του Μάνου Καλογιάννη
«Μας έλεγαν θα νικήσετε όταν υποταχτείτε.
Υποταχτήκαμε και βρήκαμε τη στάχτη»
Γ.Σ.
Διαβάζοντας κανείς τον πρώτο τόμο του Πολιτικού ημερολογίου (Eκδόσες Ίκαρος, 1992) του Γιώργου Σεφέρη, ο οποίος αναφέρεται στην περίοδο 1935-1944, έχει πολλά να διδαχθεί. Ο Σεφέρης ή μάλλον ο διπλωμάτης Γεώργιος Στ. Σεφεριάδης, συναναστρέφεται εκ του σύνεγγυς την «αφρόκρεμα» της πολιτικής ελίτ της Ελλάδας ήδη από τα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της Κατοχής το περνάει στην Αίγυπτο μαζί με την εξόριστη αστική κυβέρνηση. Εκεί θα αναλάβει καθήκοντα, από ένα σημείο κι έπειτα, Διευθυντή Τύπου του υπουργείου Εξωτερικών. Στη συγκεκριμένη περίοδο είναι αφιερωμένες και οι περισσότερες εγγραφές εκείνου που έμελλε να αποτελέσει το Πολιτικό του Ημερολόγιο. Αξίζει, για ιστορικούς -κι όχι μόνο- λόγους, να παραθέσουμε αυτούσια ορισμένα αποσπάσματα. Κάθε ομοιότητα με πρόσωπα και καταστάσεις της επικαιρότητας είναι, φυσικά, εντελώς συμπτωματική.
«Η σπατάλη του καιρού, που μου έχει καταντήσει πληγή, μοιάζει να είναι κέρδος γι’ αυτούς. Θεοί, σώστε μας από τους τραπεζίτες». (Κυριακή, 13 Δεκέμβρη 1942)
«Είναι δράμα να σκέπτεται κανείς αυτή την τραγωδία που δημιούργησαν πέντε-δέκα παλιόπαιδα, που δεν θα ήταν άξια να πουλούν μήτε στραγάλια στο Ζάππειο και που βρέθηκαν εδώ να διακυβερνούν τις τύχες της Ελλάδος μόνο και μόνο επειδή ψέλλιζαν πέντε ελληνικά και ανήκαν σε μια μεγάλη δύναμη. Κι έπειτα από αυτά τα καμώματα, αυτών των γελοίων σαλτιμπάγκων, έπειτα από τόσα αίματα και καταστροφές προδώσαμε την πολεμική προσπάθεια.- Αυτά χωρίς να μιλώ για τα δικά μας λάθη». (Πέμπτη, 13 Απρίλη 1944)
«Είναι κρίμα που δεν προλαβαίνει κανείς να σημειώσει τα ανθρώπινα μικροεπεισόδια που ακούει – περισσότερο από τα μεγάλα δίνουν την ατμόσφαιρα των ημερών που ζούμε. Ο Κανελλόπουλος μου έλεγε χτες ότι είδε την ακόλουθη σκηνή. Ήταν με τον Βενιζέλο στου Παπανδρέου (προτού ορκιστεί) που έψαχνε, χωρίς να τους βρίσκει, συνεργάτες ή υποστήριξη. Ένα αδιέξοδο. Ξαφνικά ο Βενιζέλος του λέει. “Γιατί δεν κάνεις υπηρεσιακή κυβέρνηση;” Ο Παπανδρέου αμέσως: “Θα με υπεστήριζες εν τοιαύτη περιπτώσει;” Κι όταν ο Βενιζέλος αποκρίθηκε “ναι”, δυο χέρια -του Παπανδρέου- τινάχτηκαν αμέσως στον αέρα: το ένα άρπαξε το καπέλο και το άλλο την παλάμη του Βενιζέλου. “Σε συγχαίρω διά την πατριωτική σου στάση”, φώναξε ο υποψήφιος πρωθυπουργός, “πηγαίνω στην Αγγλική Πρεσβεία”. Και χάθηκε. Ο Κανελλόπουλος συμπέραινε: “Σπάνια είδα στη ζωή μου άνθρωπο που να έχει τέτοια δίψα της εξουσίας”», (Παρασκευή, 28 Απρίλη 1944)
«Είναι φρίκη να σκέπτεται κανείς με πόση επιπολαιότητα κρίνουνται τα πιο σπουδαία εθνικά μας ζητήματα.» (Τετάρτη, 19 Ιουλίου 1944)
«Όλη τη μέρα σήμερα συλλογιζόμουνα αυτή τη μανία που κατέχει τους Έλληνες για ένα χωροφύλακα, έναν οποιοδήποτε χωροφύλακα, έστω και Τάγματα Ασφαλείας. Αυτή η νότα δεσπόζει πάνω σ’ όλες τις σκέψεις. Φαντάζομαι πως είναι πολύ δύσκολο να ξεφύγουμε από τις καταστροφές που προμηνά αυτό το ψυχολογικό σύμπλεγμα. Ο Καρτάλης έχει δίκιο όταν λέει πως οι αστοί θέλουν να διατηρήσουν την ησυχία τους και τα αγαθά τους, χωρίς να πληρώσουν». (Τρίτη, 22 Αυγούστου 1944)
«Συμπεραίνω πως το χαρακτηριστικό της εποχής μας είναι ότι κυβερνιόμαστε από ανθρώπους που είτε δεν θέλουν, είτε δεν έχουν την δύναμη να ιδούν. Χρεοκοπημένους.» (Τετάρτη, 4 Οκτώβρη 1944).
