Δοκιμάστηκαν όρια και αντοχές
Τρεις διαφορετικές αποφάσεις πήρε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Στάθης Λιβαθινός σχετικά με την τύχη της παράστασης Ισορροπία του Nash, που σκηνοθέτησε και παρουσίασε στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού η Πηγή Δημητρακοπούλου. Μια απόφαση καλλιτεχνική, μια επονείδιστη και μια επανορθωτική, που ανατάραξαν κάποια ήσυχα νερά, και κυρίως τη λιμνάζουσα συμβίωση θεατρικής τέχνης και πολιτικών παθών.
Ως προς το καλλιτεχνικό μέρος, επιχειρήθηκε από τη σκηνοθέτιδα μια ανάδειξη των βασικών και οριακών διλημμάτων που αντιμετωπίζουν οι ταξικοί αντίπαλοι. Παρουσιάστηκε επί σκηνής, από τη μια, ο βαθύς ανθρωπισμός των «τρομοκρατών» στους Δίκαιους του Καμύ, που δεν διανοήθηκαν κατά τις βομβιστικές τους επιθέσεις εναντίον του Δούκα να αφαιρέσουν ζωές αθώων και παιδιών, που ανέτρεψαν τα σχέδιά τους, θέτοντας σε κίνδυνο τον αρχικό τους στόχο. Από την άλλη, με βάση τη μαρτυρία του Σάββα Ξηρού και με στοιχεία που αναδείχθηκαν στη δίκη της «17 Νοέμβρη», παρουσιάστηκαν οι «υπερβάσεις» των διωκτικών Αρχών εις βάρος ενός ετοιμοθάνατου τραυματία, με απάνθρωπες και παράνομες μεθόδους, που παραβιάζουν τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα, προκειμένου να αποσπάσουν πληροφορίες περί των συνεργατών του. Ο θεατής είχε τη δυνατότητα να συνδέσει επί σκηνής τους Δίκαιους του Καμύ και τους Άδικους του Σάββα Ξηρού, ως ακραίες περιπτώσεις διατάραξης μιας ισορροπίας των κανόνων περί του ορίου της αντιπαλότητας. Πραγματοποιήθηκε, μάλιστα, στο υπόγειο του Θεάτρου Rex μια δημόσια συζήτηση, με ομιλητές καλλιτέχνες, δημοσιογράφους και νομικούς, που διερεύνησαν εμβριθώς τα ζητήματα που έθιγε η παράσταση.
Η Ομάδα Συγγενών Θυμάτων Τρομοκρατίας «Ώς Εδώ», σκανδαλισμένη από όλα αυτά, αμφισβήτησε «τη χρησιμότητα της δημόσιας χρηματοδότησης για να ανεβάσει το Εθνικό Θέατρο έργο βασισμένο σε μέρος του βιβλίου τρομοκράτη της “17 Νοέμβρη”», η δε Αμερικανική Πρεσβεία έσπευσε να διαμαρτυρηθεί για τον ίδιο λόγο. Η Διοίκηση του Εθνικού αποφάσισε παρορμητικά να σταματήσει τις παραστάσεις, επικαλούμενη απειλές κατά των συντελεστών της παράστασης και κατά των θεατών. Στο κρούσμα αυτό λογοκρισίας, αρχικά διχάστηκαν οι απόψεις των διαμορφωτών της κοινής γνώμης και ελάχιστοι επικεντρώθηκαν στο γεγονός ότι επρόκειτο για μια τρομοκρατική κίνηση εις βάρος της ελευθερίας του λόγου και της καλλιτεχνικής έκφρασης. Χρειάστηκαν δυναμικές κινητοποιήσεις, συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις, για να συνειδητοποιήσει τελικά και ο Λιβαθινός το βαρύ του ατόπημα και έτσι έλαβε την τρίτη του απόφαση και έδωσε την άδεια να πραγματοποιηθεί η τελευταία προγραμματισμένη παράσταση. Σε πανηγυρικό κλίμα έγινε τότε κάτι που αρκετοί θα θυμούνται στο μέλλον, μια ευτυχής συνάντηση-ταύτιση της τέχνης με την πραγματική ζωή, μια παράσταση νίκης και αντι-καταστολής.
Οι αποφάσεις του Λιβαθινού ήταν διαφορετικές, αλληλοσυγκρουόμενες, αυτοαναιρετικές, αλλά συνέθεσαν τελικά ένα συναρπαστικό γεγονός, αφύπνισαν αντανακλαστικά, υπενθύμισαν έναν από τους ξεχασμένους σε πολλούς τρόπους της τέχνης, τον καταγγελτικό και αναδύθηκαν από το βαθύ τους βούρκο ένα σωρό πνευματικοί γυμνοσάλιαγκες που θα ’θελαν να συνεχίσουν να παρασιτούν «και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ».
Ζ.Ρ.
