«Η μόνη αληθινή μνήμη είναι η συλλογική, η οποία αποτελεί στοιχείο συνοχής και ταυτότητας. Δεν υπάρχει ατομική μνήμη έξω από τα όρια της κοινωνίας μέσα στην οποία ζει το άτομο»
Φωτεινή Καϊμάκη
Κλεισμένος στο σπίτι, βγαίνοντας μόνο κάποιους περιπάτους στη γειτονιά μου, ταξίδια ονειρεύομαι. Και χάνομαι στις σελίδες μιας πραγματικά πολύτιμης έκδοσης: «Με τη φτερούγα του ταξιδιού – Τα ημερολόγια της Πούλιας και της Καλαβρίας 1994-2015/ Πρόσωπα, μνημεία, γλώσσα, λαϊκός πολιτισμός» (εκδόσεις Εν πλω).
O Turco egapese mia romea bulla (ρωμιοπούλα)
Ma I romea bulla en’ egapese ton Turco
I schilla (σκύλα) manati tin epοrcinae (προσκύναε)
-Pire ton Turco, ettuno celepidi (καλό παιδί)
ti su costimati (φέρει) ce chrisomondili
-Manamu, manamu ton Turco
En ton perro
Ti perdicuddha ghenome
Ce ta plaja (δάση) perro
Το βιβλίο έχει τη μορφή ημερολογίου κι έτσι ακολουθούμε βήμα βήμα τη συγγραφέα στις εξερευνήσεις της, σε στιγμές που μοιάζουν μαγικές – όπως η βραδιά της Ανάστασης στην ερειπωμένη εκκλησία, μέσα στην ερημιά. Οι άνθρωποι είναι βεβαίως οι μεγάλοι πρωταγωνιστές του βιβλίου και οι μαρτυρίες τους. Σε αυτή τη φτωχή κι απομονωμένη περιοχή της Ιταλίας. Με μια γλώσσα που κόντεψε να σβήσει καθώς κάποτε ήταν υποτιμητικό να τη μιλάς… Στην ουσία υπήρξε ένα κενό, αλλά τα τελευταία χρόνια γίνονται μεγάλες προσπάθειες, κι από νέους ανθρώπους, όπως έχουμε γράψει παλιότερα σε αυτήν εδώ τη στήλη.
Η συγγραφέας με έναν μοναδικό τρόπο καταφέρνει να μοιραστεί μαζί μας πολλές στιγμές που μοιάζουν πυγολαμπίδες στο σκοτάδι.
Βεβαίως τα πράγματα έχουν αλλάξει και η γλώσσα χρησιμοποιείται και ως τουριστική ατραξιόν, ενώ υπάρχει και διχογνωμία σε ό,τι αφορά τόσο στην καταγωγή, όσο και στη σημερινή της χρήση.
Ωστόσο το βιβλίο μάς παραθέτει έναν τεράστιο πλούτο στοιχείων και ντοκουμέντων, ώστε να μπορέσει ο αναγνώστης να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα.
Όταν περάσουν πανδημίες, καραντίνες κτλ., αν μας έχουν μείνει έστω και λίγα χρήματα, νομίζω αξίζει ένα μεγάλο ταξίδι στην Απουλία και στην Καλαβρία. Όπου δεν θα χρειαστούμε άλλον οδηγό πέραν αυτού του εξαιρετικού βιβλίου…
Κλείνω με την πρώτη στροφή από ένα ποίημα του Kokkaluto –ενός φτωχού, αναλφάβητου αγρότη– από τους τελευταίους τροβαδούρους του 19ου αιώνα. Ήταν απράλυτος και σκάρωνε στίχους, όπως γράφει η συγγραφέας και το παρατσούκλι –που σημαίνει κόκαλο– το πήρε από το μεγάλο του κεφάλι:
Fsunna, furtuna, fsunna
Ce kanoscio to ftecho
Ka panta polema
Ce mai toriete ‘mbro
(Ξύπνα, τύχη, ξύπνα
Και κοίταξε τον φτωχό
Που ολοένα δουλεύει
και ποτέ δεν πάει επρός )