβάλουν στην παραγωγική ανασυγκρότηση και, ταυτόχρονα, στην ανθρώπινη, δημοκρατική και ανοιχτή κοινωνία που οραματιζόμαστε, με σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον γιατί βασίζονται στους παρακάτω άξονες, οι οποίοι διαμορφώνουν το πλαίσιό τους και απαντούν στα ερωτήματα:
1. Υποστηρίζουν γεωργούς που χρησιμοποιούν τους παραδοσιακούς σπόρους, συμβάλλοντας στην απεξάρτηση από τα μονοπώλια.
2. Έχουν τη δυνατότητα, καταγράφοντας μέσω της αυξανόμενης ζήτησης των καταναλωτών τις πραγματικές διατροφικές ανάγκες του πληθυσμού, να κατευθύνουν την αγροτική παραγωγή μέσα από ένα σχέδιο τοπικού σχεδιασμού.
3. Με την άρση κάθε προστασίας των τοπικών παραγωγών που έχει επιβάλει η Παγκόσμια Τράπεζα και με τα τρόφιμα να είναι εμπορεύματα και όχι προϊόντα, η διατροφή δεν είναι κοινωνική ανάγκη ή δικαίωμα αλλά ένας ακόμα τρόπος εξασφάλισης κέρδους. Τα δίκτυα φέρνουν κοντά παραγωγό- καταναλωτή και με την απουσία των μεσαζόντων οι τιμές είναι πιο προσιτές για τον καταναλωτή και αποδοτικότερες για τους παραγωγούς.
4. Προωθούν βασικά και ποιοτικά προϊόντα της μεσογειακής διατροφής με την ενσωμάτωση αυθεντικών παραδοσιακών προϊόντων στο τουριστικό προϊόν, απαντώντας στην πολιτισμική αλλοίωση των τελευταίων δεκαετιών στον τομέα της διατροφής.
5. Υποστηρίζουν τη χρήση και πώληση βοτάνων της ελληνικής γης που έχει απαγορευθεί από τον Codex alimentarious.
6. Οι εταιρίες γης δεν σέβονται το περιβάλλον και οδηγούν, με αλόγιστη χρήση, στην εξάντληση εδαφών και υδάτων. Τα δίκτυα με την ενίσχυση μικρών παραγωγών συγκρούονται με την παραπάνω καταστροφική πολιτική.
7. Τα δίκτυα υποστηρίζουν τη συνεργασία με παραγωγούς που διασφαλίζουν ίσα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα των εργατών γης ενώ ενθαρρύνουν τις ελεύθερες, δημοκρατικές συλλογικές μορφές παραγωγής (συνεταιρισμοί νέας γενιάς, ομάδες παραγωγών).
8. Αποκλείουν συνεργασία με φασίστες και ρατσιστές, επομένως παίρνουν θέση για το ποια κοινωνία θέλουμε.
9. Είναι εθελοντικά σχήματα, που σημαίνει ότι η ενασχόληση με ένα τέτοιο εγχείρημα δίνει την ευκαιρία να αποκτήσει κανείς άποψη για τα παραπάνω θέματα με έναν εντελώς βιωματικό τρόπο, να τα κάνει «δικά του» και να πάψουν να αφορούν τους «ειδικούς» ή την επίσημη πολιτική σκηνή ενώ καλλιεργείται και επανανοηματοδοτείται η έννοια της συλλογικής συνείδησης και ευθύνης σε καθημερινά θέματα υψίστης σημασίας.
Η συμβολή των δικτύων μπορεί να είναι σημαντική και να πιέζει προς τις κατευθύνσεις που αναφέραμε, όμως όλα αυτά είναι απαραίτητο να θεσπιστούν και θεσμικά, με την ανάλογη πολιτική βούληση, όπως:
• Να ενταχθεί η διεπιστημονική υποστήριξη
• Εκτίμηση και επανασχεδιασμός αρδευτικών έργων (επαναχρησιμοποίηση του παραγόμενου αρδευτικού νερού από τους ΒΙΟΚΑ)
• Τράπεζες σπόρων και φυτών
• Πολιτική γης, που θα αξιοποιεί τις καλλιεργούμενες εκτάσεις αλλά και τις σχολάζουσες γαίες με αναδασμούς
• Χρηματοδοτική υποστήριξη (ανακούφιση βαρών, χρηματοδότηση)
• Διαδικασίες σχεδιασμού με τη συμμετοχή καταναλωτών και παραγωγών
• Ανάπτυξη τομέων συσκευασίας και μεταποίησης (κονσερβοποίηση)
• Να αναπτυχθούν τομείς συνεργασίας με άλλους χώρους παραγωγής (επαναλειτουργία και κατασκευή μονάδων δευτερογενούς τομέα)
• Εκτίμηση και επανασχεδιασμός μεταφορών (τρένο)
• Προστασία σημάτων ΠΟΠ, ΠΓΕ κ.λπ.
• Επαναπροσδιορισμός διατροφικής κουλτούρας.
* Μέλη της Πρωτοβουλίας Πολιτών Πετρούπολης Σπάμε τους Μεσάζοντες, που συμμετέχει στην οργανωτική ομάδα της Πανελλαδικής Συνάντησης Τροφής «Μαζί θα (τους) φάμε»
«Μαζί θα (τους) φάμε»
Πρώτη συνάντηση δομών αλληλεγγύης τροφής
Δεκάδες αυτο-οργανωμένες δομές κοινωνικής αλληλεγγύης δραστηριοποιούνται τα τελευταία χρόνια στο πεδίο της τροφής. Το κίνημα χωρίς μεσάζοντες, δομές αλληλεγγύης νοικοκυριών σε τροφή, συλλογικές-κοινωνικές κουζίνες, συνεταιριστικά εγχειρήματα, ομάδες παραγωγών, συλλογικοί αγροί και προσπάθειες συλλογικής καλλιέργειας ανεκμετάλλευτης γης από ομάδες ανέργων, αναπτύσσουν δράσεις αλληλεγγύης, από χωράφια σε κάθε γωνιά της χώρας μέχρι κάθε γειτονιά των πόλεων.
Δημιουργούν ένα πανελλαδικό δίχτυ ενάντια στην πείνα, την ακρίβεια και την εξαθλίωση. Δημιουργούν τα θεμέλια ενός άλλου μοντέλου διατροφικής πολιτικής και σύνδεσης καταναλωτών-παραγωγών.
Οι αυξανόμενες ενοχλήσεις και επιθέσεις, που δράσεις αυτού του κινήματος έχουν δεχθεί από τοπικές, οικονομικές και κρατικές αρχές, στέκουν απόδειξη της έκτασης, του ριζώματος και κυρίως της προσφοράς αυτού του κινήματος.
Σε αυτό το πλαίσιο, στις 29-30 Μαρτίου, συναντιούνται στην Αθήνα (Γεωπονική Σχολή) δομές τροφής από όλη την Ελλάδα, για την ενίσχυση της πανελλαδικής τους δικτύωσης, την ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας, την ενδυνάμωση της σύνδεσης παραγωγών, δομών αλληλεγγύης και καταναλωτών, τη συζήτηση για τις προοπτικές και τη μετεξέλιξη του κινήματος κοινωνικής αλληλεγγύης στο πεδίο της τροφής.
